Her taraftar, transfer dönemini iple çeker. Tuttuğu takıma yeni ve özellikle yıldız futbolcuların katılması onları heyecanlandıran unsurlardan biridir. Futbol kulüplerinin gelirlerinden bahsettik ancak giderlere bakacak olursak en büyük harcamalar yine transfer dönemlerinde yapılıyor. Özellikle son yıllarda, artık futbolcular için devasa ücretlerin ödendiğine şahit oluyoruz. Son olarak 2021 yılında farklı ülkelerden tüm takımlar, 4.86 milyar dolarlık bir transfer harcaması yaptı. Bu 2020 yılında 5.63 milyar dolar, 2019’da ise 7.35 milyar dolardı. Pandeminin kulüp ekonomilerini etkilemesiyle toplam harcama tutarlarının azaldığını görsek bile, hala çok büyük bir havuzdan bahsediyoruz.
Tabii ki transfer denilince akla ilk gelen platform ise ‘Transfermarkt’ oluyor. Transfermarkt aracılığı ile takımların ve futbolcuların istatistiklerine, form durumlarına ve transfer harcamalarına ulaşabiliyoruz. Bugün bizim ele alacağımız konu ise, Transfermarkt’ta yer alan futbolcu piyasa değerlerinin hangi kriterlere göre hesaplandığı.
Öncelikle, ‘Bonservis bedeli’ ve ‘Piyasa Değeri’ nedir?
Futbolcular, bir takımla anlaştığında işi resmiyete dökmek adına sözleşme imzalarlar. Bu sözleşmede futbolcunun o takımda ne kadar kalacağı yani sözleşme süresi de yer alır. Eğer futbolcu, sözleşme süresi devam ederken başka bir takıma gitmek isterse, gitmek istediği takımın şu anki takımına bir tazminat ödemesi gerekir. İşte bu tazminat tutarına bonservis bedeli diyoruz. Bonservis bedeli, futbolcunun sözleşmesinde yer alan serbest kalma ücreti ya da takımların arasındaki anlaşmaya göre değişiklik gösterebilir.
Piyasa değeri ise oyuncuların dönemsel performasına ve çeşitli etmenlere bağlı olarak değişen tahmini bonservis bedelleridir. Resmi nitelikte olmayan piyasa değerleri, o dönemin transfer için harcanan paraya, takım bütçelerine, ülkere ve futbolcunun özelliklerine göre değişiklik gösterebilir.
Peki Transfermarkt futbolcuların piyasa değerlerini nasıl hesaplıyor?
Öncelikle Transfermarkt’ın her ne kadar transfer denilince akla gelen ilk platform olsa bile resmi bir nitelik taşımadığını belirtelim. Yani futbolcuların piyasa değerleri, tahmin üzerine hesaplanıyor. Ancak spor – ekonomi araştırmacılarının daha önce yaptığı ölçümlemelere göre, Transfermarkt, oyuncuların piyasa değerlerini belirleme konusunda resmi bonservis bedelleri de düşünüldüğü zaman epey başarılı. Peki bunu nasıl yapıyorlar?
İlk olarak Transfermarkt’ın belirli bir algoritma kulanmadığını söyleyelim. Amaçları, oyuncunun net fiyatını değil, o anki futbol piyasasına göre oyuncunun satışı/transferi olması durumunda o oyuncudan beklenen değeri belirlemek. Bunu yaparken de oyuncu istatistikleri ve son dönem performansı, oyuncunun transfer geçmişi, yer aldığı lig, oyuncu hakkında çıkan haberler ve Transfermarkt topluluğundan yararlanıyorlar.
Oyuncu için daha önce ödenen transfer ücreti ve maaşlar hesaba katılıp, transfer piyasasında başka oyunculara ödenenen ücretler de ele alınıyor ve ortalama bir değer belirleniyor. Bu değerler, her sezon iki defa yeniden güncelleniyor. Sezon devam ederken yeni süre almaya başlayan ve performansını artıran genç oyuncular içinse bu güncelleme yoluna daha sık başvuruluyor. Yani Transfermarkt’ın futbolcuların piyasa değerini belirlerken genç oyuncuların takibine öncelik verdiğini ve onlar için daha sıkı bir çalışma yaptıklarını söyleyebiliriz.
Transfermarkt’ın futbolcu piyasa değerlerini hesaplarken baktığı kriterler:
- Futbolcunun yaşı
- Futbolcunun kulüp ve milli takımda gösterdiği performans
- Futbolcunun oynadığı ligin sportif ve finansal açıdan seviyesi
- Futbolcunun gelişme potansiyeli
- Futbolcu ile ilgilenen kulüp sayısı ve seviyesi
- Futbolcunun tecrübesi
- Futbolcunun sakatlık yaşama duyarlılığı
- Transfer piyasasındaki genel eğilimler, talepler ve ödenen ücretler
Bu kriterlere ek olarak farklı durumlar da ortaya çıkabiliyor. Kulüp ve oyuncu arasında yapılan resmi sözleşmeye göre farklı piyasa değerleri de oluşabiliyor. Kulübün oyuncu için belirlediği bonservis bedeli, transfer şartları, oyuncunun istekleri, maaş seviyesi, sözleşme opsiyonları gibi durumları örnek olarak verebiliriz.
Transfermarkt’ın futbolcu piyasa değerlerini neye göre hesapladığını görmüş olduk. Şimdi ödenen bonvervisin yüksekliği ile futbol tarihine geçmiş transferlere bir bakalım ve oyuncuların o dönemki Transfermarkt piyasa değerlerini inceleyelim.
En yüksek bonservisin ödendiği futbolcu transferleri ve piyasa değerleri:
- Neymar
- Kylian Mbappe
- Ousmane Dembele
- Philippe Coutinho
- Joao Felix
- Antoine Griezmann
- Jack Grealish
- Cristiano Ronaldo
- Romelu Lukaku
- Eden Hazard
Eden Hazard’ın Chelsea’den Real Madrid’e transferi
- Sezon: 2019/2020
- Resmi olarak ödenen bonservis: 115 milyon euro
- O dönemki Transfermarkt piyasa değeri: 150 milyon euro
Belçikalı futbolcu Eden Hazard, Fransız ekibi Lille’de gösterdiği performansın ardından Chelsea’ye katıldı. Yıldız oyuncu, burada da iyi bir performans göstererek Ronaldo’dan sonra yeni bir dünya yıldızını takıma kazandırmak isteyen Real Madrid’e adeta göz kırptı. Beklenen bu gelişme 2019 yılında yaşandı ve Hazard, 115 milyon euroluk bonservis bedeliyle Madrid’in yolunu tuttu.
Lukaku’nun Inter’den Chelsea’ye transferi:
- Sezon: 2021/2022
- Resmi olarak ödenen bonservis: 115 milyon euro
- O dönemki Transfermarkt piyasa değeri: 100 milyon euro
Premier Lig ekibi Chelsea, aslında 2011 yılında Lukaku’yu 15 milyon euro karşılığına Belçika takımı Anderlecht’ten kadrosuna katmıştı. Lukaku o dönem bir türlü bekleneni veremedi ve West Brom’a kiralandı. Bu noktadan sonra kariyeri artık Chelsea’den bağımsız ilerleyen Lukaku, kendini 2019 yılında Inter’e transfer olduktan sonra gösterebildi. Chelsea de bu performansa kayıtsız kalmayarak 2011’de 15 milyon euroya transfer ettiği Lukaku’yu 2021’de 115 milyon euroya yeniden kadrosuna kattı.
Cristiano Ronaldo’nun Real Madrid’den Juventus’a transferi:
- Sezon: 2018/2019
- Resmi olarak ödenen bonservis: 117 milyon euro
- O dönemki Transfermarkt piyasa değeri: 100 milyon euro
Aslında CR7’den bahsedecek olursak eğer, aklımıza ilk olarak Manchester United’dan Real Madrid’e transferi gelebilir. Portekizli yıldız Cristiano Ronaldo, o dönem 94 milyon euroluk rekor ücretle Madrid’in yolunu tutmuştu. Ancak Ronaldo’nun bir sonraki satışı daha da fazla bir ücretle gerçekleşti. Ronaldo, 23 yaşında geldiği Real Madrid’den 2018 yılında 31 yaşındayken ayrıldı ve 117 milyon euro karşılığına Juventus’a katıldı.
Jack Grealish’in Aston Villa’dan Manchester City’ye transferi:
- Sezon: 2021/2022
- Resmi olarak ödenen bonservis: 117.5 milyon euro
- O dönemki Transfermarkt piyasa değeri: 65.5 milyon euro
Aston Villa altyapısından yetişen İngiliz futbolcu Jack Grealish, 2011 yılında adımını attığı takımına 2021 yılında tam 117.5 milyon euro kazandırdı. Grealish, dudak uçuklatan bu bonservis bedeliyle katıldığı Manchester City’de kariyerine devam ediyor.
Antoine Griezmann’ın Atletico Madrid’den Barcelona’ya transferi:
- Sezon: 2019/2020
- Resmi olarak ödenen bonservis: 120 milyon euro
- O dönemki Transfermarkt piyasa değeri: 130 milyon euro
Atletico Madrid, yaptığı transferlerden performans alması ve daha yüksek bonservis bedelleriyle farklı takımlara göndermesiyle meşhur. 2018’den bu yana ayrılan oyuncuları sebebiyle bir kadro yapılanmasına giren Barcelona da Atletico’nun yıldızı Griezmann’ı 120 milyon euro karşılığında renklerine bağladı. Ancak Barcelona’da bu aşı tutmadı ve İspanyol oyuncu daha sonra yeniden kiralık da olsa Atletico’ya döndü.
Joao Felix’in Benfica’dan Atletico Madrid’e transferi:
- Sezon: 2019/2020
- Resmi olarak ödenen bonservis: 127.2 milyon euro
- O dönemki Transfermarkt piyasa değeri: 70 milyon euro
Atletico Madrid’in transfer sisteminden az çok bahsetmiştik. Atletico, Benfica’da forma giyen 19 yaşındaki Felix’in performansına ise kayıtsız kalamadı. İspanyol ekibi, 2019 yılında kesenin ağzını açarak 127.2 milyon euro karşılığında genç futbolcuyu kadrosuna kattı. O dönem 19 yaşında olmasına karşın futbol tarihinin en yüksek bonservisli transferlerden birisi olması çok tartışılmış, Felix ise ”Transfer ücretlerini futbol piyasası belirliyor. Benim buradaki tek amacım futbol oynamak” diyerek kendini savunmuştu.
Philippe Coutinho’nun Liverpool’dan Barcelona’ya transferi:
- Sezon: 2017/2018
- Resmi olarak ödenen bonservis: 135 milyon euro
- O dönemki Transfermarkt piyasa değeri: 90 milyon euro
Futbol tarihinde uğruna en yüksek bonservis ödenen futbolcuların çoğunun Brezilyalı olmasına şaşmamalı. Bir futbol ülkesi olan Brezilya milli takım bazında büyük başarılar elde etmiş ve her zaman futbol dünyasına yeni yetenekler kazandırmıştır. İşte Philippe Coutinho da bunlardan biriydi. Barcelona, 2018’de Coutinho’yu Liverpool’a 135 milyon euro ödeyerek kadrosuna kattı ancak performasıyla bir türlü bonservisinin karşılığını veremedi. Coutinho, şu anda Aston Villa’da kiralık olarak forma giyiyior.
Ousmane Dembele’nin Dortmund’dan Barcelona’ya transferi:
- Sezon: 2017/2018
- Resmi olarak ödenen bonservis: 140 milyon euro
- O dönemki Transfermarkt piyasa değeri: 33 milyon euro
Ousmane Dembele, yine genç yaşına karşın yüksek bir bonservisle transfer olan isimlerden. Barcelona, yıl 2017’yi gösterdiğinde Alman ekibi Dortmund’un sadece 1 sezon önce 35 milyon euroya kadrosuna kattığı Dembele için 140 milyon euro ödedi.
Kylian Mbappe’nin Monaco’dan Paris Saint – Germain’e (PSG) transferi:
- Sezon: 2018/2019
- Resmi olarak ödenen bonservis: 145 milyon euro
- O dönemki Transfermarkt piyasa değeri: 120 milyon euro
Son dönemin ve geleceğin parlayan yıldızlarından Kylian Mbappe, Fransız devi Paris Saint – Germain’in gözünden de kaçmadı. Yıldız transferleri için her dönem kesenin ağzını bonkörce açan PSG, Mbappe için de Monaco’ya 2018’de 145 milyon euro ödedi. Şimdiden Cristiano Ronaldo ve Lionel Messi ile kıyaslanan Mbappe’nin ilerleyen yıllarda bonservis bedelini daha da artıracağına kimsenin şüphesi yok.
Neymar’ın Barcelona’dan Paris Saint – Germain’e (PSG) transferi:
- Sezon: 2017/2018
- Resmi olarak ödenen bonservis: 222 milyon euro
- O dönemki Transfermarkt piyasa değeri: 100 milyon euro
Fransa Ligi Ligue 1’de mücadele eden Paris Saint – Germain (PSG), Katar Sermayesi’ne satılmasıyla birlikte yıldız futbolculara alışmıştı ancak kimse bu kadarını beklemiyordu. 2017/18 sezonunda Barcelona Neymar’ı takımdan yollamayı çok istemese bile, Fransız ekibi 222 milyon euroluk serbest kalma ücretini ödeyerek yıldız oyuncuyu kadrosuna kattı. 222 milyon euroluk bu ücret, futbol tarihinde de bir rekorun kırılması anlamına geliyordu. Neymar’ın bu transferi, hala uğruna en yüksek bonservis ücreti ödenenen transfer olarak birinciliğini koruyor.
