Endemik bitkiler, kendi tiplerinin en nadide örnekleri diyebiliriz. Yalnızca dünyanın bir yerinde yetişmesi bir kenara eşi gibisi bulunmadığı için hayli değerlilier ve birebir vakitte hoşlar. Bu üzere bitkilerin korunması ve cinslerinin tükenmemesine dikkat etmek gerek.
Ne kadar günümüz şartlarında eskiye kıyasla yeşili daha az görüyor olsak bile hala birçok ormanlık vb. arazi kendi hoşluğunu muhafazaya devam ediyor. Alışılmış ki birçok yerde de endemik bitkiler üremeye devam ediyor. Pekala nedir bu endemik bitki ve neden ismi endemik bitki?
Endemik bitki nedir?
Endemik ismi Yunanca’daki “endemos” (indigenos) sözünden gelmektedir. Endemik bitki dünyanın sadece tek bir yerinde yetişen özel bitkilere verilen genel bir isimdir ve Türkiye yaklaşık 3000 kadar endemik bitkiye mesken sahipliği yapıyor. Öbür bir deyişle Türkiye’deki bitkilerin %30’u endemik bitki tipinde.
Türkiye’nin bu kadar fazla endemik bitkiye mesken sahipliği yapmasının sebebi ise en başta ve en büyük olarak sahip olduğu coğrafik pozisyonun getirileri diyebiliriz. Dört mevsime birden elverişli olması, yağış istikametinden varlıklı oluşu, dağlık ve engebeli yerlerin bolluğu sayesinde endemik bitkilerin oluşumu için uygun bir ekosistem oluşabiliyor. Bu endomik bitkilerden birkaçı ise şu biçimde:
Türkiyede yetişen 10 endemik bitki:
- Kasnak Meşesi
- Sığla Ağacı
- İspir Meşesi
- Datça Hurması
- Kazdağı Göknarı
- Anadolu Glayölü
- Aksi Lale
- Antalya Çiğdemi
- Zambakgiller
- Kral Eğreltisi
Kasnak Meşesi
En sık görüldüğü bölgeler Konya, Afyon, Isparta ve Kütahya illeridir. Odunları kıymetli kabul edilen bir ağaç tipidir. Çoklukla mobilya kaplaması ve parke üretiminde kullanılır.
Sığla Ağacı
Sığla ağacı Türkiye’de en sık Muğla ve Fethiye civarlarında görülür. Çınarı andıran sığla ağacının uzunluğu 20 metreye kadar uzayabilir. Birtakım bölgelerde Günlük Ağacı olarak da anılır
İspir Meşesi
İspir Meşesi Yozgat, Kastamonu ve Doğu Anadolu bölgesinin genelinde görülebilen bir cinstir. Çok kısa yaprak saplarına sahip olan bu meşe çeşidinin uzunluğu yaklaşık olarak 6-7 metreye kadar uzayabilir.
Datça Hurması
Teke Yarımadası ve Datça’da yetişen bir bitkidir. Ortalama 10-15 metre uzunluğunda olan Datça Hurması ağacının meyveleri 1.5 cm uzunluğunda ve sarı-kahverengi ortasında renk tonlarına sahiptir. Datça hurması ağaçları şiddetli rüzgarlardan olumsuz etkilendikleri için çoklukla derin vadilerde hayatta kalmayı başarabiliyorlar.
Kazdağı Göknarı
Sırf Kazdağı’nda görülebilen bu tıbbın uzunluğu yaklaşık 30 metreye kadar uzayabilir. Yaprakları yassı olan Kazdağı Göknarının doruğunda bulunan kozalakları yaklaşık olarak 20 cm uzunluğuna ulaşabilir. Rutubetli toprakları çok seven ve uygun şartlarda süratli büyüyen bir cinstir.
Anadolu Glayölü
Çoklukla Akdeniz ve Ege Bölgelerinde rastlanılan Anadolu Glayölü, Kızılçam ormanları ve makilerde bahar ve yaz aylarında görülür. Çok narin bir endemik bitki olan Anadolu Glayölü, süratli azalma nedeniyle büsbütün yok olma riskiyle karşı karşıya gelmiş bir bitkidir.
Aksi Lale
Anadolu’da çabucak hemen her bölgede rastlanılan bu çiçek tipi en çok Hakkari ve Van bölgelerinde yetişir. Her kolunda 6 yaprak bulunan Aksi Lale’nin uzunluğu yaklaşık 70 cm kadar uzar. Çoklukla 1000-3000 metre ortasındaki rakımlarda görülür.
Antalya Çiğdemi
Antalya Çiğdemi, isminden da anlaşılacağı üzere sadece Antalya’da yetişen bir tiptir. Dağınık quercus ormanlarında dağınık halde bulunur. Ekim ayından Aralık ayına kadar çiçek açar ve çiçeklerini korur. Ekseriyetle 1000 metre civarındaki yükseltilerde görülür birebir kökten yıllarca yeni filizler verebilir.
Zambakgiller
Türkiye’de 430 farklı çeşidi bulunan Zambakgiller en sık Manisa’da görülürler. Endemik çeşit olan bu bitki ekseriyetle 500 ila 2000 rakımları ortasında görülmektedir. Mayıs ayının başları ve Haziran ayında çiçek açarlar. Yaprakları şertisi ve yassı yapıdadır. Adasoğanı, sarısabır ve mügeçiçeği zambakgiller familyasına ilişkin çeşitlerdir.
Kral Eğreltisi
Başta Karadeniz Bölgesi olmak üzere ülkemizdeki nemli topraklarda görülür. Dere kenarı, nemli çayır ve bataklıklar en sık görüldükleri ortamlardır. 4-6 cm uzunluğundaki yaprakların oluşturduğu kısımlar 1-2 metre ortası uzunluktadır. Temmuz ve Ağustos aylarından itibaren olgunlaşmaya başlarlar. Çok yıllık bitkiler grubundadır.
