1960’larda Ortaya Çıkan İğnesiz Aşı Yöntemi Jet Enjektör: Neden Hâlâ Kullanmıyoruz?

İğne olmadan aşı yapılmasını hayal etmekte bile zorluk çekiyoruz, değil mi? Fakat bundan neredeyse 60 sene evvel bu türlü bir şey yapıldı.

Aşı olmayı, iğne yaptırmayı kim sever ki? “Yıl olmuş, 2025; hâlâ iğne oluyoruz…” diye düşünüyor olabilirsiniz. Aslında 1967 yılında, bunun için bir sistem geliştirdi.

Ancak vakitle bu enjektörler hakkında da çeşitli telaşlar ortaya çıktı ve tekrar klasik iğnelere dönüldü. Vaktin ötesinde olarak nitelendirebileceğimiz bu enjektörün kullanıldığı yıllara, 1960’lara hakikat bir seyahate çıkalım.

Jet enjektör, kitlesel aşılama kampanyalarında sık sık kullanılıyordu.

Jet enjektörler, iğneye gerek kalmadan cildi yüksek basınçlı bir sıvı akışıyla delerek aşıyı bedene iletmek için tasarlanmıştı. Aşının çok ince bir açıklıktan yüksek basınçla geçmesini sağlayarak sıvının epidermisi aşarak gerekli doku katmanlarına ulaşmasına imkân tanıyordu.

Özellikle büyük ölçekli halk sıhhati teşebbüslerinde hayli yararlıydı zira büyük nüfusların süratle aşılanmasını sağlarken iğne kullanımdan kaynaklı ezkaza iğne batması ya da çapraz bulaşma risklerini düşürüyordu.

Kızamık, çocuk felci ve çiçek hastalığı gibi önemli hastalıklara karşı uygulamalarda kullanılmıştı. Üstelik sıhhat kaynaklarının kâfi olmadığı, gelişmekte olan ülkelerdeki hastalıkların ortadan kaldırılmasında kıymetli bir rol oynamıştı.

Kısa müddette, çok fazla şahsa aşı yapılabiliyordu.

Bu enjektörlerin tahminen de en büyük yararı, çok kısa müddette binlerce kişiyi aşılayabilmesiydi. Dünya Sıhhat Örgütü başta olmak üzere öbür sıhhat kuruluşları; jet enjektörleri, global çiçek hastalığı eradikasyon kampanyası üzere kitlesel aşılama programlarında kullanmıştı.

Her ne kadar tek kullanımlık iğnelere olan bağımlılığı yavaş yavaş ortadan kaldırsalar da zamanla güvenlik ve sterilizasyon konularında dertler nüksetmeye başladı.

Araştırmalar, tasaları haklı çıkardı.

Yapılan çalışmalar, jet enjektörlerin gereğince sterilize edilmeden tekrar kullanılması durumunda kan yoluyla bulaşan patojenlerin çapraz bulaşmasına neden olabileceğini gösterdi.

Bu yüzden yine kullanılabilen enjektörlerin aşamalı olarak kullanımdan kaldırıldı ve tek kullanımlık tasarımlar geliştirildi.

“Keşke sterilizasyonun bir yolu bulunsaydı da bu enjektörlerle aşı, iğne olsaydık…” diye düşünmeden edemiyor insan. Bilhassa iğne fobisi olanlar için hayal üzere olurdu.