Küresel Lityum Arzının %75’ini Barındıran Lityum Üçgeni Neden Kritik? (Bu Bölge Olmasaydı Telefonlar Olmazdı!)
Telefonlarımızı, dizüstü bilgisayarlarımızı ve elektrikli araçlarımızı çalıştıran lityum, günlük hayatımızın vazgeçilmezi hâline geldi. Lakin bu hafif metalin çıkarılması, bilhassa Lityum Üçgeni olarak bilinen bölgede önemli çevresel ve toplumsal tesirler yaratıyor.
Lityum Üçgeni, dünyanın en büyük lityum rezervlerini barındıran ve küresel arzın %75’inden fazlasını sağlayan bir bölgedir.
Bölge; Şili, Arjantin ve Bolivya’nın tuz düzlüklerini içerir ve lityumun çıkarılması burada önemli çevresel ve toplumsal tesirlere yol açmaktadır.
Lityum; telefonlar, dizüstü bilgisayarlar ve elektrikli araçlar üzere bataryalı aygıtların vazgeçilmezi hâline geldi.
Küresel piyasanın yıllık tüketimi her yıl %8,9 oranında artıyor ve bu talep artışı, hibrit ve elektrikli araçlar, güç depolama sistemleri ve taşınabilir elektroniklerin yaygınlaşmasıyla daha da hızlanacak.
Lityum dünyanın altı kıtasında da bulunurken Şili, Arjantin ve Bolivya’nın tuz düzlükleri, dünyanın lityum arzının %75’inden fazlasını barındırıyor. Bölge, “Lityum Üçgeni” olarak biliniyor ve global lityum talebinin büyük bir kısmını karşılıyor.
Lityum Üçgeni, dünyanın en kurak bölgelerinden biridir ve bu durum lityum çıkarım sürecini hayli karmaşık hâle getiriyor.
Madenciler, tuz düzlüklerinde delikler açarak tuzlu, mineral açısından varlıklı tuzlu suyu yüzeye pompalarlar. Su, aylarca buharlaşmaya bırakılır ve lityum karbonat çıkarılmadan evvel bir dizi filtrasyon sürecinden geçirilir.
Lityum çıkarımı nispeten ucuz ve tesirli olsa da sürdürülebilirliği ve uzun vadeli etkileri sorgulanıyor. Sürecin su tüketimi çok fazladır örneğin, bir ton lityum için yaklaşık 500.000 galon su gerekmektedir.
Şili’nin Salar de Atacama bölgesinde lityum çıkarımı, bölgedeki su arzının %65’ini tüketmiştir ve yerel çiftçilerin mahsul yetiştirme ve hayvancılık yapma yeteneklerini önemli biçimde etkilemiştir.
Bolivya, dünyanın en büyük tuz düzlüklerinden biri olan Salar de Uyuni’ye konut sahipliği yapmaktadır.
Bu doğal mükemmelin altında, dünya toplamının yaklaşık %50’sini oluşturan devasa lityum yatakları bulunmaktadır. 2008 yılında Bolivya’nın Eski Lider Yardımcısı Álvaro García Linera, bu doğal kaynağın çok yoksulluk içinde yaşayan vatandaşların %40’ını rahatlatacağını ilan etmişti.
Ancak mefkureleri şimdi gerçekleşmiş üzere gözükmüyor. Bolivya varlıklı doğal kaynaklara sahip olsa da çok fakir bir ülkedir ve lityum madenciliği projelerini bağımsız olarak işletme olasılıkları zayıftır.
Arjantin’de de benzeri bir öykü yaşanıyor. Mahallî halk, lityum madenlerinin çevresel ve toplumsal tesirleriyle uğraş ederken madencilik şirketleri büyük kârlar elde etmektedir.
Çevre dostu mu düşmanı mı?
Lityum madenciliği, çevresel tesirleri açısından tartışmalıdır. Etraf savunucuları, lityum-iyon bataryaların küresel ısınmanın olumsuz tesirleriyle gayrette hayati kıymete sahip olduğunu savunuyor.
Elektrikli araçlar, akaryakıtla çalışan araçlara nazaran daha az karbon salınımı yapmaktadır. Ancak lityum madenciliği su kaynaklarını tüketmekte ve etrafa ziyanlı kimyasallar sızdırmaktadır.
