Kadın Cinayetlerine Neden Olan Temel Sorunun Çok Daha Derinlerde Olduğu Ortaya Çıktı: İşte Yüzleşmemiz Gereken Toplumsal Gerçekler!

Kadın cinayetlerinin gittikçe artması ülkemizin en acı problemlerinden bir tanesi… Ne acı ki bayan cinayetleri ve kuşkulu ölümlerin çok fazla yaşandığı toplumumuzda, bir bayan olarak bu risk altında yaşamak, tüm bayanlarımızın kendi ülkesinde kendilerini inançta hissetmemesine sebep oluyor.

Altınöz vd. tarafından International Journal of Offender Therapy and Comparative Criminology dergisinde yayımlanan, “Femicide: Psychosocial Characteristics of the Perpetrators in Turkey” isimli makaleyle, günümüzde artan bayana şiddet olaylarının ve bayan cinayetleri üzerine çok çarpıcı bir araştırma ortaya koyuldu.

Türkçesi “Kadın Cinayetleri: Türkiye’deki Faillerin Psikososyal Özellikleri” manasına gelen bu çalışmada, araştırmacılar öncelikle bayana şiddetin bayan cinayetlerinden farklı bir hareket olarak değil, tam bilakis kadın cinayetlerinden evvel gelen bir hareket olarak görülmesi gerektiğine vurgu yapıyor.

2023 yılında 315 bayan, erkekler tarafından öldürüldü; 248 bayansa kuşkulu halde meyyit bulundu.

Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu 2008 yılından beri her yıl bayan cinayetlerine yönelik bilgileri yayımlıyor.

Özellikle İstanbul Sözleşmesi’nin kaldırılmasına yönelik tartışmaların başlamasıyla kuşkulu ölümlerde ve bayan cinayetlerinde artış olduğunu belirtiliyor.

Halbuki, her yıl artış gerçekleşen bayan cinayetlerinde net bir azalışın görüldüğü tek yıl İstanbul Sözleşmesi’ne imza atılan 2011 yılıydı…

Araştırmada, bayana şiddetin gelişmekte olan toplumlarda daha çok görüldüğü söyleniyor.

Öyle ki, bu toplumlarda bayanın, iş gücüne dahil olarak kalıplaşmış cinsiyet rollerini yıkmaya çalıştığı vurgusu yer alıyor. Bu sebeple, değişime karşı sert ön yargıları olan bu toplumlarda ne yazık ki bayana şiddet ve bayan cinayetleri daha sık görülmekte.

Çalışmaya nazaran; gelişmekte olan toplumlarda, gelişmiş toplumlardan farklı olarak hâlâ daha kalıplaşmış cinsiyet rollerinin olması, o toplumu muhtemel bir değişime karşı bağnaz bir hâle getirdiği söylenmekte.

Kadına şiddet her gelir ve eğitim kümesinde görülebilmekle birlikte, düşük gelir ve eğitim seviyelerinde daha sık görülüyor.

Yapılan araştırmalara nazaran, bu şiddete ve sonucunda bayan cinayetine maruz kalan bayanlarda çoğunlukla düşük yaş, düşük gelir ve işsizlik gibi özelliklere sahip olduğu bertilerek bu üç faktör risk faktörleri olarak isimlendiriliyor.

Ayrıca kadın cinayetlerinin her sosyoekonomik kümede görülebildiği, düşük sosyoekonomik seviyelerde ise daha yaygın olduğu belirtiliyor.

Dünya Sıhhat Örgütü tarafından yapılan bir araştırmaysa; sosyal normlar, toplumsal sermaye, aile kapalılığı ve erkeğe yönelik toplumsal algının, bayan cinayetleri üzerinde tesiri olan faktörler olduğunu vurguluyor.

Bu çalışmanın amacı, bayan cinayetinden karar giymiş bireylerin kişilik ve davranış özelliklerini tespit etmek.

Yazarlar, daha evvel bayan cinayeti işlemiş erkeklerin kişilik özellikleri, çocukluk travmaları ve cinsiyet rollerinine yönelik algılarının bu davranış üzerindeki etkisini tespit etmeye odaklanıyor.

Ayrıca,kadın cinayeti işlemiş erkeklerin bu özelliklerini, daha evvel bu türlü bir harekette bulunmamış erkeklerle karşılaştırarak aradaki farklılığı tespit etmeyi amaçlamaktadır.

Bu bağlamda, bayanın erkeğe kıyasla daha az hakka ve güce sahip olması gerektiğini düşünen ve çocukluk travması olan erkeklerin, bayan cinayeti işlemeye daha meyilli olduğu hipotezini test etmeyi amaçlıyorlar.

Araştırma, Ankara Ceza İnfaz Kurumlarındaki bayan cinayeti işleyen yahut teşebbüs eden erkek mahkumlar üzerine yapıldı.

Çalışma, Ankara Ceza İnfaz Kurumlarında 2013 yılında bayan cinayeti işleyen ve çalışmaya istekli olarak katılmayı kabul eden 41 erkek hükümlü ve 20 karar giymemiş erkek (kadın cinayeti ya da bayana şiddet geçmişi olmayan) üzerinde gerçekleştirildi.

Kullanılan verilerse üç psikiyatrist tarafından yapılan mülakatlarla ve mahkumların doldurduğu anketlerle elde edildi.

Araştırma kapsamında ele alınan hükümlülerin ve karar giymemiş erkek iştirakçilerin dataları karşılaştırıldı.

Bulguları incelemeye başlayalım.

Yaş, eğitim seviyeleri tıpkı olan iki küme ortasında (kadın cinayetinden karar giymiş erkekler ve bayan cinayeti ve de bayana şiddet geçmişi olmayan erkekler), ruhsal bozukluk, sosyoekonomik durum, meslek, sabıka kaydı üzere faktörler açısından bir farklılık olmadığı sonucuna varıldı.

Yani bu durum, bayan cinayetlerinin bireysel bir hareket olarak değil, toplumla alakalı olan bir olgu olarak değerlendirmenin kıymetini vurguluyor.

İki küme ortasındaki en temel farklılığın, göç geçmişi ve toplamsal cinsiyet rollerine karşı erkek hâkim bakışın hâkim olması konusunda görüldüğü belirtiliyor.

Hüküm giymiş hatalıların %78’inin göç geçmişi olduğu gözlemlenmiş.

Göçün yalnıza lokasyon değişikliğiyle ilgili değil, toplumsal bir değişiklikle de alakalı olduğu vurgulanıyor.

Bu bilgiler ışığında müellifler, göç sonrasında bayanların çoklukla iş gücüne erkekler kadar faal katılamadığını belirtiyor. Ayrıyeten göç esnasında yaşanan problemlerin bayanlar ve erkekler tarafından farklı deneyimlendiği, ekseriyetle cinsiyete dayalı bir iş kısmı (kadınların çocuk bakması ve konut işleri yapması gibi) görüldüğü belirtiliyor.

Göç sebebiyle toplumsal statü ve mali kayıp yaşayan erkeklerin bu kayıplarını şiddete eğilim göstererek telafi etmeye çalışma eğilimi gösterebildiklerini belirtiyor.

Buradan yola çıkarak araştırmacılar, göçü bayana şiddet konusunda bir risk faktörü olarak yorumlamaktadır.

Sonuçlar erkeklerin, cinsiyet eşitliğini desteklediğini söylese de meskende daha baskın olmaya çalıştığını gösteriyor.

Araştırmaya katılan hatalıların büyük çoğunluğu, cinayetleri “namusunu korumak” ve “eşi üzerinde hâkimiyet kurmak” gayesiyle işlediğini belirtti.

Kadınların mirası hak etme ve aile kararlarına aktif katkıda bulunma mevzularındaki görüşlerde besbelli farklılıklar gözlenmekte.

Türkiye’deki erkeklerin toplumsal cinsiyet eşitliğini desteklediklerini tez etmelerine karşın, mesken içinde baskın olmaya devam ettiklerini ve bu durumun potansiyel olarak aile içi şiddetin yaygınlaşmasına katkıda bulunduğunu belirtiliyor.

Araştırma kapsamındaki hatalıların birden fazla cinayeti planlı değil dürtüsel bir halde gerçekleştirdiğini belirtmiş.

Suçlularla yapılan anketler sonrasında, işledikleri cinayetlere ait ayrıntılar şu biçimde;

• Suçluların %85,4’ü, işledikleri bayan cinayetlerini planlamadığını, o an dürtüsel bir güdüyle hareket ettiğini söz etti.
• Araştırma kapsamında incelenen hatalıların %41,5’i daha evvel kurbanlarına karşı şiddet uyguladığını belirtti.
• Suçluların %82,9’luk bir kısmı, cinayet işlenmeden evvel bir tartışmanın yaşandığını belirtti.
• Kadın cinayetlerinin üçte ikisi ateşli silah yahut diğer aletlerle işlendi.
• Ayrıca faillerin üçte ikisi ellerinde silah olmasaydı şiddetin sonucunun farklı olacağını tabir etti.
• Son olarak, hatalıların %36,6’sı cinayete sebep olan hususun gelenekler ve namus ile alakalı olduğunu belirtti. Ek olarak, hatalıların %51,2’sinin cinayet yaşanmadan evvel de şiddet geçmişi olduğu belirtiliyor.

Bu bulgular ışığındaysa yazarların yorumu şu formda; “Türkiye üzere ateşli silaha ulaşmanın kolay olduğu ülkelerde silahsızlanma son derece tesirli bir bayan cinayetlerini tedbire stratejisi olabilir. Sonuçlarımız, faillerin en az yarısının, bayan cinayeti öncesinde rastgele bir fizikî yaralanmaya yol açmadan partnerine şiddet uyguladığını göstermektedir.”

Araştırma kapsamında incelenen suçluların çok büyük bir yüzdesinin aile içi şiddete maruz kaldığını yahut şahit olduğunu söz ettiği belirtiliyor.

Fakat daha evvel karar giymemiş ve şiddet geçmişi bulunmayan erkekler incelendiğinde, bu kümenin da fizikî ihmal, fizikî ve cinsel istismara maruz kaldığını belirtiliyor. Yani şiddet geçmişi olmayan bu erkekler de Türkiye’de şiddet kültürü içinde yaşamış, ancak bayana şiddete eğilim göstermemişlerdir.

Bu bulgulara dayanarak araştırmacılar, çocukluk çağında aile içi şiddete maruz kalmak ya da travmatik olaylar yaşamış olmanın bayan cinayeti faili olma açısından bir risk faktörü olarak değerlendirilemeyeceğini belirtiyor.

Şiddetin toplumsal olarak kabul gören ve olağanlaşmış bir olgu olduğu toplumlarda, bu hareketin görülme sıklığının artacağını belirtiyorlar ve toplumsal öğrenme teorisine dayanarak, çocukluğunda şiddete tanıklık etmiş bir çocuğun ebeveyninin davranışını taklit ederek öğrenme eğilimi gösterebileceğini söylüyorlar.

Özetle, toplumsal olarak utanç kaynağımız olan bayana şiddet olaylarını sonlandırmak için, evvel ferdî adımlar atarak kendimizi iyileştirmemiz ve bu sıhhatsiz davranışları kuşaklarca aktarmamak için adımlar atmamız gerektiği yorumunu yapabiliriz.

Her bilimsel araştırmada olduğu üzere bu araştırmanın da kimi kısıtları var.

Örneklem yalnızca ilgili cezaevindeki hatalılardan oluşuyor. Ek olarak, hatalıların hâlihazırda cezaevinde olmasının, bu şahısların gerçek his ve kanılarını tabir etme konusunda mahzur teşkil edebileceği belirtiliyor.

Çalışmaya sadece erkek failler dahil edildiğinden araştırma yalnızca erkeklerin cinsiyet görüşlerine odaklanıyor. Ek olarak, cinayet sonrasında intihar davranışının da yaygın olarak görülmesi sebebiyle, çalışmaya sırf cinayet aksiyonundan sonra intihar etmeyecek bir psikolojide olan erkekler dahil edilmiş oldu. Bu sebeple muharrirler, bu örneklemin tüm bayan cinayeti faillerini temsil etme konusunda kimi kısıtları olduğunu belirtiyor.

Şimdi araştırma bulgularını özetleyelim.

Toparlayacak olursak, bu çalışma bayan cinayeti faillerine, mağdurlarına ve toplumsal yapıya yönelik birçok faktörü araştırarak bu çağ dışı davranışın altında yatan en bariz faktörlerin göç geçmişi ve toplumsal cinsiyet rollerine olan bakış açısı olduğunu tespit ediyor.

Bu sebeple, bayana şiddet ve bayan cinayetlerinin altında yatan en temel sebebin toplumsal özelliklerle bağlı olduğuna vurgu yapılıyor.

Sonuç olarak, bayana şiddet ve bayan cinayetlerinin bizim toplumumuzun epeyce temelinde yatan bir sorun olduğuna dikkat çekiliyor. Şiddetin hiçbir türlüsünün bir mazereti olmaması gerekirken, bu davranışın âdeta kemikleşmiş bir biçimde biz ve bizim üzere toplumların içine işlediği bu çalışmayla birlikte bir defa daha gün yüzüne çıkmış oluyor.

Bu sebeple, bu çeşit davranışlara mazeret yahut sebep bulmak yerine, sorunu değiştirmek için ferdi olarak bireylerin kendi içlerine dönmesi ve bu davranışı legalleştirmek yerine “Ben bu sorunu çözmek için ne yapabilirim?” diyerek gerekli adımı atması, toplumsal olarak utanç kaynağımız olması gereken bu çağ dışı davranışın kökünü kurutmak için atılabilecek birinci adım olarak öne çıkıyor.

Bu içeriklerimize de göz atmak isteyebilirsiniz: