14 Mayıs seçimini geride bırakırken siyasi partilerin seçmenler üzerinde uyguladıkları birtakım “taktiklerden” kelam etmek istedik. Birçoğundan haberimiz bile yok; tahminen bilinçaltımıza kodladıkları olgular sayesinde bir partiyi başkalarına nazaran daha fazla destekliyor olabiliriz!
Aslında bir siyasi partiyi desteklerken beşerler, partinin vaatlerinin kendileriyle ve başlarındaki ülkü ülkeyle uyuşup uyuşmadığına bakıyor. Özellikle ülkemiz için de bir epey değerli olan bu seçim sürecinde, partilerin sempatimizi kazanarak oy toplamaları çeşitli seçim kampanyalarına dayanıyor.
Ülkenin eksik olduğu noktaları kapatmaya uğraşmak, daha ileriye taşımak ve seçmenin isteklerine kulak vermek kuşkusuz tüm siyasalar için en can alıcı nokta. Artık bu seçim kampanyalarından ve bize fark ettirmeden bizim üzerimizde bıraktığı tesirlere geçelim.
Kadınların artık kazandırdığı bir dünyada yaşıyoruz.
MIT Şehircilik ve Planlama Bölümü’nde Profesör Albert Saiz, 10 yıl evvel belediye seçimlerinde partilerin listelerine bayanları %40 dahil edilmesini mecburî kılan İspanya’da lokal seçimlerin sonuçlarını inceliyor. Kadınlara yer verilmemesinin üzerinde de üç mümkünlük tespit ediyor: Seçmenlerin erkek adayları tercih etmeleri, partilerin kâfi niteliklerde bayan aday bulmakta zorlanmaları ve bayanların kenara itilmeleri.
İspanya’daki örneklerde, yasanın 2007 yılında yürürlüğe girmesinin akabinde yapılan seçimlerde, bayan adayları bulunan partiler, sandıklarda %4,2 daha fazla oy aldığı tespit ediliyor. Anlayacağınız durumun birinci iki hususla uzaktan yakından alakası yok.
Gelecekle ilgili umut yaratabilmek hayli değerli bir adımdır.
Seçimlerde iktisadın oynadığı rol üzerine birçok araştırma vardır. Ülkemizde de büyük bir sorun haline gelen iktisat, seçmenleri de en çok ilgilendiren hususlar ortasında. Mesela, 1992’de ABD’de Lider Adayı Bill Clinton’ın seçim kampanyasında kullanılan “It is the economy stupid” (bu iktisat aptal) sloganıyla şekillenmiş kampanya telaffuzunun, George Bush’a karşı kazanılan seçimdeki tesiri yadsınamaz.
Ekonominin sandık üzerindeki tesiri, iktidarın ekonomiyi güzel yönetemediği telaffuzuyla değil; muhalefet partilerinin, insanların hayatlarında olumlu değişiklikler oluşturacağı ölçüde tesirli oluyor. Bill Clinton kampanyasındaki durum tam da buydu. Kampanyada yer alan “sağlık politikası” ya da “değişim” üzerine kullanılan sloganlar bu maksada hizmet ediyordu.
Seçmenlerin kıymet verdikleri can alıcı hususlara ağırlaşmak yarar sağlar.
Seçmenlerin, seçimden beklenti ve taleplerini gözden geçirerek bir siyaset uygulamak partilerin lehine olacak bir taktiktir. Mevcut durumla ilgili şikayet edilen mevzular için yeterli argümanlar geliştirmekse epeyce kıymetli. Ülkemizde mevcut mülteci sorununu neredeyse birden fazla partinin gündeme getirmesi de bu stratejinin örneğidir.
“Genç seçmen” kümesi, sürecin en kritik maksat kitlelerinden biridir.
“Genç seçmen grubu” yahut “Z jenerasyonu seçmenler” olarak tanımlansalar da kendi içlerinde çok önemli farklılıklar gösteriyorlar. Dolayısı ile ikna etme noktasında detaylı tahlillerin yapılması ve hitap edilen kitleye yönelik bir strateji uygulanması kıymet arz eder. Kitleye hitap etmek epey değerlidir. Çünkü birebir lisanı konuşmadığınız bir insanı anlamak epey güç sonuçlar doğurabiliyor.
Seçime kadar geçen müddette ve seçim esnasında duygusal motivasyonun ehemmiyeti yadsınamaz bir gerçek.
Kişilerin karar verme sistemi büsbütün rasyonalizmden ibaret değil. Kızgınlık, dehşet, heyecan, sevgi, nefret, tasa üzere birçok lisana getirilmeyen hisler, bireylerin siyasi kararlar verme süreçlerinde değerli tesir yapar. Örneğin, seçmende oluşturulacak kızgınlık duygusu umut ile beslenirse değişim yolunda büyük ilerleme kat edilir; dehşet duygusu yaşayan seçmenlerin var olan nizamdan yana oy kullandıklarını da birçok seçim sürecinde gözlemliyoruz.
Polonya ve Macaristan seçimlerinde görülen durumlardan biri buna örnek verilebilir. Andrzej Duda ve Viktor Orban, kendileri dışındaki muhalefet adaylarının ülkeyi tanımadıklarından meseleleri çözemeyeceklerini ve ülkenin daha büyük bir kriz altında kalacağına ait yarattıkları dehşetlere seçmenlerini inandırmışlardı. Bilhassa Orban, ekonomik olarak yarattığı bir rahatlama ile iktisatla ilgili bir umut yarattı. Böylelikle Duda ve Orban seçimleri kendi lehlerine döndürmeyi başardılar.
Bir adayın yapabileceği en büyük kusur bir başka önderi taklit etmesidir.
“Seçmen bir adaya niye oy versin?” sorusu seçim sürecini yöneten kritik bir sorudur. Zıtlıklar üzerine konseyi olan siyasette seçmenler, önderlere baktıklarında benzerleri olanlara ya da misal vaatleri bulunanlara oy vermek istemezler.
ABD Başkanı Donald Trump’ın karşısına çıkan ve onun tam aykırısı liderlik özellikleri gösteren Joe Biden seçimi kazanmıştı. Bu yararın altında Trump’ın heyecanlı, coşkun şeklini taklit etmek yerine kendini uzlaşmacı lakin bu sayede de düzgünleştirici bir başkan olarak konumlayarak büyük bir zıtlık oluşturmayı başarması yatıyordu.
Burada altının çizilmesi gereken kilit noktalardan biri de, siyasetçinin oluşturacağı zıtlığın toplumun aradığı şeyi barındırıyor olmasıdır. Joe Biden’ın düzgünleştirici, uzlaştırıcı ve ortak aklı savunan bir başkan olarak öne çıkması, seçimde başarılı olmasında büyük bir etken oldu.
Partilerin kendi başkanlarının propagandasını yapmaya çalışmaktan çok birlikteliğin propagandasını da yapmaları gerekiyor.
Türkiye’ye baktığımızda muhalefet önderlerinin hepsinin eleştirdiği “tek adam” idaresine karşı kurulan 6’lı masa ittifafı kurgusunun zıtlık oluşturma manasında başarılı olmasıyla birlikte seçmenin zihninde birlik algısını oluşturabilmenin temel yolu ortak bildiriler kullanmaktan ve ortak irtibat lisanı oluşturmaktan geçiyor. Seçmenlerin, seçecekleri liderle duygusal bir bağ kurmak istediklerini unutmamak gerek.
Bir evvelki hususun devamı niteliğinde: Önderlerin sempatik olması, seçilme olasılıklarını artırıyor.
Seçmenler, kendilerini en yakın gördükleri adaya oy verme konusunda da epeyce eğilimli. Adayların sempatik, alçakgönüllü, kibar, cana yakın ve esprili bir mizaç oluşturmaları bu noktada epeyce kıymetlidir. Bu noktada Millet İttifakı’ndan Ekrem İmamoğlu ve Mansur Yavaş’ın sempatik tutumlarının seçmenlerde büyük bir ilgi uyandırdığını söylemek mümkündür.
Siyasal reklamcılığın da değerli bir strateji olduğunun altını çizmek gerek. Siyasal reklamcılık günümüzde siyasetçinin kendini geniş halk kitlelerine tanıtımında kıymetli bir yardımcıdır.
ABD eski liderlerinden Richard Nixon’ın, arabasında giderken kameraya dönüp ‘kimse televizyon için rol yaptıramayacak bana. Saçma sapan bir şapka giyip küçük numaralar, hünerler göstermek üzere şeylerle uğraşmayacağım’ demesi, onun bu mevzuyu ne kadar kıymetsiz gördüğünü gösteriyor. Rakibi Kennedy’nin ise siyasal reklamcılığı her tarafıyla âlâ kullanması onun seçimi kazanmasıyla sonuçlanmıştı.
Medyanın dijitalleşmesi de siyasal bağlantısı hayli değiştiriyor. Obama’nın 2008 ABD başkanlık seçimi kampanyası, toplumsal medyanın aktif bir biçimde kullanılmasıyla siyasi kampanyalarda bir dönüm noktası oldu. Günümüzde Instagram ve büyük ölçüde Twitter’dan siyasi kampanyalar yürütülerek kitlelere daha yakın bir uzaklıkta ulaşım sağlanıyor. Bu noktada Kemal Kılıçdaroğlu’nun Twitter’ı aktif bir halde kullanarak görüntüler paylaşmasından söz etmek gerekir.
Donald Trump ve Joe Biden da seçim periyodunda stratejik bir formda Instagram kullanmışlardır.
Son bir ayda hem adaylar daha çok paylaşım yapmaktadır hem de seçimin son dönemi olduğu için spesifik stratejiler daha net ortaya konulmaktadır. Bu doğrultuda ikilinin paylaşımları incelendiğinde Joe Biden’ın yeni siyasal meselelere değindiğini ve bu durumlarla alakalı duruşunu ortaya koyduğunu görürüz.
Tüm bunların yanında kıymetli bir taktik olarak kabul edilen ve “seçim bölgelerinin stratejik biçimde taksim edilmesi” manasına gelen Gerrymandering gerçeği var.
Siyasetçilerin birtakım durumlarda seçimleri kendi avantajlarına çevirebilecek yollara başvurduklarını biliyoruz. Bu yollardan biri de seçim bölgesinin taksim edilmesi marifetiyle siyasi iktidarın seçimleri kendi lehine manipüle etme hareketidir. Bu hareket gerrymandering olarak biliniyor.
İki çeşit stratejik taksimat var: biri bölme, oburu toplama yoluyla yapılır. Birinci durumda görüldüğü üzere 50 seçmenin bulunduğu bir bölgede olağan kaidelerde 160 oranla mavi kazanırken, ikinci durumda %100 oranda maviler, üçüncü durumda ise %60 oranında pembeler kazanmaktadır.
Kökeni 1750’lerin Amerika’sına dayanan bu strateji, hala birçok ülkede yapılmaktadır. Ülkemizdeki birinci örneği, Malatya Hadisesi olarak bilinen, Adıyaman’ın Malatya seçim etrafından ayrılarak vilayet yapılmasıdır.
O periyotta uygulanan tek turlu kolay çoğunluklu liste sisteminden dolayı 1950 ve 1954 seçimlerinde Malatya ilinin tüm milletvekillerini CHP almıştır. Demokrat Parti, 1954 seçimlerinde zafer kazanmasına karşın Malatya’da kaybetmiştir. Bunun üzerinde parti, 18 gün sonra 14 Haziran 1954 tarih ve 6418 Sayılı Kanun’la Adıyaman’ı Malatya’dan ayırarak vilayet statüsüne kavuşturmuştur.
1954 yılında yapılan seçimlerde CHP Malatya’da 12 milletvekili kazanırken, seçimlerden sonra Adıyaman’ın Malatya’dan ayrılması sonucunda 1957 seçimlerinde Malatya’nın milletvekili sayısı 9’a düşürülmüş ve milletvekillerinin tamamını tekrar CHP kazanmıştır. Adıyaman’da ise birinci milletvekili seçimlerinde Demokrat Parti 5 milletvekilinin tamamını kazanmıştır. Böylelikle bu atılım, DP lehine sonuçlanmıştır.
Kemal Kılıçdaroğlu’nun da kelamını ederek gündeme getirdiği Cambridge Analytica skandalı da dünyada büyük yankı uyandırmıştı.
Cambridge Analytica Ltd (CA), seçim süreçleri sırasında dijital varlıkları, bilgi madenciliği, data brokerini ve bilgi tahlilini stratejik irtibat ile birleştiren İngiliz siyasi danışmanlık firmasıydı. Bu şirket, Facebook kullanıcılarının ferdî bilgilerini toplayarak ABD Başkanlık seçimlerinde Trump’ın kampanyasına takviye vermek için kullanılmasıyla gündeme geldi. Kullanıcıların şahsî datalarının toplama sisteminden sonra data güvenliği siyasetleri sorgulanmaya başladı.
Şirket, bir uygulama aracılığıyla müsaade dahilinde kullanıcıların profil bilgilerine erişmişti. Lakin bu müsaade, sırf uygulamayı kullanan kişinin bilgilerine erişim sağlamak için kullanılmalıydı. Şirket ise bu bilgileri, uygulamayı kullanan kişinin arkadaşlarının bilgilerine de erişmek için kullandı. Böylelikle, milyonlarca Facebook kullanıcısının şahsî bilgileri Trump’ın kampanyası için kullanılmış oldu.
Seçimlerde uygulanan ve seçmenlerden oy toplamaya yarayan bu cins seçim taktikleri dünyanın her yerinde uygulanmakta ve birçoğundan belki haberimiz dahi olmamakta. Bilinçaltımıza karşı oynanan bu stratejik oyunlar, kimi başkan olarak belirleyeceğimizi epeyce etkiliyor. Ülkemiz için kritik olan bu süreçte de bu tıp stratejileri uygulayarak seçmenlerin sempatisini ve itimadını kazanan, etkili ve güçlü; dürüst ve samimi bir önderin ülkemizin başına gelmesini diliyoruz.
