İnternet, hayatımızın olmazsa olmazları ortasında günden güne yerini sağlamlaştırırken; yeni kavramları da beraberinde getiriyor. İngilizcede ’‘Cancel/Callout Culture’’ olarak bilinen ve lisanımıza ’‘İptal/Linç Kültürü’’ olarak çevrilmiş kavram da bunlardan en popüleri denebilir.
Toplumsal medya platformları kuşkusuz ki internetin insan hayatına sunduğu en uçsuz bucaksız cihanların başında geliyor. Bu platformların bu kadar dikkat ve değer kazanması da elbette anlık tepkilerin, süratli gündemlerin ve ses duyurabilme fırsatlarının gücünü artırıyor. Son vakitlerde hakkında dünya çapında tartışmalar bulunan iptal kültürü de toplumsal medya platformlarının geliştirdiği güçlü ve hatta tehlikeli denebilecek kaslarından biri.
İptal kültürü nedir?
İptal kültürü, toplumda olumsuz yankı uyandıran hadiselerde ismi geçen bireylerden, verilen dayanağın toplu biçimde geri çekilmesi; kişinin büsbütün dışlanması manasına gelir. İptal kültüründeki temel amaç, yaptığı yanlış nedeniyle iptal edilmek istenen varlığı yalnızlaştırarak cezalandırmaktır. Çağdaş dünyanın toplumsal alanın dışına itme usulü olarak da bilinen bu kültür, sadece bahsi geçen kişiyi değil; bu şahısla işbirliği içerisinde olduğu fark edilen diğer şahısları ve hatta kurumları da olumsuz tesirler.
İptal kültürü nasıl meydana gelir?
İptal kültürü, küçük bir kıvılcımın dev bir aleve dönüşümünün somut örneklerinden biridir. Yapılan yanlışın ağızdan ağıza yayılarak geniş kitlelere ulaşması, bu kitlelerin bilinçlenerek tavır ve davranışlarını değiştirmesi sonucunda meydana gelir. Bu kitlesel reaksiyonun oluşumu ve yayılımında ise toplumsal medya platformlarının tesiri hayli yüksektir.
Hususun:
- Twitter’da ülke yahut dünya gündeminde TT (Trend Topic) olması,
- Instagram öykülerinde paylaşılması,
- TikTok’ta görüntü yoluyla dağıtılması,
- Çeşitli platformlarda ortak hashtagler üzerinden yayılması,
- Facebook üzerinden ferdi yahut kümeler halinde tartışılması
üzere pek çok toplumsal medya davranışı, mevcut durumun bir iptal hareketine dönüşmesinde büyük rol oynar.
İptal kültürü neden meydana gelir?
İptal kültürü, bilhassa toplumsal hassasiyet içeren durumlar kelam konusu olduğunda mecburî bir hareket üzere görülür ve süratli biçimde meydana gelir.
Bu durumlara örnek olarak:
- Bayana şiddet
- Hayvana şiddet
- Taciz
- Irkçılık
- Tabiata ziyan verme
verilebilir.
Son periyodun en çok ses getiren iptal kültürü örnekleri: Ozan Güven’e ve Tamer Karadağlı’ya ne olmuştu?
Son periyodun en çok akılda kalan iki iptal kültürü örneği ünlü oyuncu Ozan İtimat ve Tamer Karadağlı’nın başına geldi. Kız arkadaşı oyuncu Deniz Bulutsuz’u darp ettiği gerekçesiyle Ozan İnanç, Antalya Altın Portakal Sinema Şenliği Ödül Merasimi esnasında sunuculuk yaparken oyuncu Nihal Yalçın ile yaşadığı gerginlik nedeniyle Tamer Karadağlı iptal kültüründen hissesine düşeni aldı. Bayana yönelik fizikî ve ruhsal şiddete kayıtsız kalmayan kitleler, Ozan İnanç ve Tamer Karadağlı ikilisini toplumsal mecralarda topa tutarken pararlelde Deniz Bulutsuz ve Nihal Yalçın’a takviyelerini de esirgemedi. Sırf toplumsal mecralarla da sonlu kalmayan iptal hareketi, her iki oyuncunun iş ve toplumsal yaşantısına da epeyce olumsuz biçimde yansıdı.
Ozan İnanç ve Tamer Karadağlı’nın yanı sıra, her iki isimle yakın olduğu bilinen bireyler de en az iki oyuncu kadar reaksiyon topladı. Bu bireyler ortasında Ozan İtimat ile hem iş hem de iş dışı arkadaşlığı olan ünlü komedyen Cem Yılmaz, olaylara kayıtsız kaldığı; bunu yaparken gayesinin Ozan Güven’den taraf olmak olduğu gerekçesiyle sert tenkitlerle karşı karşıya geldi. Öte yandan Çocuklar Duymasın isimli dizide uzun yıllar Tamer Karadağlı’nın partneri rolünü oynayan Pınar Altuğ Atacan, Tamer Karadağlı’yı takviyeler nitelikte bir açıklamada bulunduktan sonra tüm şimşekleri üzerine çekmiş oldu.
İptal kültürü abartılıyor olabilir mi?
İptal kültürü varlığını sürdüredursun, hakkında bulunan tartışmalar da gerek ülkemizde gerek dünyada sürat kesmeden sürüyor. Bir taraf iptal kültürünün gerekli olduğunu ve buna maruz kalmayı hak edecek berbatlıkta davranışlarda bulunan kimselerin iptal edilmesi gerektiğini savunurken, öteki taraf iptal kültürünün de bir çeşit ruhsal şiddet olduğunu ve iptal uygulamalarını, bilhassa kelam konusu kriminal kabahatler değilse, uzun mühlet sürdürmenin yersiz olduğunu savunuyor. Şahıslar büsbütün iptal edilmeli mi, yoksa iptal edilse dahi herkes ikinci bir bahtı hak eder mi? Hususa dair pek çok soru hala kesin bir karşılığa kavuşmuş değil.
