‘Ben Ne Gördüysem Ona İnanırım’ Diyenlerin Felsefesi: Materyalizm Tam Olarak Nedir, Neyi Savunur?

Metafizik ve gibisi hiçbir soyut kavrama inanmayan materyalizm, her şeyin etrafımızda gördüğümüz hususlardan ibaret olduğunu ve bunların bizi biz yapan şeyler olduğunu savunur. Milattan evvel bile var olan felsefi niyet materyalizm nedir gelin yakından bakalım ve neyi savunur sorusunun cevabını arayalım.

İnsanlık var olduğu günden beri hem kendini hem de içinde bulunduğu dünyayı anlamlandırmaya çalıştı. Bilim, sanat ve ideoloji de esasen bu türlü doğdu. Bu anlamlandırma süreci boyunca kimi düşünürler her şeyin temelinin soyut kavramlar olduğunu söylerken kimileri maddeyi ön planda tuttu. İşte her şeyin ve hatta insanın bile temeli unsurdur diyen ideoloji materyalizmdir.

Materyalizm ideolojisini Karl Marx buldu zannediyorsanız yanılıyorsunuz zira bu felsefi görüş aslında günümüzden binlerce yıl evvel bile farklı farklı filozoflar tarafından düşünülmüştü. Bu da bize aslında insanlığın farklı coğrafyalarda yaşasa bile ortak bir bilince sahip olduğunu gösteriyor. En yeterlisi gelin materyalizm nedir yakından bakalım ve temsilcilerinin savunduğu niyetleri görelim.

Kısaca tanımlayarak başlayalım: Materyalizm nedir?

Özdekçilik ve maddecilik üzere isimlerle de anılan materyalizm; en temel tarifiyle her şeyin unsurdan oluştuğunu savunan felsefi bir görüştür. Duyularımızla algıladığımız her şeyin de aslında unsurların etkileşimi ile oluştuğunu savunan materyalizm, metafizik ile ilgili yakından uzaktan tüm kavramları reddeder. Fizikî husus tek özdür derler ve temel gerçeğin unsur olduğunu savunurlar. 

Materyalizm ideolojisi üç temel prensip üzerine heyetidir:

• Olay ve olguları ilah üzere kanıtlanmamış kavramlarla açıklarsak maddeyi gözden kaçırabiliriz.
• Her türlü önermeyi kanıtlamanın ve doğrulamanın en hakikat yolu müşahede ve deneydir.
• Her şey unsurdur, husustan gelir ve unsur olarak devam eder. 

Materyalizm ideolojisi, maddecilik kuramı üzerine inşa edilmiştir. Madde dediğimiz şey de aslında gözümüzle gördüğümüz şeylerden fazlası değildir. Bu nedenle en temel haliyle özetlemek gerekirse unsur dışındaki hiçbir şey materyalistler tarafından kabul edilmez ve yapılan açıklamalar gerçek kabul edilmez. 

Nasıl yani, tam olarak materyalizm neyi savunur?

Materyalizm ideolojisi monist olarak tanımlanır, yani her şeyin tek bir özden geldiğini savunur. Bu öz de elbette husustur. İnsan şuuru, yaradanın varlığı üzere gözle görülmeyen her şeye büsbütün karşıdırlar. Önermelerin, olayların ve olguların bu çeşit metafizik kavramlarla açıklanmalarına karşı çıkarak gerçeğe sırf deney ve müşahede yoluyla ulaşılacağını savunurlar. 

Acaba dış dünyada gördüklerimizden daha azı ya da daha fazlası var mı diye sorguladığınız anda materyalistler sizi durdurur zira onlara nazaran dış dünyanın gerçekliği sorgulanamaz. İnsan da bu maddi tabiata bağımlı bir varlık olduğu için ruhumuz yoktur. Determinizm görüşünde olduğu üzere insanın tabiatın bir kesimi olduğunu, tabiata rastgele bir üstünlüğü olmadığını savunur.

Materyalizm tarihi binlerce yıl öncesine dayanıyor:

Materyalizm kanısı, dünyanın farklı bölgelerindeki medeniyetlerde benzeri devirlerde yeşermeye başladı. En eski materyalizm kanısının milattan evvel 600’lü yıllarda eski Hint ideolojisi okullarından olan Carvaka’da ortaya çıktığı iddia ediliyor. Nyaya–Vaisesika isimli bir okul, materyalizmin birinci adımlarını atmış olsa da daha sonra ilah varlığını kanıtlama eforlarına girdiği için tam olarak maddeci kabul edilmez.

Antik Yunan’a baktığımızda ise karşımıza Anaksagoras, Epikuros, Demokritos üzere filozoflar çıkıyor. Onlara nazaran her şey unsur ve hiçlikten oluşuyordu. Hatta her şeyin özünün Yunan lisanında bölünemeyen manasına gelen atomdan ortaya çıktığını söylüyorlardı. Hiçliğin hiçbir şey doğurmayacağı ve unsurun sadece unsura dokunacağı üzere birtakım temel fikirler birinci sefer bu periyoda ortaya çıkmıştır. 

Yıllar geçtikçe materyalizm temsilcilerine yenileri eklendi:

Hintli filozof Jayaraashi Bhatta 6. yüzyılda ortaya çıktığı vakit Carvaka okuluna yeni bir mana kazandırdı lakin bu okul sonraki yıllarda dağıldı. 12. yüzyılda Endülüs’te İbn-i Tufeyl isimli bir Arap filozof ortaya çıktı ve Esrarü’l-Hikmeti’l-Meşrikiye isimli bir roman yayımladı. Bu roman epey ağır maddeci kanılar içeriyordu. 

17. yüzyılda Aydınlanma Çağı’na geldiğimizde ise materyalistlerin sayısı hiç olmadığı kadar artmaya başlamıştı. Pierre Gassendi, Jean Meslier, Julien Offroy de La Mettrie, Paul-Henri Thiry Baron d’Holbach, Denis Diderot üzere sayısız Fransızın yanı sıra Alman Ludwig Feuerbach ve İngiliz John Stewart üzere isimler de bu devirde materyalist olarak isimlerini duyurdu. 

Ünlü Alman filozof Arthur Schopenhauer ise materyalizmin yanlış olduğunu savunuyordu. Ona nazaran maddecilik kâfi değildi çünkü bilinmeyeni, az bilinenle açıklamaya çalışıyordu ve bu da yanlışsız sonuç vermiyordu. Elde olan ve elde edilen dünya kavramlarını özne ve obje açısından inceleyen Arthur Schopenhauer, bunların aslında farklı açılardan bakılan tıpkı şeyler olduğunu söyler. 

Karl Marx’ın yaklaşımı materyalizme yeni bir boyut kazandırdı:

Karl Marx ve Friedrich Engels, materyalizme yeni bir açıdan yaklaşarak onu iki farklı kavram olarak incelemişlerdir; diyalektik materyalizm ve tarihî materyalizm. Marx’ın materyalizm kanısının temelini sınıflar oluşturur. Var olan toplumsal bağlantılar her şeyi tesirler. 

Onların materyalizm tanımlaması aslında günlük ekonomik sistemi üzerine konseyiydi. Günlük ekonomik sistem birebir vakitte tarihi de oluşturuyor ve onu etkiliyordu. Alman idealist ideolojisine karşı olarak ortaya atılan bu fikir, her şeyin başlangıcı ve ortaya çıkarıcısı olarak insanların üretim gücünü temel alır. Tüm siyaseti, hukuku ve dini yapıyı da bu temel oluşturur. 

Yine bu bağlamda ortaya koydukları bilimsel sosyalizm kanısı de bir çeşit etkileşim fikrini açığa çıkarır. Ortada değişmez tabiat kanunları olmadığını, her cins pahanın aslında toplumlar tarafından üretildiğini söyler. Bu bağlamda ortaya çıkan her türlü bağlantı de maddi etkenler tarafından belirlenmektedir. 

Materyalizmin dine yaklaşımı da farklıdır:

Aslında az çok anlaşılmıştır lakin merak edilen bir bahis olduğu için farklı bir başlık açmakta fayda var. Materyalizm ilah kavramını ve buna bağlı oluşan her türlü din kavramını reddeder. Zaten tarih boyunca ortaya çıkmış materyalist isimlerin neredeyse tamamı tıpkı vakitte ateisttir. 

Her şeyin unsurdan geldiğini, husus olduğunu ve unsur olarak kalacağını söyleyen materyalizm nedir, neyi savunur, temsilcileri kimlerdir gibi merak edilen soruları yanıtladık. Mevzu hakkındaki fikirlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.