18 Milyon İzlenen Bu Viral Videodaki “Tımarhane ve At” Bilgisi Aslında Yanlış! Peki Doğrusu Ne?

Ah, internet! Bilgi denizinde yüzerken bazen yanlış bir bilgi adasına çarpmak kaçınılmaz oluyor. Son vakitlerde, “tımarhane” sözünün kökeniyle ilgili bir efsane, sanal dünyada âdeta viral bir dans gösterisi üzere dolaşıyor. Birileri bu sözün kökenini, hayal dünyasında fazla genişletmiş ve milyonlara ulaştırmış.

Tımarhane sözünün kökeni, Osmanlı vaktindeki tımarlama ve ruhsal rahatsızlıkları olanlarla birleştirildi, internetin karanlık sokaklarında kaybolmuş bir turist üzere dolaşıyor. Yanlış bilgi görünce dayanamayan biz de bu safsatanın doğrusunu aktaralım dedik.

Yeri gelmişken “zıvanadan çıkmak” söylemi ile Renault otomobillerin, “aynasız” polisler ile birleştirilip yayılmasındaki bilgilerin de gerçek kıssasından bahsetmeden olmaz. O vakit, bildiklerinizi unutma vakti.

Yanlış bilgi deryasında milyonlarca izlenme alan “tımarhane”nin uydurma öyküsü:

Videoda bize çok değerli bir bilgi verdiğini düşünen kişimiz, Osmanlı Dönemi’nde atların nizamlı olarak her gün 45 dakika tımarlanması bilgisi ile giriş yapıyor. Herkesin işi gücü var, kim yapacak bunu derken periyodun insanlarının aklına, ruhsal rahatsızlığı ve zihinsel geriliği olanlar geliyor. Yani topluma katkı sağlaması güç durumda olan şahıslara “Bari git, at tımarla.” diyorlar.

Buradan sonrası daha da “ilginç” hâle geliyor. Adamlar diyor ki; “Atın başına kimi versek, vakitle güzelleşti.” Bu türlü böyle derken, ruhsal rahatsızlığı olanları at tımarlamaya gönderiyorlar yani orayı rehabilitasyon merkezine çeviriyorlar. Akıl hastanesi yerine “tımarhane” de günümüze bu türlü geliyor.

Espri bittiğine nazaran gerçeklere geçelim mi?

Tımar sözü, Farsça “tīmār” (bakım, gözetim) sözünden geliyor. “Ev” manasındaki “hane” sözü ile de “tīmār” birleştirilerek “tımarhane” sözü ortaya çıkıyor ve bu söz “insanlara bakım yapılan, insanların gözetildiği yer” manasında kullanılıyor.

Görmüş olduğunuz üzere manası aslında epeyce kolay. Kolay olan bir öteki şey ise bu bilgiye ulaşmak. Biraz etimoloji kaynakları biraz TDK derken, bilginin doğrusu cebimizde.

Bu bilgiye inananlar için üzülürken inanmayanları da ayakta alkışlıyoruz:

Ara orta karşımıza çıkan “zıvanadan çıkmak” ve “polis” ikilisinin de birbiriyle alakası yok.

1960’lı yıllarda polislerin, demirden bir silindirin içerisinde durması ve sonlandığı zaman “Beni zıvanadan çıkarma!” demesinden esinlenilmiş bir öteki uydurma bilgi daha var. Bu da savları yansıtmıyor.

Zaten telaffuzun geçmişine bakıldığında 1960’lardan daha eski olduğu da görülüyor. Zıvana sözünün manaları ise “iki ucu açık küçük boru”, “bir kilit lisanının yerleşmesi için açılmış delik” ve “pipo yahut sigara ağızlığının sap bölümü” halinde. Yani, zıvana sözü uzun vakitten beri hayatımızda, 1960’lardan evvel de.

İki modülün birbirinden ayrılması durumu da yapanın asabiyeti ile ilişkilendirilerek “zıvanadan çıkmak” olarak Türkçemizde yer etmiş.

Polislere argoda “aynasız” denilmesinin gerisinde Renault otomobiller yok.

Bu temelsiz bilgi de uzun vakittir bilinen bir öbür yanlış. “Aynasız” sözünün tarihi 1920’lere dayanırken kelamı edilen Renault 12, Türkiye’ye 1970’li yıllarda geliyor.

Daha da ayrıntılı bakacak olursak 1920’lerde aynasız sözü “çirkin, ziyanlı, kötü ve güzel olmayan” biçiminde kullanılıyor. Polislere aynasız denmesinin tarihi ise 1930’lar.

Gerçekten, polislere neden “aynasız” denildiği tam olarak bilinmese de bu sözün “aynasız” sözünün gerçek manasından yola çıkan ve kolluk kuvvetlerinden hazmetmeyen kişiler tarafından konulduğu en mantıklı açıklama oluyor.

İnternetin bilgi çöplüğü olduğunu düşündüğümüzde aslında onun ne kadar büyük bir data kaynağı olduğunu da unutmayın ve mantıksız duran söylentilere inanmak yerine ufak bir araştırma yapın. Böylece toplumsal medya hesabı açan herkes, atıp tutarak milyonlarca izlenmez.

Bilgilerinizden emin olmanız için inceleyebileceğiniz başka içeriklerimiz: