İnsanların Hıncını Aldığı Kişilere Söylenen “Şamar Oğlanı” Deyiminin Nereden Geldiğini Öğrenince Bir Daha Kullanmak İstemeyebilirsiniz
Ülkemizde yıllardır “şamar oğlanı” tabiri, işlemediği bir kabahatin cezasını çeken şahıslar için kullanılıyor. Pekala bu tabirin asıl kıssasını hiç merak ettiniz mi?
Deyimin manası Türkiye’nin dışına, Avrupa’ya kadar uzanıyor. Üstelik üzerinden de asırlar geçmiş…
Bizim şamar oğlanı olarak bildiğimiz bu tabir, Avrupa’da “kırbaçlanan çocuk” olarak kullanılıyor. Bu türlü bir tabirin çıkmasında sebep ise biraz trajik.
Şamar oğlanı, diğerlerinin yanılgılarından ötürü cezalandırılan bireyler için kullanılıyor.
Edebiyatta ve tarihte sıkça rastlanan bu tabirin kullanılmasındaki sebep kraliyet ailelerinin çocuklarıyla ilgiliydi. Bu çocuklara dokunmak yasaktı, ceza vermek yasaktı. Bu yüzden onların işlediği bir cürüm için onların yerine tutulan bir ‘vekil’ cezalandırılıyordu. Kulağa ne kadar saçma geliyor değil mi?
Yüzyıllar evvel Avrupa’da, kraliyet çocuklarına eğitim veren öğretmenler olağan öğretmenlere nazaran biraz kısıtlıydı. Prenslerin ilahi haklara sahip olduğu düşünüldüğünden onlara dokunmaları da yasaktı.
Filozof Desiderius Erasmus, bu yasakları 16. yüzyıla ilişkin Education of Christian Prince ve Declamatio de Pueris Statim ac Liberaliter Instituendis’te de belirtiyor.
Kırbaçlanan çocuk, yani şamar oğlanları da tam olarak bu sebepten ortaya çıkmıştı. Prens ne kadar kusur yaparsa cezayı öteki çocuk çekiyordu. Pekala bu gerçek miydi, yoksa bir argümandan mı ibaret?
Bu tabirin birinci kullanımına 1605’te Samuel Rowley’in Beni Gördüğünde, Beni Tanırsın isimli oyununda rastlanıyor. Tekrar bir diğer örnek de 18. yüzyılda Madame du Deffand, XV. Louis’in kabahatinden dolayı öbür bir çocuğun cezalandırıldığını anlatmasıydı.
Bu tabirin en akılda kalan kullanımı ise The Fortunes of Nigel kitabındaydı.
Walter Scott kitapta bu tabirden şu cümlelerle bahsetmişti: “Kraliyet misyonu uygun formda yerine getirilmediğinde kırbaçlayan çocuğa uyguladığı kırbaçlarla genç hükümdarın ruhunu dehşete düşürdü.”
Daha bu üzere pek çok örnek edebiyat ve tarih kitaplarında yer alıyor. Lakin bunun yalnızca bir argüman olduğu düşünülüyor. Konuyla alakalı hem Türk tarihinde hem de Avrupa tarihinde birinci elden bir delil yer almıyor.
Deyimlerle ilgili öteki içeriklerimiz:
