Tarih Sahnesinde Kendilerine Pek Rastlamasak da I. Dünya Savaşı’nın Seyrini Değiştiren Uçan Balonlar Ne İşe Yarıyordu?
Birazdan sizi I. Dünya Savaşı’nda çok büyük rol alan, pek de bilinmeyen savaş araçlarından birisiyle tanıştıracağız.
Kendisi uçan bir balon. Hayır, mecazen değil; nitekim de uçan bir balon, savaşın seyrini değiştirmeye yetti.
Peki bunu “balonlar” nasıl başardı?
I.Dünya Savaşı’nda, gökyüzünde sallanan dev “sosisler” savaşın görünmeyen kahramanlarıydı.
Askerlerin “uçurtma balon“, daha kaba tabirle “sosis balon” dedikleri bu aerodinamik devler, siperlerin üzerinde yükselerek savaşın bahtına sessizce tesir ediyordu. Hidrojenle şişirilmiş, çelik kablolarla yere bağlı bu balonlar, yüksek irtifadaki müşahede sepetlerinden düşman çizgilerini izleyen yürekli gözlemcilerin çalışma alanıydı.
Günümüz insansız hava araçlarının ilkel ancak tesirli öncülleri olan bu balonlar, çağdaş savaşın doğuşuna tanıklık eden teknolojik bir ihtilali temsil ediyordu.
Bu balonlardan hiç haberdar olmasak da birçok formda kullanıldılar.
Almanların Parseval-Sigsfeld “Drachen” ve Fransızların Caquot balonu üzere modeller, rüzgârda stabil kalabilmek için itinayla tasarlanmıştı. Silindirik gövdelere eklenen kuyruk yüzgeçleri, saatte 65 km’ye varan rüzgârlarda bile istikrarlı durmalarını sağlıyordu. 1000-2000 metre ortası yükselen bu devasa yapıların altına asılı sepetlerde, dürbünleriyle etrafı tarayan gözlemciler, düşmanın en küçük hareketini bile kaçırmamaya çalışıyordu.
Sepetlerdeki telefon çizgileri, anında bağlantı imkânı sunarken yanıcı hidrojen gazıyla dolu olmaları ise ölümcül bir risk oluşturuyordu.
Balon, yerde bulunan vinç sistemine bağlı çelik bir kablo ile uçurulurdu.
Motorlu vinç, balonu istendiğinde süratle yükseltip indirmeye imkan sağlıyordu. Savaştaki tüm büyük devletler, bilhassa Batı Cephesi’nde bu cins müşahede balonlarını geliştirerek faal olarak kullanmıştı.
İngiliz donanmasına ilişkin HMS Manica, 1915’te Çanakkale harekâtında birinci balon gemisi olarak görevlendirilmiş ve gemide taşınan bir kite balon, donanmanın gaye tespitine katkı sağlamıştı.
Bugünkü hava balonları olarak düşünebiliriz.
Topçu bataryalarının “gözü” olarak çalışan gözlemciler, düşen mermilerin isabetlerini düzelterek tarihin birinci gerçek vakitli topçu yönlendirme sistemini oluşturmuştu. Bir Alman siperinin pozisyonu balondan tespit edildiğinde, koordinatlar anında topçulara iletiliyor ve bombardıman başlıyordu.
Bu balonlar, tehlikelerle doluydu. Zira bir anda düşman uçaklarının amacı olabiliyorlardı. “Balon avcısı” lakaplı pilotlar, özel yangın çıkarıcı mermilerle hidrojen dolu balonları ateşe vererek gökyüzünde alev topuna dönüştürüyordu.
Balonlar, düşmanın, gökyüzünde bir “gözü”ydü.
Düşman balonlarını imha etme uğraşı, uçakların bir kısmını bu vazifeye tahsis etmeyi gerektirdi. Balonları korumak için sınır gerisinde uçaksavar bataryaları ve avcı uçağı devriyeleri bulundurmak zarurî hâle geldi. Tüm bunlar ise kaynak ve dikkat dağılımına neden oldu.
Genel tabloya baktığımızda yeniden de müşahede balonları, topçu atışlarında üstünlük elde ettirirken savaşın gidişatını muhakkak ölçüde etkiledi. Savaşın sonlarına hakikat uçak teknolojisi gelişip hava fotoğrafçılığı ve keşif uçuşları yaygınlaşsa da balonlar, ateşkes olana dek faal olarak kullanılmaya devam etti.
Adını pek duymadığımız, siperlerle gökyüzü ortasında tehlikeli bir irtibat sağlayan bu savaş aracı, çağdaş askerî istihbaratın temellerini atmış oldu.
