Teknoloji ne kadar da gelişti, kullandığımız aygıtlar ne kadar da havalı değil mi? Ne kadar havalı olursa olsun bir elektronik aygıt ismi üstünde elektriğe yani bir güç kaynağına muhtaçlık duyar. Aygıt, bağlı olduğu güç kaynağıyla çalışırken ya da şarj olurken hakikat voltaj seviyesine maruz kalması son derece değerlidir. İşte bu voltaj düzeyini ayarlayan ve her daim yanlışsız seviyede tutan sistem regülatördür.
Regülatör birden fazla aygıtta dahili olarak bulunur lakin çok daha büyük aygıt ve makinelerde harici olarak da kullanılabilir. Regülatör kolay bir çalışma prensibine sahiptir. Akımı alır ve gerçek düzeye getirir, bu kadar kolay. Kolay lakin hakikat voltaja maruz kalmayan bir aygıtın patlama ihtimalini düşünürsek hayati değere sahip olduğunu anlarız. Regülatör nedir, ne işe fayda, tipleri nelerdir gelin biraz daha yakından bakalım.
Regülatör nedir?
Voltaj regülatörü ya da kısaca regülatör; bir güç kaynağına bağlı olarak çalışan ya da şarj olan makine ve aygıtların bağlı oldukları müddet boyunca yanlışsız voltaj düzeyine maruz kalmalarını sağlayan bir sistemdir. Lineer yani ileri beslemeli ya da negatif geri beslemeli olarak çalışan regülatör, muhtemel bir voltaj değişikliği durumunda tampon vazifesi görerek güç kaynağına bağlı makine ya da aygıt donanımlarının ziyan görmesini önler.
Regülatör ne işe fayda?
Şöyle düşünelim; otomobille muhakkak süratte gidiyorsunuz lakin bir an denetimi kaybettiniz ve bir yerlere çarpmak üzeresiniz. Neyse ki otomobilin etrafı çarpma tesirini neredeyse yok edecek kadar güçlü emici gereçlerle kaplı. Otomobil ağaca çarptı lakin sizin burnunuz bile kanamadı. İşte elektronik aygıtlar için regülatör bu misyonu üstlenir.
Günümüzde elektrik devreleri ve topraklama sistemleri son derece başarılı. Lakin elektrik gücü pek çok farklı nedene bağlı olarak denetimden çıkabilir. Pek çok farklı istasyondan denetimsiz bir biçimde geçmeyi başaran gücün güç kaynağından çıktıktan sonra bağlı olan aygıta ya da makineye ziyan vermeden sakinleşmesini sağlayan regülatördür.
Regülatör nasıl çalışır?
Çeşitlerine nazaran değişiklik gösterse de standart bir regülatör üç temel bileşene sahiptir; Geri Besleme Devresi, Kararlı Referans Voltajı ve Geçiş Elemanı Denetim Devresi. Geri Besleme Devresi, DC voltaj çıkışındaki değişiklikleri algılar, Kararlı Referans Voltajı bir sinyal üretir ve Geçiş Elemanı Denetim Devresi sinyalle öğrendiği değişiklikleri düzenleyerek yanlışsız voltajı ayarlar.
Yani regülatör bileşenleri anlık olarak voltajı denetim eder, değişiklikleri müşahedeler, değişikliği fark eder ve sonunda ortaya çıkan bu değişikliğin aygıta ya da makineye ziyan vermesini önlemek için fazlalıkları emer ve hakikat düzeye getirir. Birtakım regülatörler ufak boyutlu aygıtlar oldukları için bu tıp gelişmiş bir sistem son derece şaşırtan.
Regülatör çeşitleri:
- Lineer voltaj regülatörü
- Seri regülatör
- Şönt regülatör
- Anahtarlama voltaj regülatörü
- Step up regülatör
- Step down regülatör
- Inverter regülatör
Lineer voltaj regülatörü:
Lineer voltaj regülatörü, voltaj bölücü olarak misyon yapar ve güç kaynaklarını düzenlemek için kullanılır. Standart regülatör, lineer voltaj regülatörüdür. Düşük çıkış dalgalanma voltajı verir, süratli reaksiyon mühletine sahiptir, daha az gürültülüdür lakin pek verimli değildir, soğutucuya gereksinim duyduğu için geniş alan gerektirir ve giriş voltajını arttırmaz.
Lineer voltaj regülatörü seri ve şönt olmak üzere ikiye ayrılır. Seri regülatörü özel bir bileşen kullanır ve bu bileşenin direnci değiştirilerek voltaj düzenlemesi yapılır. Şönt regülatörü ise besleme voltajından toprağa değişken bir direnç yollar. Şönt kolay bir sistemdir lakin seriye nazaran daha az verimlidir.
Anahtarlama voltaj regülatörü:
Anahtarlama voltaj regülatörü, lineerden farklı olarak negatif geri beslemeli olarak çalışır. Değişik bir voltaj algıladığı anda bir bileşeni kapatır ve o değişikliklik bağlı aygıta ulaşmadan geri sarfiyat. Anahtarlama voltaj regülatörün boyutu, tartısı ve güç denetimi son derece verimlidir. Lakin yüksek çıkış dalgalanma voltajı, yavaş reaksiyon müddeti, gürültülü ve kıymetli olması onun olumsuz özellikleridir.
Anahtarlama voltaj regülatörü Step up, Step down ve Inverter olmak üzere üçe ayrılır. Step up regülatörü çıkış voltajını düşürür, Step down regülatörü giriş voltajını düşürür, Inverter regülatör ise muhtaçlığa nazaran özel düzenlemeler yapar. Her bir çeşidin kullanılan aygıta ve makineye nazaran olumlu ve olumsuz özellikleri vardır.
Elektronik aygıtlarımızın her daim gerçek voltajı almasını sağlayan regülatör nedir, nasıl çalışır, cinsleri nelerdir üzere merak edilen soruları yanıtladık ve bu sistem hakkında bilmeniz gereken ayrıntılardan bahsettik.
