Marie Curie’nin Asistanlığını Reddeden Bile Var: Kiminin İsmini Bile Duymadığımız 10 Türk Bilim Kadını [Part II]

Bu listedeki bayan bilim insanlarımızın kaçını tanıyorsunuz? Yalnızca Türkiye’ye değil, tüm insanlığa rehber olan bayanları daha yakından öğrenmeye hazırsanız başlayalım!

Yüzyıllardır bayanlar, fırsat eşitliği için çaba ettiler ve etmeye devam ediyorlar. Bu uğraşlarının karşılığını alan, tüm insanlığa ışık tutarak herkese örnek olan pek çok bayan var.

İşte bilimde başarılarıyla tarihe ismini altın harflerle yazdıran Türk bilim kadınları!

İnşaat Yüksek Mühendisi ve Antropolog Ayten Aydın

Ayten Aydın, 1930 yılında Konya’da dünyaya gelen, hayatının ilerleyen yıllarında ismini dünyaya duyuran değerlerimizden. Çocukluk periyodunda İzmir’de büyüyen Aydın, üniversite eğitimi için İstanbul’a gitti. İTÜ’den yüksek inşaat mühendisi olarak mezun olan Aydın’ın uzmanlık alanı akarsuların düzenlenmesiydi.

Emekliye ayrıldıktan sonra okuma azmini kaybetmeyen Aydın, antropoloji üzerine bir üniversite eğitimi daha aldı. Sonrasında biyolojik ve kültürel antropoloji, sosyoloji, tarih, sanat tarihi, ideoloji, müzik, tıp kültürü ve beşeri bilimler üzere çalışmalar yaptı, “Türkiye Halkının Kültürel Evrimi” isminde bir de kitap yazdı.

Birleşmiş Milletler Besin ve Tarım Örgütü’nde 25 yıl vazife yaptı ve Türkiye kültürü ve evrimi üzerine çalışmalar da gerçekleştirdi.

Arkeolog Jale İnan

Türkiye’nin birinci kadın arkeoloğu olan Aziz Ogan’ın kızı Jale İnan, devlet bursunu kazanarak Berlin ve Münih üniversitelerinde eğitim aldı. İstanbul Üniversitesine dönüp çalışmalarını genişleten İnan, ülkemizdeki pek çok arkeolojik kazı alanı ve müzenin hayata geçirilmesinde değerli bir rol oynadı. 

Yayımladığı kitaplarla Antik Roma ve Bizans üzerine nadir görülen eserler ortaya koydu ve Antalya’daki Side hafriyat alanını uzun yıllar boyunca yönetti. Ayrıca Antik Roma ve Bizans periyotlarına ışık tutan eserler yazdı.

Kimyager Remziye Hisar

Remziye Hisar, genç cumhuriyetin kimya konusunda öncü bilim insanları ortasında yer alıyor. Meşrutiyet’in ilanından sonra bir yarbay olan babası ve annesiyle birlikte İstanbul’a taşınan Hisar, eğitimine başladığı mekteb-i iptidaiyi (taş mektep) 3 yıllık eğitim mühletine karşın 1 yılda tamamladı. Bu muvaffakiyetini gerçekleştirdiğinde henüz 9 yaşındaydı. Kız Öğretmen Okuluna devam eden Hisar, ardından Darülfünun’a geçti. Buradaki eğitimine kimya kısmına kaydolarak devam etti.

Bir röportajında “Buluşlarda daima yabancı isimler görmek beni kahrediyordu. Fen alanında bir tek Türk ismi görememenin ezikliğini, bu kısımda başarılı olursam giderebilirim diye düşünüyordum.” demişti.

Remziye Hisar, Anadolu’da ve Bakü’de öğretmenlik yaptı, akabinde Nobel mükafatını alan birinci bayan Madam Curie’nin öğrencisi oldu. Curie’nin asistanlık teklifini reddedip Türkiye’ye döndü, İTÜ ve İÜ’de çalışmalar yaptı. 1959 yılında profesör olup İTÜ Maden Mühendisliği Fakültesi Kimya Kürsüsü’ndeki çalışmalarına devam etti. Pek çok milletlerarası ödül aldı, 1979 yılında emekli oldu.

Bilgisayar Mühendisi Ece Kamar

Son periyodun en başarılı Türk bilim insanlarından olan Ece Kamar, 1983 yılında İzmir’de dünyaya geldi. İzmir Fen Lisesi’inden mezun olup, Sabancı Üniversitesi’nden bilgisayar mühendisi olarak mezun oldu. Doktora eğitimi için Harvard Üniversitesine giden Kamar, burada Robert L. Wallace ve Microsoft Lisansüstü Araştırma Bursu’nu kazandı.  

Harvard’da beyin-makine arayüzleri algoritmaları üzerine odaklanan Kamar, daha sonra Microsoft Araştırmaları bünyesinde araştırmacı olarak vazife yaptı. Şirketin gelecekteki insan-makine birlikteliğine yönelik siyasetlerini belirleyen bilim grubunda yer alıyor. Microsoft eserlerinin bazılarında Kamar’ın araştırmaları sonucunda alınmış patentler kullanılıyor. 

Gökbilimci Hatice Nüzhet Gökdoğan

Hatice Nüzhet Gökdoğan; Atatürk’ün silah arkadaşlarından Tümgeneral Mehmet Zihni Toydemir’in kızı olarak, 1910 yılında İstanbul’da dünyaya geldi. 1928 yılında yatılı kız lisesinden mezun olup devlet bursunu kazanarak Fransa’da matematik ve fizik üzerine eğitim almaya gitti. 1932’de Lyon’da matematik, 1933 yılında Paris’te fizik eğitimi aldı, ülkesine döndü.  

İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’ndeki birinci doçent olarak atanan Nüzhet Gökdoğan, 1936’da İTÜ’nin ilk bayan akademisyeni oldu. Gökdoğan’ın İstanbul Üniversitesi’nde tamamladığı tez, üniversitede yapılan birinci tez olduğu için 1 numara ile kaydedilmiştir. 1948 yılında profesör olana dek astronomi alanında Türkiye’deki çalışmalarına devam etti.  

Türk Bayanlar Derneği ve Türk Matematik Derneği’ni kurdu. 1951’de ABD’nin Michigan kentine gitti, uluslararası müşahede konutlarında misyon yaptı. Ardından Türkiye’nin birinci bayan dekanı olarak İÜ Fen Fakültesi’ne atandı. Gökdoğan 2003 yılında ortamızdan ayrıldı. 

Gökbilimci Dilhan Eryurt

1926’da İzmir’de dünyaya gelen Dilhan Eryurt, lise yıllarında matematiğe olan ilgisiyle İÜ Yüksek Matematik ve Astronomi kısmına gitti. Araştırmalarıyla Güneş’in ve başka yıldızların tespitine yönelik değerli katkılarda bulundu. ABD Michigan’da yüksek lisans eğitimi alıp, doktorasını Türkiye’de tamamladı. 1959 yılında burs kazanarak Kanada’ya, akabinde ABD’ye gitti ve astronomi alanındaki çalışmalarını devam ettirdi.

NASA’nın Goddard Araştırma Merkezi’nde misyon yapmaya başlayan Eryurt, Güneş’in gitgide parlaklık ve ısı kaybettiğini kanıtlayan bilim insanıdır. Bu tespitiyle Ay’a düzenlenen beşerli seferlerin gidişatında değerli bir katkı sağladığı için Apollo Başarı Ödülü’ne layık görüldü. Akabinde yıldızların oluşumu üzerine çalışmalar yapmaya devam etti. NASA’dan 1973 yılında ayrıldıktan sonra tüm bilgi ve deneyimiyle ODTÜ’de vazife yapmaya başladı. 1993 yılında emekli oldu. Dilhan Eryurt, 2012 yılında Ankara’da ömrünü yitirdi.  

Fizikçi Şenel Fatma Boydağ

1947’de dünyaya gelen Boydağ, İTÜ Fizik Bölümü’ndeki eğitimini tamamladıktan sonra, birebir kurumda yüksek lisans yaptı. Yaptığı çalışmalar onun adını ülke dışına zati çıkarmıştı. Yıldız Teknik Üniversitesinde plazma fiziği üzerine çalışmalar yürüttü.  30 Kasım 2007’de AtlasJet 4203 sefer sayılı uçak kazasında hayatını kaybetti. Tıpkı kazada ortalarında çeşitli Türk bilim insanlarının da bulunduğu 57 kişi ömrünü yitirdi.

Genetikçi Profesör Yasemin Alanay

Günümüz Türk tıbbının en başarılı simalarından olan Yasemin Alanay, çocukluk devrinde yaşanan genetik hastalıklar üzerine çalışmalar yürütüyor. 1996 yılında Hacettepe İngilizce Tıp Bölümü’nden mezun olan Alanay, ABD’de de çalışmalar yaptıktan sonra yurda döndü. Çocukluk periyodunda kemik ve yüz gelişiminden sorumlu olan iki yeni gen çeşidini bilim literatürüne kazandırmayı başardı.  

Fizikçi ve Edebiyatçı Aslı Erdoğan

Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi’nde (CERN) vazife yapan birinci Türki bilim insanlarından Aslı Erdoğan, fizik alanındaki başarılı mesleğini doktora aşamasınayken yarıda bıraktı ve edebiyata profesyonel bir formda giriş yaptı. 

Öykü, roman, şiirsel yazı, deneme üzere alanlarda ülkemiz edebiyatına kıymetli eserler kazandırdı; çeşitli gazetelerde köşe yazarlığı yaptı. Bilhassa Avrupa’da edebi kimliği ile ön plana çıkan Erdoğan’ın yapıtları çok sayıda lisana çevrildi, çeşitli ödüllere layık görüldü.

Onbaşı, Edebiyatçı ve Akademisyen Halide Edip Adıvar

1884 yılında dünyaya gelen Adıvar, ülkemiz edebiyatının en güçlü yapıtlarını veren birinci muharrirler ortasında yer alıyor. Kendisi babasının baskısıyla Osmanlı’nın son yıllarında Üsküdar Amerikan Kız Kolejinde eğitim görmeye başladı. Genç Halide, İngiliz ve Amerikan kültürünü daha küçük yaşlarında tanımış olmanın avantajıyla Kurtuluş gayretinde büyük bir rol üstlenecekti.  

1908 yılında bayan haklarına ait yazılar yazıp yayımlamaya başladı. Gazetelerde yazmaya devam ederken öğretmenlik ve müfettişlik görevlerini yürüttü. Balkan Savaşı’nda hastanelerde misyon yaptı. Adıvar’ın ismini Türkiye, 1919 yılında İstanbul Sultanahmet Meydanı’nda yaptığı protesto mitingiyle tanıdı. Adıvar, İzmir’in işgal edilmesine yönelik halkın harekete geçmesini sağlayan bu konuşmasıyla tarihin seyrini değiştiren simalar ortasına ismini yazdırdı.  

Anadolu’daki Türk askerine silah dayanağı sağlayan örgütte yöneticilik yaptı, Millî Mücadele periyodunun öncüleri ortasında yer aldı. Oxford, Yale, Illinois, Michigan, Cambridge ve Sarbone gibi üniversitelerde konferanslar düzenledi. Ardından Hindistan’daki öbür öncü üniversiteler ile bir dizi konferans düzenledi. 1939 yılında Türkiye’ye dönüp İstanbul Üniversitesinde misyon yapmaya başladı. Bir periyot milletvekilliği yapsa da sonradan araştırmacı olarak çalışmaya devam etti. 1964 yılında ortamızdan ayrılan Adıvar, ülkemizin en çok satan edebi romanlarının yazarlarındandır.

Kadın temalı öbür içeriklerimiz: