Türk Ekonomisinin Büyümesi Mutluluk Seviyemizi Aynı Oranda Arttırır mı? Bilimin Penceresinden Yanıtlıyoruz
“Para memnunluk getirir mi?” sorusu yılların tartışma konusu. Easterlin Paradoksu olarak bilinen ekonomik teoriyse bunun tam zıddını savunuyor. Pekala şimdiki çalışmalara nazaran de ekonomik büyüme sahiden memnunluk getirmiyor mu? Bilimin ışığında yanıtlıyoruz.
Ekonomik büyümenin ve artan gelir düzeylerinin kişisel mutluluğa olan etkisi, yıllardır üzerine çalışılan bir husus.
Bu tartışmaya 1974 yılında ortaya koyduğu Easterlin Paradoksu ile nokta koyan Richard Easterlin’in teorisi ise epeyce ilgi alımlı.
En yalın hâliyle Easterlin Paradoksu nedir açıklayalım.
Easterlin Paradoksu olarak bilinen bu teori temelde ekonomik kalkınmanın makul bir noktadan sonra bireylerin memnunluk düzeylerini artırmadığını savunur.
Amerikalı ekonomist Richard Easterlin tarafından 1974 yılında yayımlanan bir çalışmada ortaya atılan bu teori ülkeler ortasındaki gelir farklılıkları ile bireylerin memnunluk düzeyleri ortasındaki alakaya odaklanarak kısa vadede gelir artışının memnunluğu artırdığı, fakat uzun vadede bu artışın memnunluk üzerinde bariz bir tesirinin olmadığını söyler.
Başka bir deyişle, Easterlin Paradoksu’na nazaran bir ülkenin ortalama gelir seviyesi yükseldiğinde, bireylerin memnunluk düzeyleri de artar; lakin bu artış, belirli bir gelir düzeyinden sonra duraklar.
Yani bu durum sürdürülebilir değildir ve de gelir ve memnunluk ilgisi sonsuza kadar artarak devam etmez.
Bunun temel nedeni olarak ise insanların gelir artışlarına vakitle alışmaları gösteriliyor.
Bu teoriye nazaran gelirlerine alışan bireyler refah seviyelerini etraflarındaki öteki bireylerle karşılaştırmaya başlayarak vakit içinde mutluluğun yerini mutsuzluk alır.
Başka bir deyişle, bireyler gelir artışlarına vakitle alışarak, yeni duruma adapte olur ve başlangıçtaki memnunluk artışı vakitle azalır.
Literatürde birçok tenkit ve alternatif görüşe maruz kalsa da Easterlin Paradoksu günümüzde, hâlâ geçerliliğini koruyor.
Örneğin 2023 yılında yapılan bir çalışma, Bulgaristan, Estonya, Letonya, Litvanya, Macaristan, Romanya, Slovakya ve Slovenya üzere sekiz geçiş iktisadının bilgilerini inceleyerek bu ülkelerin gelir ve memnunluk seviyeleri ortasındaki ilgiyi Easterlin Paradoksunun geçerliliğini test etmiştir.
Sonuçlara nazaran, bu ülkelerdeki kısa vadede gelir artışı memnunluğu arttırsa da uzun vadede gelir artışının memnunluk üzerinde besbelli bir tesiri olmadığı görülerek Easterlin Paradoksunun desteklendiği sonucuna ulaşılmıştır.
