Kafalar Karıştı: AR, VR, MR ve XR Teknolojileri Arasındaki Farkı Nasıl Anlayacağız?

Apple’ın 5 Haziran’da düzenlediği WWDC 2023 aktifliğiyle birlikte giyilebilir teknoloji eserleri gözlükler de yine gündeme geldi. Şimdi hepimiz için yeni bir teknoloji olan bu gözlükler isimleriyle de baş karışıklarına sebep olabiliyor.

Apple’ın Vision Pro’yu tanıtmasının akabinde toplumsal medyada ve hatta bazı haber sitelerinde bunun bir AR/VR gözlüğü olduğu yazıldı. Elbette ki bu teknolojiyle yeni tanıştığımızı düşünürsek hangi gözlüğe AR, hangisine VR dendiğini karıştırıyor olmamız epeyce doğal. 

Üstelik sırf AR ve VR ile de bitmiyor. Bunun bir de MR’ı ve hatta XR’ı bile var. Öyleyse ekranları ortadan kaldırıp tüm her şeyi gerçek dünyaya dökecek kadar gelişen teknolojiye ayak uydurup pek çoğumuzun yeni yeni duymaya başladığı bu tabirlerin ne manaya geldiğini öğrenelim.  

Tam açılımıyla Augmented Reality (Artırılmış Gerçeklik), dijital öğeleri gerçek dünyada görmemizi sağlayan teknolojidir. 

Yukarıdaki görselde Pokemon Go oyununun AR modunu görüyorsunuz. Aslında orada olmayan (ve elbette ki orada olması mümkün olmayan) Drowzee, AR modu sayesinde güya çabucak önümüzde bekliyormuş gibi görünüyor. Üstelik AR teknolojisi, hayatımızın pek çok alanında karşımıza çıkmaya devam ediyor.

Geçtiğimiz aylarda IKEA, kullanıcıların bir eseri satın almadan evvel konutlarında nasıl görüneceğine dair fikir edinebilmeleri için bir artırılmış gerçeklik özelliğini tanıttı. Aslında bu iki örnek, AR teknolojisini de çok net bir formda özetliyor: Fiziksel dünyanın üzerine dijital öğelerin bindirilmesi. 

Apple’ın Vision Pro’sunun baş karışıklığına sebep olmasının sebeplerinden biri de buydu. Tanıtımlarda gördüğümüz salonun ortasında beliren uygulama menüleri aslında bir AR teknolojisi olsa da Vision Pro sırf bu kadarla sonlu değil. Bu sebeple de tam olarak bir AR gözlüğü olduğunu söylemek de yanlış olacaktır. 

Hep başımızı VR karıştırdı…  

Günümüzde karşılaştığımız pek çok gözlüğü (Örneğin Meta Quest) bu sınıfa dahil edebiliriz. VR teknolojisini başkalarından ayırt etmek hayli kolay. Şayet gözleriniz sırf dijital dünyadan nesneleri görüyorsa bir VR tecrübesi yaşadığınızı söyleyebiliriz.

Zira bu teknoloji, bir nevi gözlerimizin yerini alıyor ve bizi dijital dünyada bir seyahate çıkartıyor. Lakin bu seyahatimiz sırasında fizikî dünyayla neredeyse hiçbir irtibatımız bulunmuyor. Bu sebeple de AR’ın bilakis VR gözlükleri sizi gerçek dünyadan uzaklaştırır.  

Bu işin bir de “Karma”sı var. 

Apple Vision Pro’nun dahil olduğu kategoriye geldik. Karma Gerçeklik yani özgün tabiriyle Mixed Reality (MR) gerçek ve dijital dünyaların tam bir birleşiminden oluşur. Gerçek dünyada dijital öğeleri görebilir, etkileşime girebilir. Etkileşime girilebilir olması sebebiyle hem VR’dan hem de AR’dan kolay kolay ayrıştırılabilir.  

Apple’ın Vision Pro’su da bir karma gerçeklik gözlüğü olarak karşımıza çıktı. Münasebetiyle gerçek hayat ile dijital dünya ortasındaki ince çizgide gidip geleceğimizi kestirim etmek pek de sıkıntı değil. Elbette Apple bunu bir VR gözlüğü olarak da piyasaya sürebilirdi lakin bu kere yıllardır bekleyen kullanıcılar için bir ölçü hayal kırıklığı olabilirdi.

Bir de tüm bunları kapsayan genel bir terim var: XR. 

Genişletilmiş gerçeklik, üstte saymış olduğumuz tüm algısal teknolojileri kapsayan kümedir. Dijital ve fizikî dünyayı birleştiren tüm teknolojiler de bu kümenin elemanlarından biridir. XR’ın açılımı Extended Reality olmasına karşın bazılarına göre kısatmanın başında gördüğümüzi “X”, bilinmeyeni temsil etmektedir.

Genişletilmiş Gerçeklik yahut kısa ismiyle XR, hepimiz için henüz yeni bir terim. Fakat gelecekte bu minvalde göreceğimiz tüm teknolojiler için XR olarak bahsedebiliriz. Çünkü bu gerçek dünya ile dijital dünyanın birleştirilmesiyle ortaya çıkan tüm teknolojileri de bu kümenin altında göreceğiz. Şimdi icat edilmemiş yahut piyasaya sürülmemiş olanlar da dahil.