Tekrar Tekrar Bakma İsteği Uyandıran Michelangelo Eserleri ve Arkalarında Yatan Hikâyeleri

“Rönesans” ve “sanat” deyince akla birinci gelen isimlerden Michelangelo, tarihin en kıymetli sanatkarlarından. Gerisinde bıraktığı yapıtların kopyaları bile her yerde talep görüyor. Michelangelo’nun, onu sanata yönelten hayatı ve yapıtlarının kıssası ise neden büyük ustalardan biri olduğunu ispatlar nitelikte.

Yaşadığı periyodun en büyük sanatkarı olarak görülen Michelangelo, şu anda da tüm vakitlerin en büyük sanatkarlarından biri olarak kabul ediliyor. Resim, heykel ve mimarlık alanlarındaki birbirinden hoş yapıtları, kendine hayran bırakıyor.

Tam ismi Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni olan İtalyan sanatçı, tüm bunların yanında ayrıyeten bir Rönesans şairiydi. Sanatın her alanında parmağı vardı desek abartmış olmayız. Gelin artık Michelangelo kimdir daha yakından bakalım ve büyük ustanın elinden çıkan yapıtlarının öykülerini inceleyelim.

Hayattayken biyografisi yayımlanan birinci Batılı sanatçı Michelangelo kimdir?

İtalyan Rönesansı’nın en parlak sanatçılarından biri olan Michelangelo, 6 Mart 1475’te İtalya’da doğmuştu. Ailesi, Michelangelo şimdi bebekken Floransa’ya gitti ve onu, taş ustası bir ailenin yanına yerleştirdi.

Eğitim çağına geldiğinde ilgisi daha çok kiliselerdeki ressamları izlemek ve gördüklerini çizmek üzerineydi. Okulda aldığı eğitimle pek bir bağı yoktu fakat yeniden okulda tanıştığı bir arkadaşı ona hayatının düzgünlüğünü yapmıştı. Michelangelo’yu, Domenico Ghirlandaio isimli ressamla tanıştırmıştı.

Zaten ailesi de Michelangelo’nun eğitimle pek ilgisi olmadığını fark etmişti ve onu 13 yaşındayken Ghirlandaio’nun atölyesinde çırak olarak çalıştırmaya göndermişti. Orada, fresk tekniğini (Sıva üzerine çeşitli boyalarla yapılan resimler) öğrendi. Daha sonra ise Floransa hükümdarı Lorenzo de’ Medici’nin sarayının bahçesinde klasik heykel eğitimi aldı. Artık Michelangelo, Floransa’nın seçkin katmanına erişme imkanına sahipti.

Heykeltıraş Bertoldo di Giovanni’nin yanında eğitim gördü, önde gelen şairlerle, akademisyenlerle ve hümanistlerle tanıştı. Ayrıyeten anatomiyi anlamak gayesiyle kadavraları inceledi. Anatomi ve heykeltıraşlığın birleşimi, onu o yapan şey oldu. Şimdi 16 yaşında yarattığı “Bir Basamağa Oturan Madonna” ve “Sentorların Savaşı”, bunun en büyük ispatıydı.

Hayatının ilerleyen periyotlarında Bologna’ya taşınan sanatçı burada, ölen bir heykeltıraşın yerine geçmek ve büyük bir proje olan mezar e türbeyi tamamlamak için gereken son figürleri oymak hedefiyle işe alındı. Ayrıca birçok farklı yapıtları inceleme fırsatı yakaladı.

Daha sonra Floransa’ya geri döndü ve heykeller üzerinde çalışmaya devam etti. 1504’te tamamladığı “Davut” heykeli, fevkalâde teknik hünerlerini ve sembolik hayal gücünü kesin olarak kanıtladı.

Hayatının son 30 yılını; Sistine Şapeli’ndeki “Son Yargı” freskine, şiir yazmaya ve mimariye adadı. Ellerinde oluşan romatizmal hastalık onu etkilese de çalışmalarına usul değiştirerek devam etti. 1564 yılında, 89 yaşında hayatını kaybetti.

Michelangelo’nun yapıtları:

• “Son Yargı/Kıyamet Günü” (The Last Judgement), 1536-1541
• “Adem’in Yaratılışı” (The Creation of Adam), 1511
• “Davut Heykeli” (David), 1504
• “Madonna ve Çocuk” (Madonna of Bruges), 1501-1504
• “Musa’nın Hükmü” (Moses), 1513-1515
• “Kutsal Aile” (Doni Tondo), 1507
• “Melek” (The Statue of Angel), 1495

“Son Yargı”, Michelangelo’nun yapıtları ortasında en dikkat çekenlerden. Şu ayrıntılara bakın:

“Son Yargı”, Michelangelo’nun Vatikan’daki Sistine Şapeli’nin sunak duvarına yaptığı bir fresk. Bu fresk, İsa’nın ikinci gelişini ve Tanrı’nın insanlığa son ve en son kararını temsil ediyor. Aslında yapıtın asıl konusu diriliş olacaktı ama papanın vefatından sonra kıyamet odaklı bir temanın 1530’lardaki Roma için daha uygun olacağını düşünüldü.

Eserdeki figürlerin büyük oranda çıplak olması, klasik kıyamet tasvirlerine bambaşka bir pencere açtı. İnsanların çıplaklıkları, eşitliklerini temsil ediyordu. Sol tarafta kurtulanlar varken lanetliler, sağ taraftaydı. Böylelikle kutsanmışlar ve lanetliler birbirinden ayrılıyordu.

“Adem’in Yaratılışı” yapıtı de en az “Son Yargı” kadar meşhur ve çağdaş dünyada da her yerde karşımıza çıkıyor.

Yine Sistine Şapeli’nde yer alan bu fresk, geçmişten günümüze kopyası en fazla yapılan dinî fotoğraflarından biri. Eser, Tanrı’nın birinci insan Adem’e hayat vermesini tasvir ediyor. Üstelik burada Tanrı’nın yüzü olarak Michelangelo’nun kendi yüzünü çizdiği tez ediliyor.

Özellikle ellerin ayrıntısını her yerde görebileceğimiz freskte, bir öteki görüşe nazaran Rönesans ve ıslahattan sonra insanlığın rabbe nasıl yabancılaştığı anlatılmak isteniyor olabilir. Sanırım bunu Michelangelo dirilip lisana getirmediği sürece asla bilemeyeceğiz.

Rönesans heykel sanatının başyapıtı, karşınızda Michelangelo’nun en bilindik heykellerinden “Davut”.

3 yılda tamamlanan Davut heykeli, neredeyse kusursuz insan oranlarına sahip. Michelangelo’ya nazaran Davut, sanatkarın çalıştığı mermer bloğunun hâlihazırda içindedir ve mermeri oyarak onu dışarı çıkarmıştır. Tıpkı bedenin derinliklerinde yatan ruh gibi. İşte sanatkarın dayandığı bu disipline “disegno” deniyor ve “Davut” heykeli de bu disipline nazaran şekilleniyor.

Hayranlık uyandıran heykel, birinci olarak İtalya’nın Floransa kentinin merkezine yerleştirilmiş olsa da meydana gelebilecek zararlar düşünüldüğünde Floransa Akademi Galerisine götürülmüştür. Şu anda hâlâ burada, yalnızca heykeli görmek için akın eden ziyaretçileri büyülemeye devam ediyor. Dünya çapında ise yapıtın birebir boyutlarındaki kopyaları, farklı yerlerde sergilenmeye devam ediyor.

“Madonna ve Çocuk”, Meryem ile bebek İsa’nın itinayla işlenmiş bir tasviri.

Michelangelo’nun kıymetli yapıtlarından “Madonna ve Çocuk”un, en başta bir sunak için tasarlandığı düşünülüyor zira İsa ve Meryem, aşağı gerçek bakıyor. Yapıtı öne çıkaran özelliklerinden biri de Michelangelo’nun İtalya’da bıraktığı tek heykel olması. Bu pahalı yapıt, 4.000 florine, varlıklı bir tüccar ailesi tarafından satın alındı.

1979 yılında Michelangelo’nun “Pieta” isimli yapıtına taarruz gerçekleştikten sonra “Madonna ve Çocuk” yapıtı, kurşun geçirmez camın gerisine koyuldu. Şu anda onu görmek isterseniz 4,5 metre uzağında durmanız gerekiyor.

Musa peygamberin tasvir edildiği Michelangelo yapıtı “Musa’nın Hükmü”, peygamberin özel bir anını temsil eder.

Musa peygamber, tanrısal on buyruğu bildirmek üzere Sina Dağı’na çıkar ve 40 gün boyunca bekler. Kente döndüğünde ise halkın, bir buzağı heykeline taptığını görür.

Bu durum Musa peygamberde çok büyük bir öfke yaratır. İşte Michelangelo’nun ortaya çıkardığı heykelde de tam bu an temsil edilir. Peygamber öfkelidir, bir eliyle sakalını karıştırır lakin yeniden de kendine hâkim görünür.

Michelangelo, “Kutsal Aile” yapıtında; İsa, Meryem ve Yusuf’u ön plana çıkarır. Gerideki gençler ise hâlâ merak konusu.

Günümüzde hâlâ yepyeni çerçevesinde saklanan “Kutsal Aile” eserinde figürlerin kıvrılıp bükülen duruşlar sergilemesi, Rönesans devri için alışılmışın dışındadır. Michelangelo’nun bu kusursuz kompozisyonu, Rönesans’ın son periyotlarında yaygınlaşacak “Maniyerizm” akımına da öncülük etmiştir.

Resmin art planında yer alan, klasik Yunan heykellerini andıran çıplak erkekler ise farklı yorumlara açık olsa da tam olarak ne hedefle orada oldukları bilinmemektedir.

“Melek” heykeli, küçük olsa da Michelangelo’nun en az öbür yapıtları kadar etkileyicidir.

Mermerden yaratılan, 51,5 cm uzunluğundaki “Melek” isimli yapıtın konusu, şehit olan Bologna’lı Aziz Proclus’tur. Her ayrıntısıyla büyüleyen heykel, şu anda Bologna kentindeki San Domenico Basiliskası’nda yer almaktadır.

İşte Michelangelo’nun hayatı boyunca yarattığı eserlerden kimileri bu formda. Hepsinin kıssası, büyük ustaya bir sefer daha hürmet duymamızı sağlıyor. Elbette Michelangelo’nun buraya sığdıramayacağımız kadar fazla ve mükemmel diğer birçok yapıtı daha var. Sizin en beğendiğiniz yahut “Listede bu da olmalıydı.” dedikleriniz varsa yorumlarda bekliyoruz.

İlginizi çekebilecek başka içeriklerimiz: