Pek Fark Etmesek Bile Kullanıldığı Alanları Okuyunca ”Burada Bile mi?” Dedirtecek Doğa Harikası Taş ile Tanışın: Kuvars

Takılarda ve mesken dekorasyonunda görmeye alışık olduğumuz kuvars, aslında biz farkında olmasak da onlarca farklı alanlarda kullanılarak hayatımıza dokunuyor. İnşaattan tutun optiğe kadar çeşitli bölümlerde karşımıza çıkan bu taş, antik devirlerden beri insanların ilgi odağı oluyor. Gelin yapısı ve imajıyla insanlık için âdeta bir nimet olan kuvars taşı hakkındaki birtakım farklı bilgilere ve özelliklerine göz atalım.

Birazdan bahsedeceğimiz 5 farklı oluşum formuyla ortaya çıkabilen kuvars taşının özellikleri ve kullanıldığı alanlar, saymakla bitmiyor. Antik çağlardan bu yana beşerler için kıymetli bir taş olan kuvars, sağlam yapısı sayesinde birçok işimizi görüyor.

Yüzlerce yıldır insanların kullandığı ve yanında taşıdığı kuvars taşının özelliklerine gelin biraz daha yakından bakalım ve bu taşa bir kere daha hayran kalalım.

Silika yahut silikon dioksitten oluşan kuvars taşının birbirinden farklı oluşum süreçleri var.

Genellikle “magmatik”, “sedimentasyonel” ve “metamorfik” oluşum süreçlerinden geçerek ortaya çıkan kuvarsın, “hidrotermal” ve “yerleşim” üzere öbür oluşum cinsleri de bulunur. Bu süreçleri maddeleyecek olursak:

• Magmatik oluşum: Yüksek sıcaklıklarda, magma içindeki “SiO2” çözeltisi yani kuvarsın bileşeni soğumaya başlar. Soğuma suratı, kristallerin boyutunu belirler. Şayet soğuma süratliyse ince kristaller yahut cam oluşabilir, soğuma yavaşsa büyük kristaller oluşur.
• Metamorfik oluşum: Yüksek sıcaklık ve basınç altında, kuvarsit gibi kuvars içeriği olan kayaçlar metamorfik değişimlere uğrayabilir. Bu süreçte kristaller yine düzenlenerek kuvars taşının yapısını oluşturabilir.
• Sedimentasyonel oluşum: Kuvars çoğunlukla, kum ve öbür sediment (bir çözelti yahut süspansiyondaki katı partikül yığınının tabana çökmesi ile meydana gelen şey) birleşmesi sonucu oluşan kayaçlarda bulunur. Rüzgârlar, okyanuslar ya da ırmaklar tarafından taşınan kuvars içeren kum; vakitle katmanlar hâlinde birikir. Bu katmanlar, bir mühlet sonra taşlaşır ve kuvarsları oluşturur.
• Hidrotermal oluşum: Hidrotermal süreçlerde, su buharının ve minerallerin çözeltisinin yüksek sıcaklık ve basınç altında yer altındaki kayaçları etkilemesi sonucu kuvars kristalleri oluşabilir. Bu durumda kuvars taşı, ekseriyetle öteki minerallerle birlikte büyür.
• Yerleşim oluşumu: Kuvars, yer altında suyun tesiriyle ve yerleşimle oluşan mineral birikimlerinde de bulunabilir. Bu durum, yer altı sularının kayaçları çözerek içerdikleri mineralleri biriktirmesi sonucu oluşur.

Kuvars taşının popülerliği, coğrafik keşiflerle arttı.

Kuvars taşının tarihçesine şöyle bir bakacak olursak Orta Çağ’da bilhassa dekoratif hedeflerle kullanıldığını görüyoruz. Rönesans periyodunda de sanat ve mimarî alanlarında, özel oyma süreçleri ve süslemelerle karşımıza çıkıyor bu özel taş.

15. ve 16. yüzyıllara geldiğimizde coğrafik keşiflerle yeni kıtalardan bedelli taşlar getirildiğinde kuvars da bu taşların ortasındaydı. Süs taşı olma özelliğiyle popülerlik kazanmıştı. 18. yüzyılın sonlarına yanlışsız ise sanayi ihtilaliyle kuvars taşının endüstriyel kullanımı arttı.

Antik kültürlerde de çok kıymetliydi.

Dünyanın en yaygın minerallerinden biri olan kuvars, antik çağlardan beri çeşitli kültürlerde pahalı bir mineral olarak kabul ediliyor. Antik Mısır’da ve Roma İmparatorluğu’nda bu kıymetli taş, günümüzde olduğu gibi takı üretiminde ve süs eşyalarında kullanılıyordu. 

Ayrıca kuvars taşının optik özellikleri nedeniyle tekrar antik devirlerde gözlük lensleri olarak kullanıldığına da rastlayabiliyoruz. Dahası, sağlam yapısı ve estetik görünümü sebebiyle heykeltıraşlıkta da kullanılmıştı.

Bitti mi sandınız? Hayır! Öğütülmüş kuvars kumu, inşaat ve taş personelliği projelerinde harç misyonu görmüştü. Bu alanda kullanılmasındaki en büyük sebep ise dayanıklılık özelliği elbette.

Biz fark etmesek de aklımıza gelebilecek her alanda kullanılıyor.

Kuvars taşının özelliklerinden bir başkası olan elektrik yalıtımı, farklı sanayilerde kullanılmasına da önayak oluyor. Elektronik aygıtların üretiminde, cam sanayisinde, inşaatta, seramikte, tıpta, kozmetikte, kimyada, yarı iletkenlerde ve saat üretiminde kullanılabilen kuvars; yüksek sıcaklıklara karşı da sağlam.

Kuvars taşının bu kullanım alanlarını daha spesifik maddelendirecek olursak:

• Tıbbî ve optik aygıtlarda kullanıllır.
• Bazı pudra ve fondötenlerde matlaştırıcı olarak kullanılır.
• Seramik ve porselen üretiminde dayanıklılığı artırmak emeliyle kullanılır.
• Yapısı sayesinde inşaat gereçleri ve beton üretiminde kullanılır.
• Asit ve bazlara karşı dirençliliği sebebiyle laboratuvar ekipmanlarının üretiminde kullanılır.
• Güneş ışığını, elektrik gücüne dönüştürmek için panellerde kullanılır.
• Yarı iletken aygıtların üretiminde kullanılır.
• Hassas frekansta titreşen bir kaynak sağlayarak elektronik aygıtlarda kullanılır.
• Camın dayanıklılığını ve berraklığını artırmak için kullanılır.

Genellikle pembe ve beyaz renklerde görmeye alışık olduğumuz kuvars taşı, aslında farklı renklerden oluşabilir.

Kimyasal formülü SiO2 olan kuvars taşının içerdiği farklı elementler, çeşitli renklerin oluşmasına sebep olur. Örneğin ametist olarak bildiğimiz taş, aslında mor renkteki bir kuvars çeşididir ve bu rengi manganez içermesinden kaynaklanır.

Citrine taşı da birebir vakitte bir kuvars taşıdır. Sarı renkte olmasının nedeni ise içerdiği demir mineralleridir. Yani biz kuvarsı pembe ve beyaz renklerde görmeye alışık olsak da aslında pek çok yerde, farklı renklerde de karşımıza çıkıyor.

Kuvars taşı çeşitleri:

• Ametist
• Mavi kuvars
• Pembe kuvars
• Oniks
• Akik
• Agat
• Kalsedon
• Sard tripoli
• Citrine

Birbirinden farklı oluşum cinsleriyle ortaya çıkan kuvars hakkındaki farklı bilgilerden ve kuvarsı biricik yapan özelliklerinden bahsettik. Bu taş hakkında ilginizi en çok çeken hangi özelliği oldu? Yorumlarda bekliyoruz.

İlginizi çekebilecek başka içeriklerimiz: