Agatha Christie sevgimi size bundan 5 sene evvelki The ABC Murders incelememde anlatmıştım. Sahiden de gerek yarattığı karakterleri (Poirot, Miss Marple, Tommy ve Tuppence başta olmak üzere), oluşturduğu kurguları, yüksek okunabilirliği ile eline su dökülemeyecek bir müellif bence. Hal bu türlü olunca da yeni Agatha Christie oyununu elbette kimselere bırakmayacaktım.
Agatha Christie’nin hakikaten de Poirot’nun Birinci Davaları isminde kısa hikayelerden oluşan bir kitabı var, birinci başta sanki içindeki onlarca hikayeden hangilerini mevzu almışlar diye düşünmüş lakin sonradan geliştirici Blazing Griffin’in kitapta olmayan, büsbütün özgün bir kıssa hazırladığını okumuştum. Bu aslında başlı başına cesurca bir teşebbüs zira isminde Agatha Christie geçen bir oyunda, Christie’nin yazdıklarının aşağısında kalmak büyük bir fiyasko olurdu.
Katili bildiğin oyunu oynama sorunsalı
Christie romanlarındaki özgün kıssaları kullanmanın ıstırabı esasen cürümlünün kim olduğunu, karakterlerin neler yaptığını bilmek. O vakit da bildiğiniz bir sonucu ulaşmaya çalışıyorsunuz ve kıssadaki gizem eksikliği çok öne çıkıyor. Alfabe Cinayetleri oyunundaki problem buydu fakat yeniden de o oyun macera oyunu hissini çok daha düzgün veriyordu. Poirot’nun Birinci Davaları ise ortalama bir öyküyü, epey âlâ bir Poirot karakteri eşliğinde anlatan bir oyun olmuş.
Oyunun ismi “İlk Davaları” olsa da oyun boyunca aslında iki dava üzerinde çalışıyoruz. Bunlardan birincisi zati işin öğreti kısmı, genç polis memuru Poirot bir hırsızlık ihbarı üzerine gittiği Van den Bosch ailesinin meskeninde birinci dedektifliklerini yapıyor ve olayı çözme biçimiyle de ailenin kızı Angeline Van den Bosch üzerinde unutulmaz bir tesir bırakıyor.
Bu o denli bir tesir ki Angeline yıllar sonra Poirot’yu arıyor ve ailesinin başına bela olan şantaj mektuplarını kimin yolladığını bulmasını istiyor, “bunu anca sen çözersin yiğit adam” diye de gaza getiriyor olağan bizimkini.
Şantajcının kokusunu yüz metre öteden alırım
Şüpheliler daima ailenin yakın arkadaşları, Angeline de sevgilisi Gedeon Demir ile nişanını kutlamak üzere tüm bu arkadaşları malikaneye davet ediyor ki herkes bir yere toplansın ve Poirot hatalıyı enselesin. Biz şantaj işini çözmek için milletle konuşurken işler makûs bir hal alıyor ve bir cinayet işleniyor. Katil uşak!!! Yok yok, katil olağan ki malikanelerden birisi, olayı çözecek kişi de Poirot.
Dokuz kısım boyunca sorgulamalar yaparak, konuklarla ve çalışanlarla konuşarak, sonra da beynimizde ipuçlarını birleştirerek hem şantajcının kimliğini, hem de katili bulmaya çalıştığımız bir kıssa var karşımıza. Oyuna klasik bir macera oyunu diyemem zira ortada envanter diye bir şey yok, çözülmesi gereken bulmacalar da yok. Gezin, konuş, düşün formunda ilerliyor daima oyun.
Tanıştığımız karakterler ilgi cazibeli, mesela Demir ailesi aslında Türk, kardeşlerden birinin ismi Zakariya. Fakat öyküleriyle kuşkuları üzerlerine çekecek ayrıntılar sunma dışında çok da derin karakterler değiller, burada harcanmış bir fırsat görüyorum açıkçası. Yani oyunun sonuna geldiğinizde umursayabileceğiniz bir yahut iki karakter oluyor, başkalarından biri katil çıksa “amann ne hali varsa görsün” derdim, eminim.
Bundan daha lineerine aslında düz çizgi deniyor
Konuşma dediğim şey de Poirot’un bütün seçenekleri kullanması ve karşılığında yanıt alması. “Şunu mu sorayım, bunu dersem ne der?” üzere bir seçim yok. Kimi konuşmalarda karşıdakinin ‘kalkanını kırmak’ için farklı yaklaşımlar benimsemek lazım (mesela suçlayıcı yahut empati cümlelerinden birini seçebiliyorsunuz), lakin yanlışsız seçim yapamaz da başarısız olursanız diyalog aslında baştan başlıyor. Yani oyun o kadar lineer ki o kadar olur, yanılgı yapma bahtı sıfır.
Zihin haritası kısımları öğrendiğimiz bilgileri ve ipuçlarını birbiriyle eşleştirdiğimiz ve sonuçlara vardığımız kısım. Bu haritalar da genel olarak çok kolay zira eşleşen bilgiler genelde birbirine yakın duruyor ve ortalarında düz bir çizgi çekiliyor. Bir iki mantıksız gelen eşleşme dışında burada takılmanız çok lakin çok güç ve oyun ilerledikçe de biraz tekdüze hal almaya başlıyor. Kusurlu çıkarım yapamama olayı gerçekten oyunun daha keyifli olmasının önüne geçmiş. Bir de kimi kısımlarda sürpriz olarak düşünülen gelişmeleri evvelce iddia etmek mümkün, o bu da yer yer gizem hissini azaltıyor. Fakat cinayetle ilgili ayrıntılar ve amaç saptırmaları başarılı biçimde yansıtılmış.
Malikane aslında epeyce ilgi cazibeli, bir sürü odası, tablolar, çiçekler falan… İnsanın gezesi geliyor ancak o kısımda nereye gitmeye müsaadeniz varsa oraya gidebiliyorsunuz yalnızca. Bahçeye çıkayım derseniz yok, “bahçeyle işim yok” diyor. Yav sana ne, ben tahminen hava almak istiyorum? Yani her kısımda görünmez hudutlarla kapatılıyorsunuz ve kısımlar son derece kısıtlı alanlarda geçiyor bu yüzden. Bu da tekrar kolaylığı artıran bir ayrıntı.
Blazing Griffin, Hercule Poirot’yu tam da olması gerektiği üzere resmetmeyi başarmış. Zekasına olan inancı, yer yer ukalalığa kaçan cümleleriyle kendisini epeyce sevdim. Seslendirmesi ve aksanı da çok lakin çok başarılı. Bu başarıyı tüm karakterlerde gördüğümüzü söyleyemeyeceğim, kimilerinde his yansıtması yeterli yapılamamış. Konuşmalarda dudak senkronu olmaması ise bu cins bir oyuna hiç yakışmamış.
Sonuç olarak Hercule Poirot: First Cases’în oynanış açısından zayıf, sunum açısından ise uygun bir oyun olduğunu söyleyebilirim. Zihin haritasında noktaları birleştirmek dışında bulmaca tarafı yok ve bu yüzden de genel olarak Agatha Christe’msi bir kıssa anlatan bir görsel roman hissiyatı verdi bana. Gidişat üzerinde denetimimiz olsa daha keyifli bir oyun olabilirmiş fakat bunu başrolünde Poirot’nun olduğu bir Agatha Christie öyküsü okuyormuş üzere kabul ettiğinizde beğenilen bir tecrübe yaşatıyor.
