Gece seyahatlerinde ya da yalnızca sokakta yürürken karşılaşsanız da üzerinde nadiren düşündüğümüz bir bahsimiz var. O da sokak lambalarının neden beyaz değil de sarı olduğu. Natürel ki bunun da mantıklı bir sebebi var. Yani yalnızca birileri o denli yapmış, o denli gidiyor diye değil.
Yollarımızı aydınlatan o küçük ışık kaynakları milyonlarca adetleri ile her yerdeler. Kullanılan tıp, bu hususta faal rol alırken trafikle alakalı da kimi tesirleri var.
Konuyu daha fazla uzatmadan sarı ışığın neden yaygın olarak tüm dünyada kullanıldığına bakalım.
Sarının asıl nedeni kullanılan ışık kaynağı tipi.
Sokak lambalarında genellikle yüksek basınçlı sodyum buharlı lambalar kullanılıyor. Bu ampuller en uzun ömürlü ışık kaynakları olduğu için de tercih ediliyor. Kent içi yol, sokak, meydan ve caddelerde kullanılan YBSB ampuller; sodyum, cıva ve ksenon içeriyor. İçinden akım geçince elementler buharlaşmadan evvel mavi-beyaz ışık verip daha beyaz oluşturmak için sarı-turuncu sodyum ışığıyla birleşiyor ve ortaya sarı-turuncu ışık çıkıyor.
Bir de alçak basınçlı sodyum buharlı lambalar var. Bunlar ise ekspres yollar, limanlar, yükleme boşaltma alanları ve güvenlik aydınlatmalarında tercih ediliyor. Işık kirliliğinin önlenmesinin değerli olduğu doğal hayatın korunması gereken alanlarda da kullanılan alçak basınçlı lambalar ise argon ve neon gazından oluşuyor. Lambanın içinden akım geçtiğinde ise bu gazların sıcaklığı artıyor ve sodyum buharlaşıyor. Buharlaşan sodyum ile de sarı-turuncu ışık yayılıyor.
Peki neden sarı ışık?
Bunun alışılmış ki birden fazla sebebi var. Öncelikle belirtelim ki dünyanın birçok yerinde YBSB ampuller kullanılıyor. En değerli sebebi ise yüksek ışık verimliliği. Doğal ki uzun ömürlü olması da tercih sebebinin başka değerli noktası.
Şehrin her sokağına, tüneline ve yoluna konulduğunu düşündüğümüzde natürel ki ucuz olması da kıymet arz ediyor. 1980’lerin sonlarında buna karar verildiğinde sodyum buharlı ampuller öbür ampullere nazaran daha ucuzdu.
Hem ekonomik hem de etraf dostu olması da sokaklarda sarı ile karşılaşmamıza neden oluyor. Ayrıyeten sarı ışık, atmosferde daha az saçıldığı için bilhassa sisli havalarda mavi ışığa nazaran daha âlâ görüş sağlıyor.
Yüksek basınçlı sodyum buharlı lambaların tek dezavantajı, her objeyi sarı göstermesi. Lakin sokaklarda ve yollarda bunun pek de bir ehemmiyeti yok zira emel, renk değil objenin hali ve boyutu.
Neden LED ampul kullanılmıyor?
LED ampullerin hayatımıza girdiği yıllarda maliyeti hayli yüksekti doğal bir de hepsinin değişmesi gerektiğini düşündüğünüzde maliyetler tamamıyla artacaktı. LED’lerin güç verimliliği ve uzun ömürlü olması üzere çeşitli avantajları bulunsa da bunların sokaklarda yer almamasının nedenleri var.
Yapılan çalışmalar LED’lerin yaydığı ışığın, uyku-uyanıklık döngüsünü düzenleyen melatonin hormonunu baskılaması olumsuz tesirleri ortasında. Parlaklığı, kamaşması ve titremesi üzere özellikleri de yüksek basınçlı ampullerin kullanılmaya devam etmesinde tesirli.
Sodyum ışıkların besbelli bir dezavantajı ortaya çıkmadığı sürece de LED ışıkları sokaklarda uzun bir müddet göremeyeceğiz üzere duruyor.
Bir sonraki gece yürüyüşünüzde ya da seyahatinizde sarı ışıkla karşılaştığınızda bu bilgiyi de hafızanıza eklemenin keyfini sürebilirsiniz.
“Şu da neden bu türlü?” diye aklınıza takılan hususları yorumlara bekliyoruz. Tahminen de bir sonraki içeriğimizin konusunu siz belirlemiş olursunuz. Neden olmasın?
İlginizi çekebilecek, merakınızı gidereceğiniz öbür içeriklerimiz:
