Millî Mücadele’de İstihbarat Ondan Soruluyordu: Kazandığımız Zaferde Büyük Katkısı Olan Topkapılı Cambaz Mehmet Bey
Türk tarihinin en sıkıntı periyotlarından biri olan Ulusal Uğraş yıllarında, cephedeki kahramanlık kıssalarının yanı sıra perde ardında sessiz ancak tesirli bir savaş yürüten istihbaratçılar da vardı. Bu saklı kahramanlardan biri Topkapılı Cambaz Mehmet Bey’di.
Cesareti ve iş bitiriciliği ile düşman sınırlarında endişe salmıştı. Onun kıssası, zekâ ve yüreğin bir ortaya geldiğinde neler başarabileceğinin en hoş örneklerinden biri.
Vatan sevgisi uğruna yaptıkları ile tarihin tozlu raflarından Cambaz Mehmet Bey’in hikâyesini çıkarıyoruz.
Cambaz Mehmet Bey, 1 Temmuz 1874’te İstanbul’da doğdu.
Aldığı eğitimi bilmesek de kendisi vatan aşkı ile yanıp tutuşan birisiydi. Çanakkale Savaşı’nda er olarak vazife alan Mehmet Bey, Mustafa Kemal’in ilgisini çekmişti ve ona “canıyla oynamaktan korkmayan” manasında “canbaz” lakabını vermişti. Hamasetinden ötürü da Cambaz, çavuşluğa yükseltildi.
Mim Mim isimli kapalı kümenin İstanbul ayağında o vardı.
İstanbul’un işgali sürecinde de misyonunu sürdürdü. Mustafa Kemal Paşa ile İstanbul’da görüşmeler yaptı. Paşa, İstanbul’da zımnî bir örgütlenme istiyordu ve bunun için de “Mim Mim” grubu kuruldu.
Müsellâh Müdâfaa-i Ulusala adıyla kurulan kümenin kısaltması “M.M” idi. Osmanlıca okunuşu “Mim Mim” olduğu için de kümenin ismi bu halde anılmaya başladı. Küme, gerekli istihbaratları toplayıp Anadolu’ya iletecekti. Ayrıyeten yasa dışı yollardan silah ve mühimmat kaçırarak yeniden Anadolu’ya ulaştırılacaktı.
Mustafa Kemal, Mehmet Bey’e bu misyonu verdikten sonra akıllarda bir kelamı kaldı: Göreyim seni Cambaz Mehmet Bey…
Millî Mücadele’de yaptıkları ile de tarihe geçti.
Ordudan alınan silahların deposunu öğrendi, İstanbul’un tüm hırsızlarını topladı ve depolardan silahları çalarak Anadolu’ya kaçırdı.
Hırsız, işsiz ve haraççı herkesi toplayıp vatan uğrunda mücadeleye dahil etti. Mustafa Kemal’e Bandırma Vapuru’na kadar 19 kişi ile eşlik edip güvenliğini sağladı. Onu uğurladıktan sonra İstanbul’a döndü ve hiç durmadan çalışmaya devam etti.
Kimliğini gizleyerek İngiliz casuslarıyla çalıştı. Anadolu’daki İngiliz casusları deşifre etti. Hilafet Ordusu’nun hareket planını da öğrendi.
Takdirname ve İstiklal Madalyası ile ödüllendirildi.
Lozan Antlaşması’nın imzalanması ile İstanbul’daki saklı kümeler kararsız kılındı. Mim Mim kümesi da faaliyetlerine son vermiş oldu.
24 Haziran 1923’te TBMM’de oy birliğiyle karar alındı ve Cambaz Mehmet Bey’e “vatana üstün hizmet” sebebiyle bin 500 liralık aylık maaş bağlandı.
Ancak Cambaz, “Ben bir şey yapmadım, vatana hizmet ettim.” diyerek maaşı reddetti ve talimat vererek aylık maaşını Kızılay’a bağışladı.
15 Şubat 1926 tarihli karar ile de beyaz şeritli İstiklal Madalyası aldı. 1 Haziran 1932’deki yaşadığı apartmandaki yangından sonra hayatını kaybeden Cambaz Mehmet Bey, çalışmayı hiç bırakmadı ve siyasetin içinde yer almaya devam etti.
Popüler kültürde de isminden kelam ettirdi.
Fedai geleneğinin örneklerinden biri Mehmet Bey karakteri 2020’de yayımlanan Ya İstiklal Ya Ölüm dizisinde Birkan Sokullu, 2023’te yayımlanan Zaferin Rengi sinemasında ise Timuçin Esen tarafından canlandırıldı.
