Evimizde Bile Nefes Alamıyoruz: Dyson, Hava Kirliliği En Yüksek Ülkeleri Açıkladı

Dyson, Global Hava Kalitesi Temaslı Data projesi kapsamında dünya genelinde 2,5 milyondan fazla Dyson hava temizleyiciden alınan dataları inceleyerek sonuçları paylaştı.

Hava kirliliği denince aklımıza birinci olarak dış yerler gelse de, iç yer hava kirliliği de hayli önemli bir sorun. Bu mevzuya dikkat çekmek isteyen Dyson, dünya genelinde Dyson hava temizleyici tarafından toplanan iç yer hava kalitesi verilerini analiz ederek kirliliği gaz, partikül ve kirleticilere ayırarak, günler, aylar, mevsimler ve tüm yıl boyunca trendlerin profilini çıkarttı.

MyDyson uygulamasına bağlı tüm hava temizleyicilerden elde edilen veriler yarım trilyon data noktasını aşıyor ve iç yer hava kirliliğinin anlaşılmasına ve farkındalık yaratılmasına yardımcı olmak için global olarak iç yer hava kalitesinin kesin bir haritasını çıkarıyor. 

Araştırma iki çeşit kirleticiye odaklanıyor:

Proje kapsamında aslında çok sayıda bilgi toplanmış ancak PM2.5 ve Uçucu Organik Bileşikler (VOC’ler) ismi verilen iki kirletici odak noktasında. 

PM2.5, tipik bir insan saçının 1/25’i kadar olan 2,5 mikron çapındaki partikülleri söz ediyor. Bu partiküller çıplak gözle görülemiyor ve solunabiliyor. Kaynaklar ortasında; odun sobaları, gazlı pişirme ve ısıtma sistemleri, polenler, evcil hayvan tüyleri ve toz bulunuyor.

VOC’ler ise, paklık yahut yemek pişirme üzere faaliyetlerin yanı sıra deodorant ve beden spreyi, mum, mobilya ve döşeme üzere eserlerden yayılabilen Benzen ve Formaldehit üzere gaz kirleticileri ifade ediyor.

İstanbul’da iç yerler dış yerlere nazaran daha kirli!

P.M2.5 bedellerine nazaran bakıldığında ülkelerin çoğunda iç yer hava kirliliği dış yer hava kirliliğinden daha yüksek. Türkiye’de ise genel olarak iç yer hava kirliliği dış yer hava kirliliğinden daha düşük. Ancak İstanbul’da tam aksisi bir durum kelam konusu ve iç yer havası dış yer havasından daha kirli. İstanbul, araştırmadaki kentler ortasında en yüksek P.M2.5 kıymetlerine sahip 10. kent olarak sıralanıyor.

Kış ayları en kirli aylar:

Kış ayları hem konutta çok daha fazla vakit geçirdiğimiz hem camların genel olarak kapalı olduğu hem de ısıtıcıların tesiriyle en kirli aylar olarak karşımıza çıkıyor. 

Araştırmaya nazaran Türkiye için hava kirliliğinin en yüksek olduğu ay Aralık. İstanbul için ise Şubat ayı. İstanbul’un yıllık ortalama PM2.5 düzeyi ise DSÖ yıllık maruziyet kılavuzunun dört katı. Ulusal ortalama veriler Aralık ayında DSÖ kılavuzunun 5,5 katına ulaşırken; İstanbul iç yer hava kalitesi bilgilerinde Şubat ayında DSÖ maruziyet kılavuzunun 5 katına ulaşıyor. Aralık, Ocak ve Mart aylarında da neredeyse 5 katı düzeyinde.

Türkiye, PM2.5 yıllık ortalamasında Avrupa’nın havası en kirli ülkesi:

Verilere global olarak bakıldığında, ülkeler ortalama PM2.5 düzeylerine nazaran sıralandığında tüm ülkelerde iç yer PM2.5 yıllık ortalamalarına bakıldığında, DSÖ yıllık maruziyet kılavuzunun (5 µg/m3) pek çok ülke tarafından aşıldığı görülüyor. PM2.5 yıllık ortalamaları;

• Hindistan 11 kat
• Çin 6 kat
• Türkiye ve BAE 4 kat
• Güney Kore, Romanya, Meksika, Hong Kong SAR ve İtalya 3 kat aşılıyor.

Ülkelerin P.M 2.5 kıymetleri yıllık olarak incelendiğinde Türkiye, Hindistan, Çin, BAE, Güney Kore, Romanya, Meksika, Hong Kong SAR, İtalya, Polonya ile birlikte en yüksek bedellere sahip 10 ülke ortasında yer alıyor ve dünyada 3. sırada konumlanıyor.

Türkiye, birebir vakitte Avrupa ülkeleri ortasında en yüksek P.M 2.5 bedeline sahip ülke pozisyonunda. Avrupa’da Türkiye’yi Romanya (6.), İtalya (9.) ve İspanya (14.) takip ediyor.

Türkiye en yüksek VOC bedellerine sahip ülkeler ortasında:

PM2.5’in bilakis, Dyson hava temizleyicilere nazaran yıllık VOC düzeyleri en yüksek olan ülkeler Avrupa ülkeleri. Avusturya listenin başında yer alırken onu Romanya, Almanya, İsviçre, Polonya ve Türkiye takip ediyor. İtalya 8. ve İrlanda 10. sırada yer alıyor.

Ortalama yıllık PM2.5 için üst sıralarda yer alan Tayland, BAE, Tayvan, Malezya, Hong Kong SAR ve Güney Kore üzere birçok ülke, yıllık VOC düzeylerine bakıldığında listenin birinci yarısında yer almıyor. ABD, Fransa, İspanya ve Danimarka daha üst sıralarda yer alıyor. 

Avrupa kentleri de öteki bölgelere kıyasla iç yerlerde yüksek VOC düzeylerine maruz kalıyor. Münih en üst sırada bulunan kent olurken onu Pekin, Köln, Berlin ve Viyana takip ediyor. Yalnızca Pekin hem yıllık PM2.5 hem de VOC için birinci beş kent ortasında yer alırken, Delhi, İstanbul, Şangay ve Mexico City her iki kirletici çeşidinin ortalama düzeyi için birinci onda.

İç yer VOC düzeyleri sıralamasına nazaran birinci 10 Avrupa ülkesi:

• Avusturya
• Romanya
• Almanya
• İsviçre
• Polonya
• Türkiye
• Hindistan
• İtalya
• Çin
• İrlanda

Akşam kirliliği günün öteki saatlerinden daha yüksek:

İncelenen 37 ülkeden 30’unda, iç yer PM2.5 düzeyleri akşam ve gece saatlerinde en yüksek düzeye ulaşırken; bu da insanların birçoklarının işte, okulda yahut öbür bir yerde olmak yerine konutlarında geçirdikleri vakte denk geliyor. Bu da daha uzun ve daha kirli devrin konutlarda PM2.5’e maruz kalmanın artmasına neden olabileceğini gösteriyor.

Küresel olarak en ağır saatler birçok coğrafyada akşam 6 ile gece yarısı ortasında. Güney Doğu Asya’da (Tayland, Filipinler, Hindistan) en kirli saatler sabah 7 ile öğle ortasına denk geliyor. Güney Kore ve Meksika, sırasıyla gece yarısı ile sabah 7 ve sabah 9 ile öğlenden sonra 3 ortasında en yüksek kirlilik düzeylerinin görüldüğü öteki iki değerli istisna oluyor.

Tipik 24 saatlik devirde, kimi coğrafyalar günün yüzde 50’sinden fazlasını Dünya Sıhhat Örgütü’nün PM2.5 için tavsiye ettiği günlük maruziyet kılavuzunun (15 µg/m3) üzerinde geçiriyor. Bu ülkeler ortasında Çin, Hindistan, Güney Kore, Meksika, BAE ve Türkiye bulunuyor. Şangay, Pekin, Shenzhen, Delhi, Mumbai, Viyana, Mexico City, Dubai ve İstanbul’daki konutların tümü de 2022 yılı boyunca 24 saatlik müddetin yüzde 50’sinden fazlasını DSÖ kılavuzlarının üzerinde geçiriyor.

Berlin, Roma, Milano, Madrid ve Polonya ve Romanya’daki ulusal ortalamanın tamamı, bir günün bir kısmını günlük PM2.5 maruziyeti için DSÖ kılavuzlarını aşarak geçirdiğini gösteriyor.

Otomatik mod dünya genelinde düşük oranlarda kullanılıyor:

Küresel olarak, Dyson hava temizleyicilerinin yalnızca yüzde 8’i zamanın dörtte üçünden fazlasını otomatik modda (makinenin hava kalitesini daima olarak izlediği ve değişen kirlilik düzeylerine otomatik olarak karşılık verdiği mod) geçiriyor. Bu da dünyanın dört bir yanındaki meskenlerde Dyson hava temizleyicilerinin konutlardaki kirlilik olaylarını otomatik olarak yönetmek için kullanılmadığını gösteriyor.

ABD, otomatik moddaki temizleyicilerin oranında (%14) başı çekerken, Şikago kent listesinin başında yer alıyor ve onu New York, Toronto ve Los Angeles takip ediyor. Türkiye’deki kullanıcılar hava temizleyici aygıtları çoğunlukla manuel modda kullanmayı tercih ederken, otomatik modda kullananların oranının oldukça düşük olduğu gözleniyor.