İnsanların Uzayda Bıraktığı Birbirinden Tuhaf ve Değerli Maddeler: Spor Arabadan Tutun Kakaya Kadar…

İnsanlık, yıllar boyunca uzaya pek çok farklı “madde” gönderdi. Hâlâ uzayın derinliklerini keşfetmemize yardımcı olan araçlardan tutun tırnak makası ve kakaya kadar birbirinden farklı birçok unsur var!

Uzayda her biri kendi hikayesini taşıyan, insan eliyle yaratılmış pek çok obje; gezegenden gezegene, yıldızdan yıldıza yolculuk ediyor. Güneşin yörüngesinde dönüp duranlar, Mars’ın kızıl topraklarında kıssalarını yazanlar, hatta Ay’ın sessiz yüzeyinde yankılananlar var…

Hazırsanız kimileri için “Bu ne alaka?” derken kimilerini geliştiren mühendislerin de elini ayağını öpmek isteyeceğiniz bu unsurların neler olduğuna bakalım.

Dünya yörüngesinde bulunan en eski uydu Vanguard

17 Mart 1958’de fırlatılan Vanguard 1, NASA’ya nazaran şu anda Dünya yörüngesinde bulunan en eski uydu. 3.21 kiloluk global uzay aracındaki piller, fırlatıldıktan birkaç ay sonra bitti lakin uydu, 654×3.969 km uzunluğunda bir yörüngeye fırlatıldığı için 175 yıl daha yörüngede kalması bekleniyor. Bu eski uydu hâlâ orada, Dünya’nın etrafında dönüyor…

Armstrong’un Ay’a bıraktığı altın zeytin dalı

Temmuz 1969’daki “Apollo 11” vazifesi sırasında NASA astronotları Neil Armstrong ve Buzz Aldrin, Ay’ın yüzeyine altından küçük bir zeytin dalı bıraktılar. Bu kalıntı, muazzam bir tarihî kıymete sahip oldu ve uzay yarışı devam ederken manalı bir sembol olarak kaldı.

Rotorlu helikopter Ingenuity

NASA’nın “Ingenuity” isimli helikopteri, 19 Nisan 2021’de Mars’ta birinci uçuşunu gerçekleştirerek tarih yazdı. Bu; öteki bir gezegendeki birinci motorlu, denetimli uçuş oldu. Vazife ortağı “Perseverance gezgini” ile birlikte çalışan Ingenuity, 72 uçuş gerçekleştirdi ve sonunda Ocak 2024’te misyonu sonlandıran bir rotor arızasına yenik düştü. 

Cesur rotorlu araç, Mars atmosferinde havadan keşif ve bilgi toplamanın uygulanabilirliğini gösterdi. Ingenuity’nin mirası sağlam bir halde garanti altına alınmış durumda zira bu misyon artık Mars’ta yahut Güneş sisteminin rastgele bir yerinde daha büyük ve daha karmaşık hava araçları içeren, çok daha savlı projelere taban hazırlıyor.

İlk hava durumu uydusu TIROS-1

Uzay ajansına nazaran “Televizyon ve Kızılötesi Müşahede Uydusu” yahut “TIROS-1”, uzaya fırlatılan birinci hava durumu uydusuydu ve NASA’nın, uyduların Dünya’nın incelenmesinde faydalı olup olmayacağını belirlemek için birinci deneysel adımıydı. 

Görev büyük bir başarıydı ve sırf 78 gün çalışmasına karşın hava durumu kestirimleri için kullanılan ilk uzay tabanlı meteorolojik bilgileri sağladı. TIROS-1, 1 Nisan 1960’ta Dünya yörüngesine fırlatıldı ve bugün hâlâ orada bulunuyor.

Tırnak makası, lens kapağı, kulak tıkacı…

NASA, Ay’da kalan tüm insan imali gereçlerin bir kataloğunu tutuyor ve bu katalog hayli büyük… NASA’nın listesinde lens kapağı, çekiç, botlar, tripod, tırnak makası, sabun ve kulak tıkacı dahil olmak üzere şaşırtan çeşitlilikte ögeler yer alıyor.

Güneş’in yörüngesinde 3 yıl daha çalışmaya devam eden Mariner 4

NASA’nın Mariner 4 uzay aracı şu anda Güneş’in etrafında, boşlukta dolaşıyor ancak tarihî mirası inançta. Venüs’e fırlatılan Mariner 4, 15 Temmuz 1965’te Mars’ın yanından geçerek öbür bir gezegenin yakın çekim fotoğraflarını çeken birinci uzay aracı oldu.

Aracın, Mars müsabakasından sonra sadece 8 ay hayatta kalması bekleniyordu lakin Güneş’in yörüngesindeyken 3 yıl daha çalışmayı başardı. Güneş rüzgârı ortamına ait uzun vadeli çalışmalara devam etti.

Golf topları ve sopası bile var…

NASA astronotu Alan Shepard’ın 1971’de Apollo 14 misyonu sırasında Ay’a getirdiği iki golf topu ve bir golf sopası şu anda orada duruyor. Hatta Shepard, topa vurduktan sonra düşük yer çekimi sebebiyle top kilometrelerce yol etti… Shepard’ın topa vurduğu anları yukarıdaki videodan izleyebilirsiniz.

Uzay kakalarına ne dersiniz?

Uzayda, astronotların geride bıraktığı insan atık torbaları dahil olmak üzere, geri getirilmesi gereken kimi bilimsel pahası olan ögeler var. İçerisinde idrar ve dışkı bulunan bu torbalar, bilim insanlarının incelemek isteyeceği biyolojik malzemeleri içeriyor. 

Bir vakitler bu atıklarda yaşayan bakteriler muhtemelen çoktan ölmüştür fakat biyologlar, gezegenler ortası mikrobiyal kirlenme potansiyeline işaret ettiği için bunu kesin olarak kanıtlamak istiyor.

Kızıl Gezegen hakkında bilmediğimiz pek çok şeyi ortaya çıkaran Viking 1

NASA’nın Viking 1 aracı, 20 Temmuz 1976’da Mars yüzeyine ulaştı ve burada tozlu ve kayalarla kaplı yüzeyin heyecan verici fotoğraflarını çekti. Kızıl Gezegen’e ulaşan birinci iniş aracı olan Viking 1, 4 yıl boyunca çalıştı ve Mars regoliti hakkında kıymetli kimyasal datalar topladı.

Eksik kalsa şaşardık… Elon Musk’ın uzaya fırlattığı spor otomobil da orada!

SpaceX’in kurucusu Elon Musk’ın şahsî Tesla Roadster’ı, uzaya fırlatılmıştı. Spor otomobil hâlâ Güneş’in yörüngesinde, uzayın soğuk ve misafirperver olmayan ortamında süzülüyor.

Ay’ın toprağı hakkında pahalı bilgiler veren Lunokhod 1

17 Kasım 1970’te Ay yüzeyine ulaşan birinci tekerlekli gezici Lunokhod 1, Ay regolitinin (toprak) bileşimi ve mahallî topoğrafya hakkında pahalı bilgiler geri gönderdi. Gezici şu anda Ay’daki araştırmalarını sürdürüyor ve üstten geçen Ay uyduları tarafından açıkça görülebiliyor.

Minik seramik levha

Heykeltıraş Forrest Myers, küçük bir seramik levha yaratıp içine bir çiple, 6 farklı sanatkarın sanat yapıtlarını koydu. Her ne kadar NASA bu yapıtı taşımayı kabul etmemiş olsa da Myers, bir Apollo 12 mühendisine onu Ay modülüne takmasını söyledi.

Tabii ki şu anda uzayda bulunan bu araçlar, unsurlar, eşyalar, kakalar saymakla bitmez. Bilhassa bahsettiklerimiz dışında birçok gezici araç ve sonda şu anda uzayın derinliklerinde araştırmalar yapmaya ya da boşlukta süzülmeye devam ediyor.

NASA ile ilgili başka içeriklerimize göz atmak isterseniz: