Dünyadaki Rezervlerin Yarısından Fazlasına Sahip Olan Orta Doğu’da Petrol Bittiğinde Neler Olabilir?
Orta Doğu, dünya petrol piyasasının kalbi olarak bilinir lakin son yıllarda petrol fiyatlarındaki dalgalanmalar ve alternatif güç kaynaklarına yönelik artan ilgi, bu bölgenin ekonomik geleceğine dair soru işaretleri yaratıyor.
Orta Doğu ülkeleri, dünyanın kanıtlanmış petrol rezervlerinin %55’ine sahip olmakla övünse de bu durum artık eskisi üzere büyük bir avantaj sağlamıyor.
Dünya, iklim değişikliğiyle gayret ve sürdürülebilir güç kaynaklarına geçiş konusunda önemli adımlar atarken petrolün gelecekteki rolü epey meçhul üzere görünüyor.
Dünya, iklim gayelerine ulaşma yolunda ilerledikçe petrol gereksinim olmaktan çıkıp bir lüks hâline gelecek.
Bu büyük bir sorun zira Orta Doğu’da çok fazla petrol var. Basra Körfezi’nin tamamı hidrokarbon kaynaklarıyla dolu ve bu bolluğu daha az taleple birleştirirseniz fiyatların düşeceğini anlayabilirsiniz.
Sonunda o kadar çok petrol olacak ki muhtemelen birçoğu satılamayacak. E artık dünyanın en büyük petrol üreticisi olan ABD de petrol üretimini artırıyor, yani Orta Doğu direkt bu durumdan etkilenecek.
ABD, 2021’de günde 11,2 milyon varil petrol üretti. Bu da Orta Doğu için büyük sorun zira piyasaya daha fazla petrol giriyor.
Peki bunun sonuçları ne olacak? IMF tarafından yayımlanan 2020 tarihli tartışmalı bir rapora nazaran; bölge, iktisadını çeşitlendirmezse Körfez İş Birliği Kurulu ülkelerinin toplam 2 trilyon dolarlık mali servetinin 2034 yılına kadar tükenebileceği ortaya çıktı.
Daha da berbatı; IMF’nin küresel petrol talebinin 2030’da tepe yapacağını ve o tarihten itibaren düşeceğini kestirim etmesi, Orta Doğu’ya çeşitlendirme için fazla vakit bırakmıyor.
Orta Doğu ülkeleri bu durumu zati biliyordu.
Bu nedenle 2016 yılında Suudi Krallığı’nın tartışmalı veliaht prensi ve fiili başkanı Muhammed bin Salman Suudi, Vizyon 2030’u açıkladı. Bu plan; toplum, iktisat ve ulusal kalkınma olmak üzere üç kısmı hedefliyordu.
Vizyon 2030 kapsamındaki en dikkat cazip ve savlı planlardan biri, petrol dışı devlet gelirini 43,44 milyar dolardan 266,5 milyar dolara çıkarmaktı.
Özel dala yatırım yapılacaktı ve 35 milyonluk nüfusun 30 yaşın altındaki %70’ine istihdam yaratmak için çeşitli programlar oluşturulacaktı. Ayrıyeten petrol dışı ihracatın petrol dışı GSYİH içindeki hissesi, %16’dan %50’ye çıkarılacaktı.
İşin farklı yanı, Muhammed bin Selman daha evvel radikal bir hamleyle 2 trilyon dolarlık varlık fonu ilan etmiş ve 2020 yılına kadar Suudi Arabistan iktisadını büsbütün çeşitlendirerek petrole olan bağımlılıktan kurtaracağını vadetmişti ancak gerçekleştiremedi.
Kuveyt de tıpkı Suudi Arabistan gibi Kuveyt Vizyonu 2035’i ortaya attı.
Garip bir formda Kuveyt, petrol ve doğal gaz üretimine daha fazla yatırım yapmak istiyor. Kuveyt Petrol Şirketi, hidrokarbon çıkarımını daha kolay ve etrafa daha az ziyanlı hâle getirmek için 2040 yılına kadar 500 milyar dolar yatırım yapmak istiyor.
Bağımlılıklarını görmezden gelmemeyi tercih eden Kuveyt, hâlâ vakit varken petrol üretimini arttırmayı ve elde edilen kârı ülkelerini inşa etmek için kullanmayı tercih ediyor. Bu teşebbüsleri finanse etmek için kamu-özel dal işbirliklerini de kullanıyorlar.
Yemen, Suudi Arabistan ve BAE ile sonu olan küçük bir monarşi olan Umman o kadar şanslı değil.
Önümüzdeki yirmi yıl içinde Umman’ın mevcut petrol ve gaz rezervleri tükenecek münasebetiyle diğer seçenekleri ya da fazla vakitleri yok.
Peki ya Birleşik Arap Emirlikleri’ne ne olacak?
GSYİH’sının yaklaşık %30’unu petrol ve gaz üretiminden elde etse de Dubai’nin GSYİH’sının %95’i petrole bağımlı değil. Başlangıçta düşük petrol rezervlerine sahip olan Dubai; kendisini turizm, bilişim ve finans cazibe merkezi haline getirmeye çalışmıştı.
Dubai, daha az olan rezervlerinden elde ettiği geliri altyapısını güçlendirmek için kullandı ve bunun sonunda alışverişin, lüksün ve finansın merkezi hâline geldi. BAE, ekonominin petrol dışında nasıl çeşitlendirilebileceğine dair şahane bir örnek üzere güya?
Peki ya öbür Orta Doğu ülkelerinin petrol olmadan bir geleceği var mı? Yanıt, bölgenin ekonomik çeşitliliği artırma ve alternatif güç kaynaklarına yatırım yapma konusundaki kararlılığına bağlı üzere duruyor.
İlginizi çekebilecek öbür içeriklerimize aşağıdan ulaşabilirsiniz:
