Sosyal medya lügatında bir terim hâline gelen “meme” yani “miim” sözünün kökeni 1970’li yıllara kadar uzanıyor. Pekala tam olarak ne manaya geliyor ve nereden çıkmış?
Sosyal medyanın vazgeçilmez ögelerinden biri olan “meme”ler; çoğunlukla tanınan kültür ya da günlük hayattaki olaylarla ilgili esprili fotoğraflar, fotoğraflar yahut videolardır. Mesela The Office dizisindeki karakterlerin birtakım kareleri, “meme” olarak sık sık kullanılıyor. Aklınıza gelen birinci manzara Michael Scott’ın el sıkıştığı fotoğraf olabilir. İşte bu bir, göğüs.
“Meme”in tam olarak ne olduğunu bilmiyorsanız az çok anlamışsınızdır, gelelim asıl sorumuza: “Meme” sözü ne manaya geliyor? Kökenine uzanmamız için oldukça eskilere gitmemiz gerek.
İlk olarak sözcüğün etimolojisine göz atalım.
“Meme” sözcüğü, Fransızcada “même” yani “aynı, benzer” sözcüklerinden türemiştir ve Latincedeki “mimeme” yani “taklit eden şey” sözüne dayanır. Birazdan bahsedeceğimiz Richard Dawkins de bu sözcüğü seçerken Yunancadaki “mimema” yani “taklit edilen şey” sözcüğünden esinlenmiş.
“Meme” sözcüğü asıl olarak Dawkins’in tarifine dayanıyor.
Dawkins’in 1976 yılında yayımladığı “The Selfish Yeniden (Bencil Gen)” isimli kitabında “meme” tarimi birinci sefer kullanıldı. Dawkins, bu sözcüğügenlerin biyolojik evrimdeki rolüne misal bir halde, kültürel bilgi ile davranışların bir bireyden öbür bir şahsa aktarılmasını açıklamak için kullandı.
Şöyle de diyebiliriz; davranışların, bilgilerin ve fikirlerin; bireyler ve topluluklar ortasında nasıl yayılıp değiştiğini bu sözle açıkladı. Genler üzere “meme”ler de çoğalıyor, evrimleşiyor ve seçiliyor. Ayrıyeten bu terimi “gene (gen)” sözüne benzerlik gösterdiği için şuurlu bir formda seçti.
Modern manada bir toplumsal medya terimi hâline geldi.
“Meme”ler; moda, tanınan müzikler, teknolojik yenilikler, dinî inançlar, siyaset üzere pek çok kültürel fenomeni içinde barındırıyor. Bu dijital içerikler, espriler, imajlar yahut görüntüler; hızla yayılarak tanınan hâle gelip birer kültürel simge olduklarından “meme” sözü ile tanımlanıyor.
Kısacası internetteki “meme”leri, Richard Dawkins’in kendi kitabında tanımladığı kavramın bir nevi alt kümesi olarak sayabiliriz.
