İlk Alfabelerin Sağdan Sola Yazılmasının Sebebi Neydi? Okurken Kalemi İstemsizce Elinize Alabilirsiniz!
Düşünsenize, elinizde bir kalem var yazmaya başlaman gerekiyor. Yazıya soldan mı yoksa sağdan mı başlarsın? Tahminen çoğumuz için soldan başlamak doğal gelir lakin tarih bize öbür bir şey söylüyor. Birinci alfabeler neden sağdan sola yazılıyordu, hiç düşündünüz mü?
Tarihsel bir seyahate çıkıp birinci yazı sistemlerinin doğduğu Mezopotamya’ya gidiyoruz.
Yazının icat edilmesinden sonra sağdan sola neden yazılmasının arkasında tahminen de daha evvel hiç aklınıza gelmeyecek nedenler var.
Sağdan sola yazmanın kökeni
Sümerler, MÖ 3000’lerde çivi yazısını icat ettiğinde, bu yazı sağdan sola gerçek yazılıyordu. Zira bu yazının birinci örnekleri kil tabletler üzerine kazınıyordu ve sağ elini kullanan bir insan için kil tablet üzerine yazmak daha kolaydı. Kalemi sağa hakikat itmek, çekmekten daha az zahmetliydi.
Aynı periyotta Mısırlılar da hiyeroglifleri sağdan sola yazmayı tercih ediyorlardı. Bunun sebebi tekrar benzeriydi; sağ elleriyle kolaylıkla yazabiliyorlardı. Üstelik, Mısır’ın sanat ve yazı geleneği de bu istikamette evrilmişti. Sağdan sola yazmak, taş tabletlerde ve papirüslerde daha pratik bulunuyordu.
Yazının pratik sebeplerle sağdan sola yazıldığını anlamak güç değil.
Sağdan sola yazmanın birtakım pratik avantajları da vardı. Örneğin, sağ elle yazarken elin yazıya bulaşma ihtimali daha düşüktü. Soldan sağa yazarken mürekkep ya da boya, yazan kişinin eline bulaşabiliyordu. Bilhassa antik devirde yazı materyallerinin kalitesi göz önüne alındığında, bu durum değerli bir avantajdı.
Ayrıca sağ elini kullanarak yazı yazanlar için de avantajı vardı zira sağ elle yazarken sol elle parşömeni rahatça açabiliyorlardı.
Bugün bile sağdan sola yazan lisanlar mevcut.
Arapça, İbranice ve Farsça gibi lisanlar, bu geleneği devam ettiriyor. Bu lisanların tarihî kökenlerine baktığımızda, sağdan sola yazmanın antik pratiklerden kaynaklandığını görebiliriz.
Tabii ki bu lisanların yanı sıra artık birçok lisanda soldan yazı yazılıyor. Bu da batı medeniyetinin kökeni Antik Yunan’dan başlıyor.
Belirtmekte yarar var.
Tüm bu nedenler çeşitli kaynaklarda yer alsa da bunun nitekim nasıl geliştiği, nasıl sağdan sola yazılmaya karar verildiği sahiden kimse tarafından bilinmiyor yani kimileri nitekim tahminden ibaret.
Merakın devam ediyor mu?
Eğer bu yazıyı sağdan sola yazsaydık, okuması nasıl olurdu diye düşündünüz mü? Tahminen biraz garip gelirdi lakin kim bilir, tahminen de vakitle alışırdık. Tarih boyunca yazının yönü, kültürel ve pratik sebeplerle şekillendi.
İlk alfabelerin sağdan sola yazılmasının arkasındaki kıssalar, insanlık tarihinin ne kadar varlıklı ve enteresan olduğunu bir defa daha gösteriyor. Yazının istikameti değişse de onun taşıdığı bilgi ve kültür her vakit bedelli kalacak.
