Pahalı Saatlerin Arkasındaki Bu Dönen Parçanın İşlevini Öğrenince Mühendisliğine Hayran Kalacaksınız
1970’lere geri döndüğümüz bu yazıda akıllı saatleri kenara koyup tahminen de fark etmeden bileğinizde taşıdığınız mühendislik mükemmellerine göz atıyoruz.
Asıl ilgi alanımıza koyduğumuz akıllı saatleri gelin bir kenara bırakalım ve yüzlerce yıllık tarihiyle bu vakitlere ışık tutan asıl saatlere dönüş yapalım. Evet, otomatik saatlerden bahsediyoruz. Daha evvel birçok saatin kadranında yer alan quartz ibaresine değinmiş, bunun manasını sizlerle paylaşmıştık.
Şimdiyse quartz’ın ezeli rakibi olan mekanik saatlere değiniyoruz. Quartz olanlara göre çok daha değerli olan bu saatler, isminden da anlayabileceğimiz üzere bir düzenekle çalışıyor. Saydam art kapağa sahip olanlarda ise âdeta yerinde duramayan bir parça görüyoruz. Güzel de bu saatlerde otomatik olan şey tam olarak ne? Ayrıyeten kelam konusu modül neden daima kendi etrafında dönüyor?
Öncelikle mekanik saatlerimiz ‘kurmalı’ ve ‘otomatik’ biçiminde ikiye ayrılıyor.
Kurmalı saatleri, hepimizin aşina olduğu şu civciv oyuncağı üzere düşünün.
Yanındaki koldan ne kadar çevirirsek, oyuncağın içinde de o kadar enerji birikiyor ve bıraktığımızda da bu biriken güç sayesinde civciv ilerliyor. Doğal olarak da güç bittiğinde duruyor ve tekrardan kurmamız gerekiyor.
Biz de kurmalı saatimizi ayarladığımız zirve (yandaki kol) kısmını çevirdikçe düzenek içindeki ana yayı geriyoruz ve bu da bir yere kadar gerçekleşiyor. Biz çevirdikçe de güç biriktiğinden dişliler dönüyor, saat çalışıyor ve güç bittiğinde tekrardan saati kurmamız gerekiyor. Bazıları saatle ortasında bir bağ olduğunu düşünerek bunu sevdiğini belirtirken bazıları de bunu bir yük olarak görüyor.
Yük olarak görenler için de saat üstündeki “automatic” ibaresi devreye giriyor.
Otomatik saatler, tıpkı kurmalı saatlerde olduğu üzere dişliler ve yaylarla çalışan bir sisteme sahip. Ancak kurmalıların tersine, saatin gücü bittiğinde çıkarıp tekrar tekrar kurmak zorunda olmuyorsunuz. Bu saatlerin düzeneği, siz gündelik olarak saatinizi kullanırken enerji biriktirecek şekilde tasarlanıyor.
İçeriğimizin odak noktası olan ‘rotor’ isimli modül da burada devreye giriyor.
Kimilerinin görsellikten ibaret sandığı bu kritik modül, temelde düzenek için bir tartı görevi görüyor. Kendisi hareket ettikçe, küçük ölçülerde güç depolayarak saatin devamlılığını sağlıyor. Bu saatler durduğunda, tekrar çalıştırmak için elinize alıp dairesel formda sallamanız kâfi oluyor.
Bunun akabinde kelam konusu saatleri gün içinde rahatlıkla kullanabiliyorsunuz. Çünkü bileğinizdeki saat, siz gündelik işlerinizi hallederken hareket ettiğiniz için rotor da dönüyor ve güç depoluyor. Bu sayede saat canlı kalıyor.
Hem kurmalı hem de otomatik saatler, yay üzerinde biriken gücün salınımıyla çalışıyor.
Fakat kurmalı saatlerde siz bu yayı elle spiral formunda gererken otomatik saatlerdeki rotor, birbirine bağlı dişliler vasıtasıyla sizi uğraştırmadan bunu gerçekleştiriyor. Yani saatlerin ardında gördüğünüz bu modül, döndükçe yayı geriyor ve bu sayede saatiniz çalışıyor.
Bu durum, 70’li ve 80’li yıllarda büyük bir sorundu.
Bu yılların başlarında ortaya çıkan quartz saatler, pilleri bitene kadar hayli isabetli bir halde vakit tuttukları için mekanik saatleri âdeta haritadan siliyordu. Biz bugün telefonumuzu çıkarıp saati öğrenebiliyoruz ve bu yüzden de vakit takibi, büyük bir sorunmuş üzere gelmiyor.
Fakat o periyotta saatlerin âlâ vakit tutması kritik değer taşıdığından; bilhassa de İsviçreli saat üreticileri, vakti en uzun ve en isabetli tutan saatler konusunda birbirleriyle yarışıyordu. En tanınan üreticilerden Seiko ise, başlattığı Quartz İhtilali ile mekanik saatlere göre hem daha çok sayıda hem daha ucuz hem de daha güzel vakit tutan saatlerin üretilmesine ön ayak olmuştu.
O vakitten bu vakte; başta Casio, Citizen ve Seiko üzere markaların pilli saatleri yaygınlaştı. Bu üreticilerin ele geçirdiği pazardan hissesini almak isteyen İsviçreli üreticilerin yanıtı ise lüks saatlere nazaran görece ucuz olan ve herkese uygun -çoğunlukla- quartz saatler üreten Swatch markası oldu.
Günümüzde şirket; Omega, Blancpain, Tissot ve Longines gibi birbirinden derin tarihe sahip olan lüks saat üreticilerini çatısı altında tutuyor. Bu bağlamda kendisini Volkswagen üzere düşünebiliriz.
Ufak tarih dersimizle birlikte içeriğimizin sonuna geldik. Bu alana yönelik merak ettiklerinizi yorumlar kısımda belirterek bir sonraki içeriğimizin konusunu belirleyebilirsiniz.
Saatlerle ilgili öteki içeriklerimiz:
