Tabii O Zamanlar Kuş Tüyü Yastık Yoktu: Geçmişten Günümüze Yastığın Evrim Geçirmiş Hâli
Gece başımızı rahatla koyduğumuz -ne kadar rahat koyduğumuz tartışmalı olağan fakat mevzumuz o değil- yastıklar, keyfimize nazaran biraz daha yumuşak yahut sert değil mi? Pekala artık o yastıklarınızın taştan olduğunu düşünün.
Bugün pamuk yumuşaklığındaki yastıklarımıza sarılıp uyurken aslında binlerce yıllık bir evrimin sonucunu yaşıyoruz. Yastığın tarihi, insanlığın konfor arayışının da bir yansıması aslında.
Tahta bloklardan akıllı yastıklara uzanan yastığın tarihine seyahat yapıyoruz.
İlk yastıklar konfor değil, muhafaza içindi.
İlk yastıkların, varsayım edeceğiniz üzere bugünkülerle pek alakası yoktu, hatta hiç yoktu. MÖ 7000’li yıllara dayanan arkeolojik bulgular, eski Mezopotamya ve Mısır medeniyetlerinde insanların başlarını taş yahut seramik bloklara dayadıklarını gösteriyor. Hatta bu yastıkların üzerine oyulmuş karmaşık desenler bulunuyordu. Pekala neden bu türlü sert bir materyal kullanılıyordu?
Aslında maksat büsbütün pratikti: Böceklerin ve öbür haşerelerin kulak, burun ve ağızdan içeri girmesini engellemek. Yani konfor, o vakitler ikinci plandaydı.
Antik çağda lüksün simgesi: İpek ve kadife yastıklar
Zamanla beşerler, yastığın yalnızca esirgeyici değil, rahatlatıcı bir obje olabileceğini keşfetti. Antik Çin’de zenginler, ipek kumaşlarla kaplanmış bambu yastıklar kullanırken halk daha kolay pamuklu versiyonlarla yetiniyordu.
Çinliler için yastıklar tıpkı vakitte şans sembolüydü; üzerlerine işlenmiş motiflerin makus ruhları kovduğuna inanılıyordu.
Roma ve Yunan medeniyetlerinde ise yastık biraz daha lüks bir hâl aldı. Kadife, deri ve hatta altın işlemeli yastıklar, soyluların vazgeçilmezi oldu. Lakin bu periyotta bile yastıklar çoklukla sertti zira yumuşak gereçlerin hastalıklara yol açtığı düşünülüyordu.
Orta Çağ’da yastık kullanımı din ve toplumsal statüyle alakalıydı.
Orta Çağ Avrupası’nda yastık kullanımı biraz garip bir hâl aldı. Kilise, yastığın lüks ve tembelliği simgelediğini düşündüğü için uzun mühlet yastık kullanımını eleştirdi. Hatta birtakım devirlerde yalnızca hasta, yaşlı yahut hamilelerin doğum yaparken yastık kullanmasına müsaade verildi.
Buna karşın soylular, yastıkları statü sembolü olarak kullanmaya devam etti. Yatak odaları devasa yastıklarla süslenirken halk ise saman yahut yün doldurulmuş kolay yastıklarla yetinmek zorundaydı.
Sanayi İhtilali ile yastıkların demokratikleşmesi
19. yüzyılda endüstrileşmenin tesiriyle yastık üretimi de büyük bir dönüşüm geçirdi. Pamuk, yün ve kuş tüyü üzere materyallerin seri üretimi sayesinde yastıklar artık herkes için ulaşılabilir hâle geldi. Yaylı yatakların icadıyla birlikte yastıklar da daha yumuşak ve ergonomik dizaynlara kavuştu.
Bu devirde, bilhassa Viktorya periyodu İngiltere’sinde, yastıklar yalnızca uyumak için değil, dekorasyon hedefli da kullanılmaya başlandı. Devasa dantelli yastıklar, konutların vazgeçilmez aksesuarlarından biri oldu.
Ve 20. yüzyıl: Memory foam’dan ortopedik yastıklara
20. yüzyıl, yastık teknolojisinde ihtilal niteliğinde gelişmelere sahne oldu. NASA’nın astronotlar için geliştirdiği memory foam (hafızalı köpük) malzemesi, yastık bölümüne girerek uyku konforunu büsbütün değiştirdi. Artık boyun ve omurga sıhhatini koruyan ortopedik yastıklar hayatımıza girdi.
Lateks, jel ve hatta suyla dolu yastıklar gibi farklı alternatifler ortaya çıktı. Herkes kendi uyku stiline nazaran bir yastık bulabilir hâle geldi.
Akıllı yastıklar; uyku kalitesini ölçebiliyor, horlamayı engelleyebiliyor ve hatta uyku konumunuza nazaran hal değiştirebiliyor.
Ayrıca ekolojik şuurun artmasıyla birlikte organik pamuk, bambu lifi ve geri dönüştürülmüş materyallerden yapılan yastıklar da tanınan oldu.
Belki gelecekte yastıklar, uyku sırasında düşlerimizi bile tahlil edecek! Kim bilir?
İlgili içerikler:
