İnternet dünyası, yapay zekâ teknolojilerinin yardımıyla geçersiz manzara ve sesler ile dolup taşmaya başladı. Pekala, karşınıza çıkan bir imajın yahut sesin geçersiz olup olmadığını nasıl ayırt edebilirsiniz?
Yapay zekâ teknolojileri her ne kadar faydalı yanlara sahip olsa da birebir vakitte kötü amaçlara da araç olabiliyor. Bilhassa bir kişinin yüzü kullanılarak oluşturulan geçersiz görüntüler ve fotoğraflar yahut klonlanan sesler ile oluşturulan uydurma ses kayıtları, internette gerçek ile sahteyi ayırt etmemizi uygunca zorlaştırıyor.
Peki, internette rastgele bir yerde gördüğünüz bir görüntünün, fotoğrafın yahut sesin geçersiz olup olmadığını nasıl anlarsınız? Ne yazık ki bu sorunun karşılığı pek de kolay değil. Lakin gerçek ile sahteyi ayırt etmenizi sağlayacak ipuçlarını sizlerle paylaşacağız.
Her şeye geçmeden evvel temel kurallar:
- Şüpheci olun, sorgulayın, kendinizi manzaralara ve seslere çabucak satmayın.
- İnternette gördüğünüz her manzaraya çabucak inanmayın.
- Sevdiğiniz bir kişinin sizin için olumlu istikamette olan açıklama imajlarına dahi çabucak düşmeyin.
Sahte görüntüler nasıl tespit edilir?
- Siyasiler üzerinden bir örnek, lakin şunu vurgulayalım: Tespit etmek her vakit bu görüntüdeki kadar kolay olmayacak.
Kişinin yüz ve beden hareketlerine dikkat edin:
Elbette bir mim, ağız hareketleri ziyadesiyle yapay. Lakin yeniden de bir örnek.
Deepfake teknolojisinin en beceremediği noktalardan birisi, en insani yanlarımız. Gördüğünüz manzaralarda kişinin bilhassa göz, ağız, mimik, baş ve beden hareketlerini dikkatle takip edin. Bu süreçte şu soruların karşılığını arayın:
-
Kişinin derisi çok mu pürüssüz, çok mu buruşuyor?
-
Gözler ve kaşlar doğal bir biçimde mi hareket ediyor?
-
Göz bebeği sabit mi kalıyor, sistemsiz ve rastgele bir formda mi oynuyor?
-
Kişi fazla mı göz kırpıyor, hiç göz kırpmıyor mu?
-
Duyduğunuz ses ile ağız hareketleri uyuşuyor mu? Ağız, doğal bir halde mi hareket ediyor?
-
Varsa, yüzdeki sakallar sabit mi kalıyor, çok mu hareket ediyor, bulanıklaşıyor mu?
-
Vücut hareketleri doğal mı, başı ve bedeni birbiriyle uyumlu mu hareket ediyor?
-
Mimikler, söylenenlerden bağımsız bir biçimde rastgele mi oynuyor?
-
Aktarılan his ve mimikler birbiriyle uyuşuyor mu?
Kişinin postürüne ve fiziğine dikkat edin:
Sahte görüntülerde yapay zekâ ve elle yapılan düzenlemelerde en başarısız yapılan bir öteki element ise insan postürü ve fiziği. Gözlerinizi dikkatle açarak şu sorulara karşılık verin:
- Kişinin beden çizgileri doğal mı? Bir bozukluk var mı?
- Kafa ve beden boyutları birbirine uyuşuyor mu?
- Kişi, bilhassa aktardığı hisle paralel, doğal bir duruş sergiliyor mu?
- Eğer farklı açılarda imgeler varsa, bu manzaralardaki beden oranları başka imgelerle uyuşuyor mu?
- Ten rengi, kişinin bildiğiniz ve daha evvel izlediğiniz gerçek imajlarda gördüğünüz deri rengiyle uyuşuyor mu?
Videodaki anormalliklere dikkat edin:
- Deepfake’in viral olduğu vakitlerde yapılan bir çalışma.
İnsanlar ve yapay zekâ, her şeyi harika biçimde yapamıyor. Görüntüde oluşabilecek herhangi bir manzara bozukluğu, kayma, takılma üzere etmenler, görüntünün uydurma olduğunu gösterebilir.
-
Görüntünün rastgele bir karesinde bedende yahut yüzde bir bozulma yaşanıyor mu?
-
Etrafta olmayan bir piksel bile bir anda belirip kayboluyor mu?
-
Varsa, kişinin yanındaki eşyalar daima sabit kalıyor mu?
-
Varsa, hareketli olması gereken eşyalar hareket ediyor mu?
-
Varsa, hareketli eşyalar doğal bir formda mi hareket ediyor?
-
Videoda anlık takılmalar, bir evvelki kareyle uyuşmayan noktalar var mı?
Varsa, kişinin üzerindeki aksesuarlara dikkat edin:
Yapay zekâ teknolojileri, sabit görsellerde aksesuarları epey başarılı bir formda oluşturabiliyor. Lakin görüntülerde iş daha çok zorlaşıyor. Bir aksesuarın o an nasıl hareket etmesi yahut davranması gerektiğini bilemiyor, münasebetiyle çoklukla bu aksesuarı kişi üzerinde sabit bırakıyor.
Bu yüzden şu sorulara yanıt bulmaya çalışın:
-
Varsa, gözlük, kişinin gözünde doğal bir biçimde duruyor mu?
-
Gözlükten yansıyan ışıklar çok mu az, fazla mı yüksek?
-
Yansıma, kişinin başı hareket ettikçe değişiyor mu, sabit mi kalıyor?
-
Kolye, bileklik ve küpe üzere aksesuarlar yapıştırma üzere mi duruyor, doğal bir formda hareket ediyor mu?
-
Bu aksesuarlardan yansıyan ışık, aksesuarın gereciyle uyuşuyor mu?
Videodaki ışıklara ve gölgelere dikkat edin:
Ortama ahenk açısından en başarılı deepfake görüntülerden biri, lakin ağız hareketleri ele veriyor.
-
Özellikle kişinin yüzündeki gölgeler, doğal bir biçimde mi gözüküyor?
-
Işıklandırma sonucunda cilt renginin değişimi doğal mı, farklı bölgelerde çok yahut az fark var mı?
-
Videonun rastgele bir noktasında ışıklandırmada değişme gözüküyor mu?
-
Gölgelerde anlık da olsa rastgele bir bozulma var mı?
Sahte fotoğraflar nasıl tespit edilir?
İnternet dünyasında tespit etmesi en sıkıntı şeylerden birisi, uydurma fotoğrafları ayırt etmek. Teknolojinin ve dijital sanatkarların devamlı gelişen yeteneğiyle gerçekçi ve düzmece manzaralar oluşturmak bir tık uzağımıza kadar geldi.
Hatta sıfırdan olmayan bir görsel üreten Midjourney üzere yapay zekâlarla üretilen düzmece Papa görselleri, tüm dünyada gerçek sanılarak viral olmuştu. Bu imajları ayırt etmek için ne yazık ki daha fazla kuşkucu olmanız gerekecek.
-
Kişi/nesne kenarlarına dikkat edin. Fotoğrafın bütünüyle uyumlu mu, rastgele bir piksel bozukluk var mı?
-
Nesneler, ortam ve kişinin çözünürlükleri birbiriyle uyuşuyor mu? Daha net/daha bulanık bir şey var mı?
-
Gölgeler, ortam ışığıyla uyumlu mu? Rastgele bir tutarsızlık var mı?
-
Ortamdaki kontrast ile bireydeki kontrast birbiriyle uyumlu mu?
-
Fotoğraftaki renkler, kişi ile uyumlu mu?
-
Ortamda eksik bir yansıma var mı?
-
Kişinin yansıması, olması gereken her yerde var mı? (Ayna, cam, bardak, metal yüzey, cilalı masa vs.)
-
Perspektifte gözünüze garip gelen bir şey var mı?
-
Fotoğrafta bir tane bile olsa bir anormallik var mı? (Omuzlarda fazladan bulunan bir el bile olabilir)
-
Kişinin ayakları, gövdesi ve başı doğal bir formda mi duruyor?
-
Kişinin gerisindeki ortamda rastgele bir bozulma var mı?
Ayrıca bir imgeye sonradan eklenen objeleri tespit etmek için Adobe Photoshop’ta kontrastı artırabilir, renk düzeyleriyle oynayabilir, parlaklığı yükseltebilir/azaltabilir yahut düzey ayarlarıyla oynayabilirsiniz. Aşağıdaki üzere bir görünüm karşınıza çıkabilir:
- Bu fotoğraf, Nikon fotoğraf yarışında ödül kazanmış, Photoshop ile yapıldığı daha sonradan, farklı kullanıcıların fotoğrafta oynama yapmalarıyla ortaya çıkmıştı.
Yapay zekâ ile oluşturulmuş olabilecek görselleri tespit etmek içinse şu sorulardan faydalanılabilir:
Ayrıca işaret parmağındaki bükülme çok dik ve keskin.
- Eller doğal mı?
- Uzuvlar ve beden, kişinin gerçek imgeleriyle uyuşuyor mu?
- Vücut ve uzuv boyutları, kişinin gerçek imgeleriyle uyuşuyor mu?
- En değerlisi, imaj, kişinin kişiliği, ideolojisi, kanıları, geçmiş imajlardaki tarzı ile uyuşuyor mu?
Klonlanan sesler nasıl tespit edilir?
- Bir ses klonlama örneği.
Klonlanan sesleri tespit etmek ise günümüzde dikkatli olduğunuz sürece mümkün. Yapay zekâ, bir insanın aktarmak istediği duyguyu hala klonlanan bireyle tıpkı halde aktaramayabiliyor. En gelişmiş kon araçlarından Uberduck ve ElevenLabs bile kimi eksi noktalara sahip.
Yapay sesleri tespit etmek için su sorulara karşılık arayın:
-
Kişinin konuştuğu kelamlar ile bu sözlerle aktarmak istenen his, ses tonuyla uyuşuyor mu?
-
Bir anlığına bile olsa seste robotik bir bozulma duyuluyor mu?
-
Seste, kişinin daha evvel duyduğunuz açıklamalarıyla uyuşmayan bir ton, ani çıkış yahut iniş var mı?
-
Kişinin söylediği kelamlar, geçmişte söyledikleri ve söyleme formuyla dengeli mı?
-
Cümle yapısı ve bu cümlelerin birbiriyle bağlanması, kişiyi bildiğiniz biçime yakın mı, doğal mı?
-
Kişi, konuşmada orta sıra nefes alıyor mu? Nefes alma sıklığı, konuşmaya ve söylenenlere nazaran doğal mı?
Ses klonlama teknolojisi, birçok araç tarafından Türkçe lisanında yapılamıyor. Lakin yapılabilen araçlar da mevcut. Yeniden de özellikle şu soruları ekstra olarak sorun:
-
Türkçe konuşma kulağa doğal geliyor mu?
-
Kişinin aksanı, evvelki konuşmalarıyla uyumlu mu?
-
Kişinin yutkunduğu ve nefes aldığı yerler doğal mı?
-
Sözcük vurguları, aktarılmak istenen hisle uyuşuyor mu?
Sahte görüntüleri ayırt etmenizi sağlayan kimi ücretsiz araçlar:
Yukarıdaki sorulardan rastgele birinde kuşkuya düştüyseniz, görüntüyü geçersiz olarak değerlendirmeye ve içeriğine direkt inanmamaya çalışmalısınız. Gerçek, kısa müddet içinde ortaya çıkacaktır.
- Deepware
- DuckDuckGoose araçları
Klonlanan sesleri tespit etmek içinse şimdi rastgele bir ücretsiz araç yayınlanmadı.
