İngilizler Yapmış, Olmamış: II. Dünya Savaşı’nın En Garip Projelerinden Birisi Olan Buzdan Gemi “Habakkuk” Neden Başarısız Oldu?
II. Dünya Savaşı sırasında deniz savaşları, insanlara sıra dışı projeler ürettirdi. Askeri teknolojilerin de ötesinde, tahminen bugün hayal edemeyeceğimiz bir proje olan buzdan uçak gemisi de bunlardan biriydi.
Buzdan gemi nasıl oluyor diye düşünmeden evvel İngilizlerin bu projeye neden bu kadar yüklendiğini ve sonucunda nasıl devasa bir projenin ortaya çıktığına bakmak gerekiyor.
Habakkuk ismi verdikleri buzdan gemi projesi, İngilizlerin nereden ve neden aklına gelmişti?
Savaş sırasında müttefikler, askeri tüm ekipmanları tüketiyordu.
Bu ekipmanların en değerlilerinden birisi de çelikti. Habakkuk Projesi’ni öne çıkaran isim, İngiliz mucit Geoffrey Pyke oldu. Pyke, savaşın getirdiği yıkıcı şartlar altında, çağdaş savaş gemilerinde kullanılan çeliğin yetersiz kaldığı bir ortamda, su ve odun hamurundan elde edilen “pykrete” ismini verdiği bir malzemeyi geliştirdi.
Buzdan gemi projesinin de bel kemiği olan pykrete, %85 su ve %15 odun hamuru karışımından elde ediliyordu. Bu gerecin en dikkat alımlı özelliği, donduğunda sıradan buza nazaran çok daha sağlam, yavaş eriyen ve kendini onarabilme kapasitesine sahip olmasıydı.
Peki buz erimiyor ya da kırılmıyor muydu?
Buzun kırılgan yapısını odun parçacıkları ile güçlendiren pykrete, mermilere, torpidolara ve ağır darbelere karşı epeyce sağlam ve kendi kendini yenileyebilecek özellikteydi. Buz, sert ve batmazdı. Bir hasar oluştuğunda ise yapılacak tek şey, buz modüllerini tekrar dondurarak tamir etmekti. Hasebiyle çok masrafsız bir yoldu.
Habakkuk Projesi’nin amacı, çağdaş uçak gemilerinin ötesinde devasa boyutlarda bir askeri üs yaratmaktı. Bunun için denizin üstünde yüzen dev bir “buzdağı” gemi inşa edilecekti. Geminin uzunluğu yaklaşık 610 metre, genişliği 91 metre, derinliği ise 60 metreyi buluyordu. Uzaktan bakıldığında bir adayı anımsatacak boyutlardaydı.
Kanada’da 1.000 tonluk bir prototip inşa edilmişti.
Proje, testlerden muvaffakiyetle geçti. Lakin bu yalnızca bir örnekti, yerine devasa bir büyüklükte gemi yapılacaktı ki bu da hayli zahmetliydi. Gerek inşa edilecek dev yapının büyüklüğü, gerekse pykrete’in uygulanması ve korunması için gerekli olan devasa soğutma sistemleri, teknik zorlukların başında geliyordu.
Tam ölçekli bu gemi için 300.000 ton odun hamuru, 25.000 ton izolasyon gereci ve 10.000 ton çelik üzere devasa kaynaklar gerekiyordu. Üstelik Normandiya Çıkarması ve Atlantik Muharebesi üzere zaferler, projenin aciliyeti ve gerekliliğini tartışmaya açtı.
Proje ilerledikçe daha fazla çelik ve yalıtıma muhtaçlık duyuldu.
Maliyeti daha az olması için pykrete materyalinden yapılan geminin maliyeti giderek artmıştı. Günümüz parasıyla kestirimi 100 milyon sterlin üzere bir maliyet ortaya çıkıyordu. Üstelik çelik üzere ağaç da o periyot çok güç bulunuyordu. Habakkuk Projesi için kullanılan keresteler, kâğıt üretimini de engelleyecekti.
Bütün bunların yanına yalıtım ve soğutma sistemlerinin maliyeti ve iş yükü de eklenince proje, hayata geçirilmeden iptal edildi. Askeri bir proje ortaya çıkarmanın stratejik düşünmeyle ne boyutlara ulaşabileceğini tüm dünyaya gösteren Habakkuk Projesi, insan zekâsının ve yaratıcılığın da nasıl tahliller üreteceğine hoş bir örnek olarak tarih sahnesinde yerini aldı.
II. Dünya Savaşı ile ilgili öteki içeriklerimiz:
