Günün her anı kameralar aracılığıyla dünyaya bir reality gösteri olarak yayınlanan bir adamın anlatıldığı The Truman Show sineması, izleyicilerin beğenisini kazanmasının yanı sıra kişinin her an izlendiğini düşündüğü bir cins sanrıya da isim vermiştir. Gelin Truman Show sendromu nedir tüm ayrıntılarıyla inceleyelim.
Sanatın, bilhassa de sinemanın büyülü bir dünyası var. Sinema müddeti boyunca yaşadığımız gerçek dünyadan kopuyor ve sinema dünyası içinde bir maceraya atılıyoruz. Lakin birtakım sinemalar anlattıkları kıssalar nedeniyle gerçek hayatımızda da bir tesir yaratıyor. The Truman Show sineması de bunlardan bir tanesi. Üretim, o kadar etkileyiciydi ki psikoloji alanında bir sanrı çeşidine Truman Show sendromu ismi verildi.
Yanlış anlaşılmasın, The Truman Show izleyenler bu sanrıyı görmüyor. Esasen resmi olarak sanrıya bu isim verilmiyor lakin bir büyüklenme sanrısı olarak kişi her anının kameralarla tüm dünyaya yayınlandığını düşünebiliyor ve bu sanrı sinemanın öyküsü ile örtüştüğü için bu ismi alıyor. Paranoid hale gelirse önemli sonuçları olabilen Truman Show sendromu nedir gelin yakından bakalım ve toplumda nasıl bir karşılığı olduğunu görelim.
Öncelikle The Truman Show sinemasını hatırlayalım:
8.2 IMDb puanı ile dikkat çeken 1998 üretimi The Truman Show filminin direktör koltuğunda Peter Weir bulunuyor. Sinemanın başrollerinde ise Jim Carrey, Ed Harris, Laura Linney, Noah Emmerich üzere değerli oyuncuları izliyoruz. En Âlâ Direktör, En Uygun Yardımcı Oyuncu, En Âlâ Özgün Senaryo üzere kısımlarda Oscar adayı olan The Truman Show, vizyona girdiği yıl pek çok farklı mükafata layık görülmüş ve büyük ses getirmiştir.
Filmde Truman Burbank isimli bir adamın öyküsünü izliyoruz. Truman, henüz anne karnındayken bir şirket tarafından evlat edinilmiştir. Bu şirket, sayısı her geçen artan kameralarla Truman’ı canlı olarak yayınlandığı Truman Show isimli bir cins realty gösteri yapmaktadır. Büyük bir sete dönüştürülmüş bir adada yaşayan Truman, yaşadığı hayatı gerçek zannetmektedir lakin ailesi ve arkadaşları başta olmak üzere etrafındaki herkes birer oyuncudur ve ona söylenen her kelam aslında oyuncunun kulağına fısıldanmaktadır.
Truman’ın en büyük hayali Fiji’ye gitmektir fakat senaryo gereği yıllar evvel babası bir deniz kazasında öldüğü için denizden korkmaktadır. Yaşadığı hayatı asla sorgulamaması için bu biçimde doğduğu günden beri manipüle edilen Truman, bir gün bir şeylerin yanlış olduğunu fark eder. Dış dünyada Truman Show sayesinde gerçek bir dünya yıldızı olan Truman, tüm mahzurlara karşın gerçek dünyaya adım atmaya karar verir.
Gelelim asıl sıkıntıya, Truman Show sendromu nedir?
Psikoz ilişkili kişinin kendine zulmettiği büyüklenme sanrılarının bir çeşidi olarak kabul edilen Truman Show sendromu, kişinin her an kameralarla kaydedilerek bir reality gösteri ile hayatının tüm dünyaya yayınlandığını düşündüğü bir sanrıdır. Bu sendroma sahip kişi, tıpkı sinemada olduğu üzere ailesinin ve arkadaşlarının uydurma olduğunu, zımnî kameralarla devamlı izlendiğini, hayatının tüm dünyaya yayınlandığını, yani hayatındaki her şeyin düzmece olduğunu düşünür.
The Truman Show delusion yani Truman Show sendromu ismi, birinci kere 2008 yılında bir psikiyatrist ve bir nöro filozof olan Joel Gold ve Ian Gold kardeşler tarafından kullanılmıştır. Amerikan Psikiyatri Birliği’nin Teşhis ve İstatistik El Kitabında yer almadığı için resmi bir teşhis değildir ancak bir çeşit büyüklenme sanrısı olduğu için British Journal of Psychiatry üzere kıymetli tıp mecmuaları tarafından tarifi yapılmaktadır.
Truman Show aslında bu cins bir kıssaya sahip tek üretim değil:
Girişte de belirttiğimiz üzere beşerler Truman Show sinemasını izleyip de bu çeşit bir sendroma yakalanmıyor. Zira gelişen teknoloji ile birlikte beşerler zaten çok daha evvelce de hayatlarının bir formda kaydedilip yayınlanabileceği korkusu taşıyorlardı. Hatta Truman Show sinemasından evvel bu dehşet üzerine kurulmuş pek çok kıssa de vardır.
Kült televizyon dizilerinden The Twilight Zone’un Special Service kısmında, banyo aynasında kamera bulan bir kişi anlatılmıştır. Bilim kurgu muharriri Robert A. Heinlein, 1941 yılında yayımlanan They isimli romanında, kişinin dünyadaki gerçek birkaç beşerden biri olduğuna inanması üzerine öykü konseyi bir anlatmıştır. Usta bilim kurgu muharriri Philip K. Dick tarafından kaleme alınan Time Out of Joint romanında da kişinin aile ve arkadaşlarına para ödenerek yanında tutulduğu bir kıssa vardır.
Tüm bu üretimlere baktığımız vakit aslında insanın en temel dehşetlerinden bir adedinin, hayatının bir palavra üzerine konseyi olması olduğunu görüyoruz. Örneğin Capgras sendromunda kişi, ailesinin ve akrabalarının düzmece benzerleriyle yer değiştirildiği sanrısı yaşar. Truman Show sendromunda kişi sadece bu işi biraz daha ileri taşır ve bu oyunun tüm dünya tarafından izlenildiği sanrısına kapılır.
Bu çeşit sanrılar ilerlerse berbat sonuçlar doğurabilir:
Truman Show sendromuna isim veren Joel Gold ve Ian Gold kardeşler bu cins olayları inceledikleri vakit çok enteresan örneklerle karşılaştılar. Örneğin ABD’de yaşayan bir kişi 11 Eylül ataklarının kendi şahsî gösterisinin bir kesimi olup olmadığını anlamak için farklı bir eyaletteki FBI binasına giderek öbür bir gösteriye geçmek istediğini söylemiştir.
Başka bir hadisede, daha evvel bir reality gösteride asistan olarak çalışmış bir kişi 2004 yılındaki ABD seçimlerinin kameralarla gizlice kaydedildiğini ve George W. Bush’un Yahuda olduğunu söylemiştir. Daha önemli bir hadisede ise eski bir savaş gazisi artık bu gösteride yer almak istemediğini söyleyerek intihar etmeye çalışmıştır.
Maalesef çok daha berbat bir örnek daha var. Avustralya’da yaşayan genç bir kişi, Truman Show sendromuna bağlı sanrılar nedeniyle babasının ve kız kardeşinin kendisini kameralarla kaydederek yayınladıklarını düşündüğü için ikisini de öldürmüştür. Yani ismi eğlenceli üzere gelse de paranoid noktaya vardığı vakit Truman Show sendromu kaynaklı sanrılar intihar ve cinayetle sonuçlanabilir.
Peki Truman Show sendromu tedavisi var mı, neden bu türlü bir şey yaşıyoruz?
Yukarıda da örneklerini verdiğimiz üzere insanların uzun yıllardır en büyük korkusu hayatlarının bir palavra üzerine heyeti olmasıdır. Evet, vakit zaman hepimiz maruz kaldığımız sinemalar, romanlar ve öyküler nedeniyle ufak kuşkular yaşayabiliriz ya da bir çeşit simülasyonda yaşayıp yaşamadığımızı merak edebiliriz. Özellikle de artık teknolojiye bu kadar boğulduğumuz bir periyotta bu çeşit kaygılar pek de yersiz değildir.
Bu cins kuşkular yaşıyorsanız ve artık günlük hayatınızı bile etkileyecek noktaya geldiyse mutlaka bir uzmandan yardım almalısınız. Tamam, abi TC simülasyonu çok yorucu üzere latifeler yapmak eğlenceli lakin ne yaşarsak yaşayalım unutmayın, ‘burası dünya yahu, burası bu kadar işte.’
Kişinin her an izlendiği ve kameralarla bir reality gösteride yayınlandığı sanrısı yaşadığı Truman Show sendromu nedir sorusunu yanıtladık. Anlattıklarımız sırf bilgilendirme maksatlıdır. Bu cins bir sanrı yaşadığınızı ya da etrafınızdaki birinin bu tıp bir sanrı yaşadığını düşünüyorsanız kesinlikle bir uzmana danışmalısınız.
