Uçak gemileri okyanusun ortasında ilerlerken saatte yüzlerce kilometre süratle gelen jet uçağı nasıl saniyeler içinde duruyor?
Zamanla yarışan pilot ve gemi vazifelilerinin hayatını kurtaran bir sistem var. O da durdurma sistemi.
Yüksek mühendislik olağanüstüsü olsa da aslında bu durdurma sistemleri zamanla yarışan da bir teknoloji.
Durdurma sistemi tam olarak nedir?
Modern ABD donanması uçak gemilerinde Mark 7 Mod 3 isimli durdurma donanımı bulunuyor ve bu sayede uçaklar 2 saniyede durabiliyor.
Uçak gemilerinde jetlerin inançlı inişini sağlamak için tasarlanmış bu sistem, jetin iniş sırasında sahip olduğu devasa kinetik enerjiyi emerek uçağı denetimli bir halde durduruyor. Uçak gemilerinde alan bir epey sonlu olunca da bu türlü bir sistem olmadan iniş yapmak neredeyse imkânsız hâle geliyor.
Sistemin temel bileşeni ise güvertede bulunan çelik halatlar. Halatlar, uçağın kuyruk kısmında yer alan kancaya takılıyor ve jetin çelik halata takılmasıyla birlikte devreye giren hidrolik sistem, halatı denetimli bir biçimde çekerek uçağı durduruyor.
Burada işin sırrı aslında hidrolik sıvıların kinetik enerjiyi emme kapasitesinde yatıyor. Hidrolik sıvılar ve özel bir frenleme sistemi sayesinde hem uçak hem de gemideki işçinin güvenliği sağlanıyor.
Mark 7 Mod 3’ün çalışma mekanizması
Sistem dört ana modülden oluşuyor: çelik halatlar, hidrolik silindirler, güç emici üniteler ve denetim panelleri. Çelik halat, jetin kuyruğundaki kancaya takıldığında, güç hidrolik silindirlere aktarılıyor. Hidrolik sıvı da bu enerjiyi emerek basıncı denetim altında tutuyor. Burası bir nevi uçağın yavaşlamasını sağlayan kilit nokta.
İniş sırasında her şey milisaniyelerle ölçülüyor. Güvertede yaklaşık 15 metre aralıkla 4 durdurma teli mevcut. Pilotlar ekseriyetle en inançlısı olduğunu düşünerek üçüncü teli hedeflemeye çalışıyor zira birinci tel, uçak gemisinin kıç bölgesine daha yakın olduğu için epeyce tehlikeli. İkinci ve dördüncü teller ise daha kabul edilebilir.
Uçağın çelik halata takılmasıyla birlikte de sistem anında devreye giriyor. Hidrolik basınç denetimli bir biçimde dağıtılıyor ve jet birkaç saniye içinde inançlı bir biçimde duruyor. Son derece hassas bir mühendislik gerektiriyor zira yanlış bir hesaplama, uçağın güverteden düşmesine ya da halatın kopmasına neden olabiliyor.
Neden bu sistem hayati değer taşıyor?
Uçak gemilerinde iniş pisti epey kısa olduğundan jetlerin durabilmesi için diğer bir seçenek yok. Mark 7 Mod 3 üzere durdurma sistemleri de uçak gemisi operasyonlarının en değerli bileşeni hâline geliyor.
Sistemin güvenilirliği bir yandan gemideki yüzlerce kişinin hayatını da etkiliyor. Pilotların gerilim altında iniş yapmasını kolaylaştırmak ve uçakların güvenliğini sağlamak sistemin birincil maksadı.
Ayrıca bu sistem tıpkı anda yüksek süratte birden fazla jetin iniş yapmasını mümkün oluyor. Bilhassa ağır operasyon günlerinde Mark 7 Mod 3, bir uçak gemisinin operasyonel kapasitesini en üst seviyeye çıkarıyor da diyebiliriz.
Kablolar ne sıklıkla değişiyor?
Yaklaşık 35 mm kalınlıkta olan her bir tel, yağlanmış merkez çekirdeğimin etrafına sarılı tellerden oluşuyor. Kabloların her biri 2 dakikada değiştirilebiliyor. Bakım ve güvenlik emelli da her 125 tutunma inişinden sonra kablolar çıkarılıyor ve değiştiriliyor.
Böyle bir sistemi kurmak ve mümkün tehlikelerin önüne geçmek için ise harcanan fiyat 5 milyon ila 8 milyon ortası değişiyor.
Sonuç olarak uçak gemisi operasyonlarının bel kemiği hâline gelen Mark 7 Mod 3 üzere durdurma sistemleri, ileri mühendislik ve teknolojinin bir olağanüstüsü olarak hayatımızda yer alıyor.
