Google’ın Emekleme Döneminde Bir Türk Bilim İnsanı Tarafından Kurulan Arama Motoru Hakia Neden Tutunamadı?
Türk bilim insanı Dr. İstek Can Berkan önderliğinde hazırlanan Hakia, “anlamlı” arama sonuçları sunmak için doğal lisan sürece metotlarına odaklanan bir arama motoru olmasının yanı sıra birinci Türk arama motoruydu.
Mart 2004’te, yapay zekâ araçlarını geçin, fazla sayıda arama motoru bile yokken Hakia bulunmuştu. ChatGPT’ye emsal halde, dönemin anahtar söz arama motorlarının aksine, anlamsal bir arama motoruydu.
Fincede “araştırmacı” manasına gelen “hakija” sözcüğünden türetilen Hakia, Turkcell’in kurucularından Murat Vargı’dan bile 5 milyon dolarlık yatırım almıştı. İlk Türk arama motoru olan Hakia’nın nasıl ortaya çıktığına, neler yaptığına ve neden tutunamadığına biraz daha ayrıntılı bakalım.
Diğer tüm arama motorlarının ötesinde bir vizyon geliştirildi.
Merkezi New York City’de yer alan Hakia; hesaplamalı dilbilim, matematik, ontolojik anlambilim ve bulanık mantık kullanarak bir indeksleme altyapısı teknolojisi ortaya koydu.
O yıllarda, Google dahil, öteki arama motorları anahtar sözcük tahlili yaparken Hakia, bunun ötesine geçmeyi planladı. Arama motoru sizinle konuşup bir nevi asistanınız olacaktı. Size de bir yerden tanıdık geliyor olmalı…
Google’ın Türkiye’deki biricikliğini elinden almak istiyordu.
2004’te kurulan Hakia, 2 sene içinde 11 milyon dolar kadar yatırım aldı ve 2008 yılında Türkçe versiyonu da çıktı. Aslında Hakia’nın en başından beri planı, Google’ın Türkiye’deki yerine geçmekti.
Hakia’nın; QDEX Altyapısı (arama sorgularını cümle seviyesinde tahlil etme) ve SemanticRank Algoritması (kavramları birbiriyle ilişkilendiren ontolojik anlambilim) olmak üzere iki tane teknolojisi bulunuyordu.
Başka alt kategoriler daha ekleyerek gelişimine devam ediyordu.
2008 yılında, birkaç alt arama kategorisi de eklendi. Bunlar; emniyetli siteler, imajlar, başkalarıyla tanış, haberler üzere öğelerdi. Üstelik, yeniden tıpkı sene, en uygun 10 Semantic Web eserinden biri seçildi.
2011 yılına geldiğimizde Hakia, arama motoru özelliklerini kaybetti. Borsa ve iktisat hususlarında hizmet vermeye karar verdi ve 2014 yılında faaliyetlerini büsbütün durdurdu.
Hakia, gayelerine ne yazık ki ulaşamadı.
Soru sorma özelliğinde aksaklıklar yaşadı ancak kapanmasının altında yatan en değerli nedenlerden biri, kestirim edilebileceği üzere, Google’ın internet ve arama motorları üzerindeki hâkimiyetiydi.
Hakia kapanmış olsa bile, 2004 yılının ve sonraki yılların bağlamı göz önünde bulundurulunca nitekim ciddi bir vizyona sahip oldukları inkar edilemez.
