Hapishane Mahkûmlarına Rızasız ve Etik Dışı Deneyler Yapan Dermatolog: Ceza Bile Almamış!
20. yüzyılda bir dermatoloğun savunmasız bir küme üstünde yürüttüğü deneyler, bilimde etiğin değerini anlamamıza yardımcı oluyor.
Dermatolog ve araştırmacı Albert Kligman, mahkûmlar üzerinde, onam olmadan dioxin üzere ziyanlı maddelerle çeşitli deneyler yürüttü.
Savunması kümeleri bu biçimde sömürdüğü için etik konusunda hayli tartışma sebebi oldu. Bakalım bu bilim insanı kim ve tam olarak ne üzere deneyler yürüttü?
Albert Kligman kimdir?
1916-2010 yılları ortasında yaşayan Albert Kligman, akne ve yaşlanma belirtilerine karşı kıymetli bir tedavi olan Retin-A (tretinoin) geliştirilmesi dahil olmak üzere dermotoloji alanında pek çok çalışma yürüttü.
Her ne kadar bilime katkısı büyük olsa da hapishane mahkûmları üzerinde yaptığı etik dışı deneyler, mesleğini lekeledi ve prestijini zedeledi.
Hapishane mahkûmları üzerinde, istekli olmadıkları hâlde deneyler yaptı.
Hapishane mahkûmları, büsbütün özgür ve istekli kararlar veremediklerinden savunmasız kümeler ortasında yer alıyor. Albert Kligman da bunu fırsat bilerek mahkûmlar üzerinde deneyler yaptı. İştirakçilerin pek birçok; deneylerin niteliğinden, risklerinden ve gayesinden habersizdi. Birkaç dolar karşılığında katılmışlardı.
Çeşitli kimyasala, toksine ve kanserojen unsurlara maruz kaldılar.
Yüzlerce mahkûm; sert kimyasallar başta olmak üzere dioxin üzere kanserojen hususlara kadar; sağlıklarını tehdit edecek pek çok maddeye maruz bırakıldı.
Bunun yanı sıra yanıklara, döküntülere ve uzun vadeli sıhhat sorunlarına sebebiyet veren başka deneysel unsurlar kullanılmaktan çekinilmedi. Gaye ise sırf bilimsel çıkarlardı. Karşındakilerin birer insan olduğu umrunda değildi hekimin.
Deneyler sadece akademi için yapılmamıştı.
Albert Kligman’ın bu etik dışı deneylerinin kozmetik ile ilaç firmaları tarafından finanse edilmesi; çıkar çatışmalarını gözler önüne serdi. Yani çalışmalar yalnızca akademik maksatlı değildi, ticarî çıkarlar da hesaba dahildi.
Yüz kremlerinden cilt nemlendiricilerine, parfümlerden deterjanlara ve kızarıklık önleyici tedavilere kadar eserler; mahkûmlar üzerinde test edilmişti.
Deneyler sırasında kimi mahkûmlar önemli cilt tahrişleri, yanıklar ve enfeksiyonlar yaşadı. Daha ziyanlı kimyasallarla temas edenlerde ise uzun vadeli sıhhat sorunları ortaya çıktı.
Doktor, hiçbir ceza almadı.
Deneyler bilhassa bilgilendirilmiş onam ve iştirakçilerin korunması ile ilgili olarak II. Dünya Savaşı’ndan sonra kabul edilen Nürnberg Kodu prensiplerini ihlal etti. Tabibin prestiji da bir oldukça zedelendi.
1970’ler ve 1980’lerde insan denekler üzerindeki araştırmalarla ilgili etik kurallar sıkılaştırıldı. Bu süreçte Kligman’ın çalışmaları sıklıkla eleştirildi. 1990’larda kimi mahkûmlar yahut onların aileleri, etik ihlaller nedeniyle Kligman ve öbür araştırmacılara karşı dava açtı ancak davalar vakit aşımı nedeniyle reddedildi.
İnsanlar üzerinde yapılan etik dışı deneylerden bahsetmişken, hayvanlara da değinmekte yarar var.
Günümüzde ne yazık ki hâlâ hayvan deneyleri kullanılıyor ve hayvanların, hissedilebilirlik açısından insanlardan hiçbir farkı yok. Tıpkı hisleri ve birebir acıları paylaşıyoruz. Deneylerde kullanılan hayvanların hepsi, deneyler kapsamında çeşitli azaplara maruz bırakılıyor ve sonunda ölüyor.
Teknoloji ve bilimin ilerlemesiyle, hayvanların kullanılmasını içermeyen kök hücre üzere metotların, insan hastalıklarını modellemede ve tedavisinde daha uygun sonuçlar verdiği ortada.
Biz de hayvanlar üzerinde deney yapan markaların eserlerini tüketmeye devam ettiğimiz sürece, farkında olmasak da bu işkenceyi devam ettiriyoruz. Tüketim alışkanlıklarımızı hayvan deneyleri yapmayan markalarla değiştirip sürdürdüğümüzde, deney yapan markalara talep azalacağı için onlar da deneysiz markalar ortasına girmek ismine çeşitli teşebbüslerde bulunuyor.
Herhangi bir markaya ilişkin olan eserin hayvan deneyleri yapıp yapmadığını anlamak için bu eserlerin önünde yahut arkasındaki “cruelt-free/ vegan” amblemlerine bakabilir; arama motorlarına “… marka vegan mı?” sorusunu yöneltebilirsiniz.
İlginizi çekebilir:
