Artık “Şey” Demeyeceksiniz! İşte Kelime Hazinenizi Geliştirecek 10 Eğlenceli Taktik
Düşüncelerimizin tuğlası olan sözlerden ne kadar çok bilirsek zihnimizde o kadar renkli ve derin bir dünya kurabiliriz. Pekala siz, söz hazinenizi nasıl geliştiriyorsunuz?
Herkesin aklına gelen birinci şey, kitap okumak. Evet, bu da tesirli bir usul lakin artık bilmeyen kalmadı. Şayet siz de kelime dağarcığınızı genişletmek istiyor lakin klasik tekliflerden sıkıldıysanız hakikat yerdesiniz.
Kelimelerle sıkı fıkı olacağınız, ufkunuzu genişletecek taktikleri anlatıyoruz. Her biri denenmiş ve işe yarayan taktikler.
“Ters sözlük” kullanma metodunu deneyin.
Sözlüğü yalnızca bilmediğiniz sözlere bakmak için kullanıyorsanız artık bu prosedürü değiştirme vakti geldi. Manasını bilmediğiniz bir sözün eş manalarını, zıt anlamlarını yahut tıpkı kökten türeten öbür sözleri de araştırmayı deneyin.
“Ongun, saadetli, bahtiyar, berhudar, hümayun, mesut” bunlar “mutlu” sözünün eş anlamları. Kaçını biliyordunuz?
Rastgele kelamlık sayfası açın.
Hazır kelamlık elinizdeyken eski lakin tesirli bu usulü de deneyin. Fizikî bir sözlüğü rastgele açıp gözünüze çarpan 3 kelimeyi öğrenin ve o gün kullanın.
Şansınıza “zirzop” (Şımarık ve delice tutumlu, hareketlerinde ölçüsüz; hırtapoz, zırtapoz, zıpır) üzere eğlenceli bir söz de çıkabilir! Tıpkı şeyi deyim/atasözleri için de yapabilirsiniz.
Eski müzikler ve şiirlerle söz avına çıkın.
Edebiyatın derinliklerine dalın! Eski Türkçe müzikleri, divan şiirlerini yahut halk türkülerini dinleyip anlamadığınız sözleri not alın. Unutulmaya yüz tutmuş sözcükler, konuşmanıza zarafet de katabilir.
Jargonları araştırın.
Farklı meslek kümelerinin kullandığı tabirlere göz atın. Örneğin, tıpta “palpitasyon” (kalp çarpıntısı), hukukta “müteselsil” (zincirleme, birbirini takip eden) üzere sözler, genel kültürünüzü de artırır.
Yabancı lisandaki kökenleri inceleyin.
Türkçeye Arapça, Farsça, Fransızca üzere lisanlardan geçmiş pek çok söz var. İlim, telefon, motor üzere aklınıza gelen her sözün etimolojisini incelerken hem söz hazineniz genişleyecek hem de bilginizi arttıracaksınız. Bu sayede sözler ortasında ilişki kurmayı da öğrenebilirsiniz.
“Kelime haritalama” tekniğini kullanın.
Bir ana kelimeyi (örneğin, “ışık”) merkeze alıp onunla temaslı tüm sözleri (çerağ, parlak, aydınlık, ziya, şavk) bir kâğıda dallandırarak yazın. Bu görsel hafızayı da güçlendirir.
Günlük hayatta az kullanılan sözleri araştırın.
Her gün bir “nadir kelime” seçip o gün içinde en az 3 farklı cümlede kullanmaya çalışın. Örneğin, “tebdil” (değiştirme) sözünü cümle içinde kullanabilirsiniz. Bu, sözün kalıcı olmasını sağlar.
“Soğulmak, kakımak, aşılanmak” sözlerin varlığından haberiniz var mıydı? Haydi sözlüğe!
“Nasıl bulacağım ki bu sözleri?” diyorsanız kelamlık karıştırabileceğiniz üzere Instagram’daki Türkçe ile ilgili paylaşım sayfalarını da takip ederek işinizi kolaylaştırabilirsiniz.
Kelime oyunları ve bulmacalar oynayın.
Scrabble, Söz Avı üzere oyunlarla eğlenirken yeni sözler öğrenin. Bilhassa çengel ve kare bulmacalar, az bilinen eş anlamlıları keşfetmek için eksiksiz bir araç. Lakin her gün birebir gazetenin bulmacasını çözmek köreltebilir. Bu yüzden de alternatif arayın.
Sinema ve dizileri altyazılı izleyin.
Yabancı dizileri Türkçe altyazılı izlerken çeviride kullanılan farklı sözleri not edin. Bazen bir İngilizce söze karşılık 3-4 Türkçe seçenek sunulduğunu göreceksiniz.
Aynı mevzuyu 5 farklı biçimde anlatın.
Örneğin “Dışarıda yağmur yağıyor.” üzere kolay bir cümleyi alın. Sonra bunu romantik, akademik, mizahi, edebî ağızla anlatın. Lisanın hudutlarını zorlayarak sözlerinizi de genişleteceksiniz.
Sebep sonuç bağlarını kolay kolay kurmak, yeni fikir üretirken işinizi kolaylaştırmak, derin ve geniş düşünmek için siz de bu formülleri deneyerek sözlerle aranızı düzgün tutabilirsiniz.
Hadi o vakit yorumlara. Herkesi yeni, pek bilinmeyen bir sözle bekliyoruz.
Bunları da incelemek isteyebilirsiniz:
