Ketçabın Bir Zamanlar “İlaç” Olarak Kullanıldığını Bilseydiniz Fastfood Menünüzde Ketçap Tercihinizi Yine de Değiştirir miydiniz?
Bugün fastfood sofralarının olmazsa olmaz soslarının başrolü ketçap, bir periyotlar çok farklı maksatlara hizmet ediyordu. Onu sadece bir domates sosu olarak düşünmek, potansiyeline ayıp etmek olur.
Sevmeyeninin az bulunduğu ketçabın nasıl ortaya çıktığını ise daha evvel bilmiyorsanız baştan uyaralım, zira o vakitler ketçabın, domatesle uzaktan yakından alakası yok.
Bir devir düşünün ki birden fazla yiyeceğin zehirli olduğu varsayılarak tüketilmiyor. İşte domates de 17. yüzyılda bu türlü sayıldığı için ağza sürülmüyordu. Ketçap da ilaç olarak hizmet veriyordu!
Kökeni taa Çin’e kadar uzanıyor.
Başlangıçta bir ‘balık sosu’ olarak kullanılan ketçap, domatessiz üretiliyordu. “Ketçap demek, domates demek!” dediğinizi duyar üzereyiz. Lakin o periyotlarda domatesin zehirli bir yiyecek olduğu fikri hakimdi, bu yüzden de beşerler domates tüketmiyordu.
Ge-thcup ve Koe-sheup adıyla Çin’de ortaya çıktığı düşünülen ketçap, fermente olarak içine soya fasulyesi ve balık konularak yapılıyordu.
1736’da sosun tanımında bariz bir değişiklik yaşandı.
İnsanlar, bayat bira ve balıkları kaynatarak, ardından da fermente ederek bir sos yapmaya başladılar. Bu yenilikçi yaklaşım, vakitle sos kültürünü dönüştüren de bir adım oldu. Denizcilerin bu tanımı İngiltere’ye taşımasıyla ketçap, daha çok evrim geçirdi.
İngiltere’nin mutfak kültürü, bu eşsiz sosun lezzetini daha da zenginleştirdi. Çeşitli deneyler ve tatlar ortasında geçen vakit, ketçabın kendine mahsus tat profilini daha da derinleştirdi. Lakin hâlâ domatesli bir tanım kelam konusu değildi.
Bilinen birinci domates bazlı ketçap, 1812’de bilim insanı James Mease tarafından hazırlandı.
Bu tanım, domatesin ketçap dünyasına getirdiği eşsiz lezzeti harika bir halde sergiliyordu. Mease’in tanımı, ketçabın icadının yanı sıra popülerliğini artıran bir dönüm noktası oldu.
Ketçabı hepimiz bir sos olarak bilsek de 1830’lu yıllarda yalnızca bir sos olmanın ötesine geçti ve sıhhat vaat eden bir ilaç hâline büründü. Bu dönüşümün başlangıcı, 1834 yılında Amerikalı doktor Dr. John Cook Bennett tarafından bir argüman sayesinde oldu.
Dr. Bennett, domates ketçabının ishal, hazımsızlık ve sarılık üzere rahatsızlıklara güzel geldiğini öne sürdü ve hatta bu karışımı “domates hapı” ismi altında satmaya başladı.
Ancak Dr. Bennett’in domates haplarını piyasaya sürdüğü vakit, taklitçiler de kendi domates haplarını satmaya başladılar. Bu durum, piyasada bir çekişme doğurdu.
Ne yazık ki kimi taklitçiler, gerçek domates içermeyen müshil ilaçlarını sattılar ve bu ilacın, C vitamini eksikliğinden kaynaklanan iskorbüt hastalığından kırılgan kemiklere kadar her türlü hastalığa tedavi olacak argümanını yaydılar.
Bu temelsiz argümanlar nedeniyle de domates ketçabının ilaç olarak kullanılma furyası 1850 yılında çöktü. Alışılmış ki bu, ketçabın büsbütün ortadan kaybolduğu manasına gelmiyordu. Böylesine parlak bir fikri elbette biri geliştirecekti.
O kişi de hepimizin bugün bile kullandığı “Heinz” soslarının mucidi Henry Heinz oldu.
Tıptan çok uzak bir halde piyasaya sürülen ketçap, işte bugünkü formunu 1876’da aldı. Böylelikle günümüze kadar da ulaşan tanım, hâlâ birinci günkü üzere tazeliğini ve kalitesini koruyor…
İlginizi çekebilecek başka içeriklerimiz:
