Asgari Ücret Zammıyla Artan Alım Gücümüz Tahminen Hangi Aylarda Dönüp Dolaşıp Aynı Yerine Gelir?
2024 yılı taban fiyatı aşikâr oldu. Minimum fiyat açıklandıktan sonra pek çok uzman, minimum fiyatla ilgili açıklamalar yaptı. Pekala artırım ile gelen alım gücü artışı, tesirini ne vakit yitirecek?
Türkiye’de nüfusun kıymetli bir kısmı minimum fiyatla geçinmeye çalışıyor. Pek çok kişinin aldığı maaş da minimum fiyata komşu skalada yer alıyor. Bu yüzden de neredeyse herkesin gözü, açıklanacak olan taban fiyat miktarındaydı.
Resmî açıklama ile birlikte 2024 yılı için net taban fiyat %49 artışla 17 bin 2 TL oldu. Uzmanlar bu bahiste yorumlarını paylaşmıştı.
Uzmanlar ne demişti?
Asgari fiyatın açıklanmasının akabinde Özgür Demirtaş, “Yaptığım hesaplara nazaran nisan ayı gibi açıklanan fiyat Açlık Hududunun (4 kişilik ailenin mutfak masrafı) altına düşecek. İşte bu yüzden enflasyon ile çaba çok değerli.” açıklamasında bulundu.
“Finans Gurmesi” olarak bilinen iş insanı İris Cibre ise daha optimist bir kestirimde bulundu.
Cibre, Erdoğan’ın tartısını koyduğunu belirterek; minimum fiyatın, haziran ayında açlık sonu altında kalacağını söyledi.
Ekonomist Cihan İhtilal Zelyut ise işçiyi enflasyona karşı koruyacak olan sayının 26 bin lira olduğunu, 17 bin liranın mayıs ayında açlık sonunun altında kalacağını tabir etti.
Yani alanın kıymetli isimlerinden gelen varsayımlar ortasında ciddi farklar olduğu göze çarptı.
Peki minimum fiyat artırımının tesirinin kaybolduğunu nasıl anlarız?
Alım gücümüzün düştüğünü, bir şeyleri alamamaya ya da daha az almaya başladığımızda anlıyoruz. “Kardeşim bir ay evvel 100 liraydı bu, ne orta 139 TL etiket yapıştırdılar!” dediğimizde bu durumun farkına acı bir halde varıyoruz.
Peki artırımla gelen alım gücü artışının ortadan kalktığını nasıl anlayabiliriz? Bunun için global ticaretteki değerli aktörler olan dolar, altın ve euro paritelerine bakabiliriz.
Öncelikle dolardan başlayalım:
Bugün minimum fiyat 11.402,32 lira olarak uygulanıyor. 28 Aralık tarihli şimdiki kura nazaran minimum fiyat şu anda 387,16 ABD doları düzeyine gelmiş bulunuyor. Bu durumda dolar kuru 43,91 TL olduğunda, 17.002 TL olan 2024 asgari fiyatın alım gücü, 11.402 TL ile aynı noktaya dönmüş olacak.
Ekonomistlerin doların kaç TL olacağı tarafına farklı kestirimleri var. Tekrar de yılın birinci yarısında doların bu noktaya ulaşması pek beklenmiyor, tabii her an ekonomik istikrarlar değişebiliyor.
Euro için de minimum fiyatı değerlendirelim:
Bugün taban fiyat ile şimdiki kurdan 347,82 euro almak mümkün oluyor. Euro kuru 48,88 TL olduğunda ise taban fiyat artırımı euro karşısında erimiş olacak. Euro, son devirde dolara karşı da kıymet kazanıyordu.
Euro/dolar çapraz kuru şu anda 1,11 sevyelerinde olsa da yükseliş, 1,15 düzeyine kadar devam edebilir. Varsayımlara nazaran taban fiyat, yıl sonuna kadar euro karşısında bugünkü düzeye kolay kolay düşmeyecek.
Bir de altın fiyatlarına bakalım:
Gram altının fiyatı şu anda özgür piyasada 1945,13 TL. Yani minimum fiyatla 5,86 gram altın alabiliyoruz. Altın fiyatı 2901 TL‘yi bulduğunda, minimum fiyat artırımının altın karşısındaki tesiri sıfıra inmiş olacak, alım gücümüz bugün olduğu noktaya gelecek.
Peki marketlerde durum ne olacak?
Marketlerde fiyatlar çok daha önceden yükselmeye başlayacaktır, muhtemelen dövize kıyasla daha süratli artışlar göreceğiz. Bir kez işçi maliyetleri yükselecektir. Bu nedenle fiyatlarda da bir değişim olacaktır. Üreticilerin de maliyetleri taban fiyat zammı ile artacak. Bunu örneklerle açıklamak daha kolay olacaktır.
A firması yumurta üretiyor. Çalışan maliyeti, üretim maliyetinin beşte biri olsun. Şu anda yaklaşık 15.762 TL olan çalışan başına patron maliyeti, 2024 yılında 23.503 TL oldu. Patronun çalışan maliyeti de %49,1 arttı.
A firmasının ürettiği yumurtanın maliyeti 5 lirayken bu durumda 5,49 TL oluyor. Bu yumurtayı 8 liraya satan ve ortadaki çıkarın 50 kuruşunu maaş için kenara ayıran B firmasının artık tıpkı çıkarı elde etmesi için maaşa 74 kuruş ayırması gerekli.
Yumurta fiyatı bu durumda 8,73 TL olacak; o da kira, faturalar, müsaadeler üzere ödemeleri saymazsak. Yani yalnızca minimum fiyattaki artıştan ötürü yaklaşık %9 zamlanan yumurta fiyatı gibi örnekleri göz önüne alırsak marketlerdeki fiyat artışlarının daha evvel başlamasını bekleyebiliriz.
Yine de fiyat artışı, taban fiyat artışının altında kalırsa ekonomik anlamda biraz daha rahatlama kelam konusu olacaktır. Kira artırımlarında da %25’lik bir kısıtlama kelam konusu lakin ne kadar uygulandığı tartışmalı.
Öte yandan Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, yaptığı açıklamalarda yıl sonu için enflasyon gayesini %36 olarak açıklamıştı. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası iddialarında de 12 aylık enflasyon beklentisi %36 ile %48 arasında gerçekleşmişti.
TCMB’nin iddia raporuna nazaran de 12 ay sonunda beklenen dolar kuru 39,46 TL idi. Bu kestirimlere nazaran minimum fiyat artırımı, sene sonuna kadar alım gücümüzü bugünkü düzeyin üzerinde tutmayı sağlayacak.
İlginizi çekebilecek öbür içeriklerimiz:
