İnternette bir işletme yahut bir eser hakkında çok sayıda yorum yapıyoruz. Bunların bir kısmı olumsuz oluyor doğal olarak. Kimi işletmeler bu yorumlara olgun cevaplar verirken kimi işletmeler ise öfkesine hakim olamayarak çeşitli tehditlerde bulunabiliyor.
Fazla hassas olan bu işletme sahipleri, birtakım kullanıcıları savcılığa vermekle dahi tehdit edebiliyor. Hakaret içermeyen yorumlara bile bu formda karşılıklar veren işletmeler reaksiyon çekerek büyük bir puan kaybına uğrayabiliyor.
İnternette bir işletme hakkında kolay bir eleştirel yorum yazan kullanıcıya işletme sahibinin “savcılığa verildiniz” yanıtı Twitter’da gündem olunca, bu nedenle davalık olunup olunmayacağı hayli merak edildi.
Bunun üzerine çok sayıda kişi birlik oldu ve kelam konusu işletmenin puanı Google Yorumlar’da 4,8’den 3,3’e kadar düşürüldü.
Bu da isteyen herkesin birlik olup rastgele bir işletmenin puanını kolay kolay düşürebileceğini gösterdi.
Pekala bu uyuşmazlıklarda hukukun rolü nedir, gelin kimi önemli soruları cevaplayalım:
Bu örnekte de olduğu üzere yorumun içeriğinde küfür olmasa dahi sadece tenkit içeriyor diye işletme şikayetçi olabilir mi? Avukat Çağatay Üsküdar yanıtlıyor:
– Hayır, yalnızca tenkit içeren yorumlardan ötürü şikayet edilemez. Bu durum direkt şahısların niyet ve tabir özgürlüğünün kısıtlanması sonucuna sebep olacaktır. Tabir özgürlüğü kapsamında herkes, fikir ve kanaatlerini kelam, yazı, fotoğraf yahut öbür yollarla tek başına yahut toplu olarak açıklama ve yayma hakkına sahiptir. Bir yorumun haksız rekabet yaratabilmesi bakımından aşikâr başlı kriterleri karşılaması gerekmektedir. İlgili kriterler de Türk Ticaret Kanunu 55. ve 62. Unsurlarında düzenlenmiştir.
– Bu konuda birden çok kriter yer almakla birlikte bizi ilgilendiren 3 kıymetli kriter bulunmaktadır. Kullanıcı yorumlarına ait unsurlara kısaca değinmek gerekirse marka ya da şahıs firmasında firma sahibi hakkında temelsiz formda ve gerçek dışı bir yorumun yapılması, marka ya da gerçek kişi tacir hakkında hakaret içerikli bir yorum varsa, bir iftira kelam konusu ise yahut haksız biçimde rekabete sokacak biçimde öteki marka yahut işletmelerin tanınmışlığından faydalanarak ön plana çıkarıyor yahut geri plana atıyor ise bunlar haksız rekabet kapsamında kıymetlendirilebilir.
– Bu noktada yapılacak yorumlara nazaran olay özelinde durumun farklı yorumlanabileceğini de belirtmeden geçmeyelim. Yani “bu kriterleri taşıyan her yorum haksız rekabet kapsamına girer yahut bu kriterlere sahip olmayan bir yorum da haksız rekabet kapsamına girmez” üzere net çizgiler içinde konuşmak hakikat olmaz.
İşletme nitekim şikayetçi olursa yorum sahibi nelerle karşılaşır? Zira yorum sahibi haklı bile olsa tabir vermeye gitmekle, avukat tutmakla uğraşmak istemeyecektir.
– Haksız rekabet cürmü nedeniyle cürmü işlediğine mahkemece kanaat getirilen bireyler, üstte belirtilen Türk Ticaret Kanunu 55 ve 62. Hususlarda yer alan her bir düzenleme kapsamına giren fiillerinden ötürü 2 yıla kadar mahpus yahut isimli para cezasıyla cezalandırılmaktadır. Kaideleri oluşmuşsa ceza alan şahısların cezaları isimli para cezasına çevrilebilir, kararın açıklanmasının geri bırakılması uygulanabilir ve mahpus cezasının ertelenebilir. Haksız rekabet hatası, şikayete tabi hatalar ortasındadır.
– Şikayet mühleti, hatanın işlendiğinin ve failinin öğrenildiği tarihten başlamak üzere 6 aydır. Hak sahibi şikayet hakkını 6 ay içerisinde kullanmaz ise bir daha birebir fiil ile ilgili failin şikayet edilmesi mümkün değildir. Şikayetçi olabilecek bireyler ise haksız rekabet sebebiyle müşterileri, kredisi, mesleksel prestiji, ticari faaliyetleri yahut başka ekonomik menfaatleri ziyan gören yahut bu türlü bir tehlikeyle karşılaşabilecek olan gerçek yahut hukuksal şahıslardır. (şirket, vakıf, dernek, esnaf odaları vb.)
– Ayrıyeten şikayetçilerin haksız rekabet ile ilgili olarak tazminat davası açma hakları da bulunmaktadır. Son olarak Sulh Ceza Hakimliği’ne başvurularak ilgili yorumun bulunduğu URL’ye erişim manisi talebinde bulunabilir.
Hangi tip yorumlarda işletme davayı kazanabilir? Bunun sonucunda hatalı bulunan yorum sahibine hangi cezalar verilir? Yorum yazarken nelere dikkat etmek gerekir?
– Aslında bu sorunun yanıtlarını kısmen verdik. Gerçeğe karşıt yorumlar içeren, hakaret içerikli, firmanın prestijine ziyan verecek formda yapılan yorumlar sonucunda işletmeler ilgili yorumları yapanlar hakkında şikayette bulunabilir yahut tazminat davası açabilir. Cezalar üstte belirttiğimiz üzere 2 yıla kadar mahpus yahut isimli para cezası ile cezalandırılmaktadır. Yorum yazarken eser yahut işletme hakkında objektif ve kullanıcı tecrübesi içeren, hakaret yahut küçük düşürücü olmayan yorumlar olmasına dikkat edilmeli.
Verilen siparişin berbat çıkması hakkında bir yorum yazıldıysa kullanıcıdan bunu kanıtlaması istenebilir mi?
– Hayır, müşteriler memnuniyetsizliklerini alışılmış ki lisana getirebilirler lakin bu noktada dikkat edilmesi gereken nokta üstteki sorulara verdiğimiz yanıtlarda da belirttiğimiz biçimde markayı küçük düşürücü, hakaret içeren yahut şahısların kişilik haklarına saygılı olmayan bir halde memnuniyetsizlikler lisana getirilmemelidir. Ayrıyeten bu noktada dikkat edilmesi gereken öteki bir nokta ilgili yorumu yapan kişinin hakikaten eserin kullanıcısı olup olmadığı noktasındadır. Eseri satın almış ve mutlu kalmamış bireylerin memnuniyetsizlik içeren yorumlarında rastgele bir sorun bulunmamaktadır.
Rakip firmalar tarafından makus yorum yazma olayları çok sık yaşanıyor mu? Bunlar nasıl tespit ediliyor? Cezası ne oluyor?
– Evet, bilhassa rekabetin sert olduğu kimi bölümlerde bu sıklıkla yaşanıyor. Rekabet ortamındaki rakip firmalar, yarattıkları hasımlığı internet vasıtasıyla yaptıkları yorumlar ile ilgili işletme üzerinde prestij saldırısı haline getirmektedir. Hatta kimi durumlarda yalnızca ilgili işletmeye ve prestijine ziyan vermek ismine birden fazla hesaptan olumsuz yorum yapabilmektedir.
– İlgili yorumlar şikayet edildikten sonra sunucuları Türkiye’de olan sitelerden ilgili yorumu giren kişi bilgileri, sunucuları Türkiye’de bulunmayan lakin Türkiye Temsilciliği bulunan sitelerde ise Türkiye temsilciliklerinden ilgili bireyler hakkında resmi makamlar tarafından bilgiler talep ediliyor. Daha sonra üstte belirttiğimiz haksız rekabet kararları çerçevesinde cezai ve tazminat sonuçları doğabiliyor.
Canı sıkılan biri bile istediği yorumu yazabiliyor. Bunun önüne nasıl geçilebilir? İşletmeler bu durumdan bezdikleri için mi hukuksal yola başvurmakla tehdit ediyor?
– Evet, artık işletmelerle yahut onların sundukları eser ve hizmetlerle alakalı olarak isteyen istediği yorumu yazabiliyor, bunda bir mahzur yok. Lakin daha evvel de belirttiğimiz üzere bunun da bir sonu var. Prestij saldırısı biçiminde gerçekleştirilen yorumları günümüz internet çağında engellemek yahut önüne geçmek kolay değil. Lakin bu konuda kontroller sıklaştırılabilir. Türel yollara başvurmak bir tehdit düzeneği değil bir hak olarak kullanılmalı.
– Şayet sahiden kuralları sağlıyorsa işletmelerin hukuksal yollara başvurmasında rastgele bir etik yahut türel bir sorun görmüyorum. Fakat eserlerine gelen en ufak bir olumsuz tenkit niteliğindeki yorumlarda yahut müşterinin yaşamış olduğu aksiliklerin lisana getirilmesinde bile “yorumunu kaldır, yoksa şikayet ederiz.” biçiminde yaklaşım gösterip maddelerin verdiği hakkı tehdit sistemi olarak kullanmak etik bir davranış değil.
İşletmelerin spam yorumlara maruz kalmasıyla ilgili gelecekte düzenlemeler yapılabilir mi? Bu bahisteki açıklar neler?
– Benim fikrime nazaran ülkemizde genel olarak internet üzerinden işlenen kabahatler hakkında yeni yasal düzenlemeler yapılması gerekiyor. Bunlardan birisi de bu mevzu. Bu aksiyonlar haksız rekabet kapsamında kıymetlendirilerek süreç gerçekleştiriliyor. Lakin spam yorumların önüne geçilemiyor. Ayrıyeten vakit zaman, yorum yapan şahısların tespitinde de problemler yaşanıyor.
– Bir öbür sorun ise spam yorum içeren sayfanın sunucularının yurt dışında olması ve Türkiye’de bir temsilciliğinin bulunmaması üzere durumlarda oluyor. Ülkemiz kanunları kapsamında yapabileceğimiz bir şey kalmıyor. Ayrıyeten yargı tarafında bilişim ve internetle alakalı ihtisaslaşma maalesef hayli zayıf. Hal bu türlü olunca yargılama tarafında işletmeler her daim bekledikleri sonuçlara ulaşamayabiliyorlar.
Kullanıcılar işletmelerin bu yanıtlarından korkup olumsuz yorum yazmaktan vazgeçebiliyorlar. Görünürde işletme puanları yüksek olsa da bu yorumları gören kullanıcıların başında o işletmenin puanı daha da düşüyor. Bir puan uğruna daha da ziyana uğramıyor mu işletmeler?
– Olay özelinde değişebilmekle birlikte üstte da belirttiğim üzere işletmeler tarafından tüzel yollara başvurmak bir tehdit sistemi değil bir hak olarak kullanılmalı. Ben de bu biçimde yapılan yaklaşımların potansiyel müşteri kaybına sebebiyet verebileceği kanısındayım. Lakin sadece şikayetler üzerine kurulmuş platformlar aracılığıyla sistematik prestij saldırısına uğrayan işletmelerin de diğer bir yolu kalmıyor maalesef.
Umarız ki Avukat Çağatay Üsküdar’ın cevapları bu mevzudaki merakınızı giderebilmiştir.
