Kumarhanelerde ve AVM’lerde Neden Hiç “Saat” Olmadığını Öğrendiğinizde Zaman Algınız Yeniden Şekillenecek

Kumarhanelerde ve AVM’lerde vaktin akışıyla ilgili enteresan bir ayrıntısı sizinle paylaşmak istiyoruz. Bu yerlerin içinde kaybolan saatler; yalnızca vaktin değil, birebir vakitte gerçeklik hissinin da sonlarını zorluyor. Pekala, hiç düşündünüz mü sanki neden bu yerlerde saat bulunmuyor?

İlk bakışta kolay bir ayrıntı üzere görünen bu eksiklik, aslında bizim üzerimize oynanan kurnazca bir stratejinin kesimi. İçeri girdiğimizde vakit kavramını yitirdiğimiz, gündüz girdiğimiz alışveriş merkezinden hava kararınca çıktığımız vakitleri düşününce insan sormadan edemiyor.

Merak etmeyin, bu küçük hileyle alakalı bilimsel açıklamalar var. Lakin baştan uyaralım; küçük bir algı karmaşası yaratan bu durumun sebebini öğrenince artık bu yerlerde geçirdiğiniz vakti ikide bir denetim edebilirsiniz, bizden söylemesi.

Hiç IKEA’ya girip çıkışı bulamadan içeride saatlerce dolandığınız oldu mu?

Cevabınızı duyar üzereyiz. Rastgele bir IKEA mağazasında yahut AVM’lerde değil saat, açık pencere bile görmek imkânsızdır. Bu stratejik dizaynın kaynağı ise kumarhanelerin tasarım biçimine dayanıyor. Kumar oynayan beşerler, içeride ne kadar vakit kaybettiklerini anlayamasın diye içeride saat ve pencere bulunmaz. Bu da bir nevi stratejik bir atılımdır.

Aynısını alışveriş merkezlerinde de görüyoruz. İstisnalar dışında pencere dahi olmayan bu yerlerin içinde bir anda kendimizi kaybederken buluyoruz. Âlâ de bizler bu algıyı bilmemize karşın hâlâ nasıl buna kanabiliyoruz?

Bunu zamansal bozulma ile açıklayabiliriz. Pekala o ne?

Zamansal bozulma, bireyin vakit algısında meydana gelen bir değişikliği söz ediyor. Örneğin, bir oyun oynarken ya da görüntü izlerken “5 dakika daha” dediğiniz andan başınızı kaldırdığınız ana kadar geçen saatleri fark ettiyseniz, zamansal bir bozulma tecrübesi yaşamışsınız.

Bu fenomen aslında çok sık kullanılan bir stratejidir. Mağazada geçirdiğiniz süreyi hatırlamanızı zorlaştırmak emeliyle daha az görsel uyarıcı kullanmak, insanların daha uzun müddet alışveriş yapmalarını, oyun oynamalarını yahut orada kalmalarına teşvik eder.

Zamansal bozulma, teşvik edilen aktivitenin bağımlılık yapan olup olmadığına bağlı olarak aldatıcı bir kalıptır.

Zamansal bozulmanın mağazalar için en besbelli yararı, müşterilerin mağazada daha uzun mühlet kalmalarını teşvik etmek aslında. Şayet beşerler dakikalarca alışveriş yapmak yerine saatlerce alışveriş yapıyorsa “anlık bir satın alma süreci gerçekleştirme ve daha fazla eser satın alma olasılıkları da daha yüksek olacaktır” mantığı devreye giriyor.

Bu durumun gerisindeki bir diğer durum ise karar yorgunluğudur. Karar vermek, zihinsel güç tüketen bir süreç olduğu için tercihlerin insan beynini nasıl yorduğunu ve kişiyi makûs karar verme konusunda daha duyarlı ya da karar verme konusunda isteksiz hâle getirdiğini anlayabiliriz.

Bu aslında bir satış stratejisidir. Karar yorgunluğu ile berbat karar veren kişi, vazgeçip yerine öbür bir şey alma eğilimi gösterecektir.

Las Vegas’taki Venedik kumarhanesi, bu algıyı ilgi alımlı bir halde kullanarak müşterilere unutulmaz bir tecrübe sunuyor. Kumarhanede iç yerinin bir kısmı, mavi gökyüzüyle boyanmış olan tavanıyla dikkat çekiyor. Bu ayrıntı, atmosferi zenginleştirerek konuklara güya gerçek bir gökyüzüymüş ve az vakit geçtiğinin hissiyatını veriyor.

Tavanın oluşturulmasında kullanılan boya sabit olsa da dışarıdaki gün batımını simüle etmek emeliyle tasarlanmış aydınlatma ayrıntılarında değişiklikler gerçekleşiyor. Bu sayede kumarhane içinde geçen vaktin izlenmesi daha da güçleşiyor ve ziyaretçiler, gerçek dünyadan uzaklaşarak cümbüşün tadını çıkarabiliyorlar.

Bir de bu durumun farklı bir tesiri var: Gruen Tesiri.

Gruen Etkisi, bir mekânın tasarımında kullanılan birtakım ögelerin, kişiyi şuurlu bir biçimde dikkat dağıtarak ve oyalayarak planlı bir biçimde tasarlanmış bir atmosfer yaratma gayretidir. Bu tesir, mağazaya ya da kumarhaneye giren bireylerin konsantrasyonunu kaybetmesi, vaktin nasıl geçtiğini anlamaması ve buna bağlı olarak daha fazla alışveriş yapmaya yönelmesi durumunu tanımlıyor.

Biz müşteri potansiyeli taşıyan insanların üzerine oynanan ruhsal oyunları gördükçe aslında ne kadar dehşetli bir sahne canlanıyor değil mi?

Kumarhane ve alışveriş merkezlerinde zamansal bir ibarenin bulunmamasının neden işte bunlarla bağlantılı. Zaman algımızın manipüle edilmesiyle daha fazla alışverişe, daha fazla para harcamaya teşvik ediliyoruz; istesek de istemesek de!