Herkesin Aklında Tek Bir Soru: Acaba Bizi Dinledikleri İçin mi Bir Şey Konuştuktan Sonra Onun Hakkında Reklamlar Görüyoruz?

Hepimizin başına gelmiştir: Arkadaşlarımızla tatil planları ya da sağlıklı beslenme hakkında konuşuruz ve kısa müddet sonra toplumsal medya hesaplarımızda ya da gezindiğimiz web sitelerinde tam da bu bahislerle ilgili reklamlar görürüz.

“Bu kadar da olmaz!” dediğimiz anlar çoktur, o denli değil mi? “Telefonlar bizi mi dinliyor?” sorusu, aklımızdan geçmiştir.

Peki, nitekim o denli mi yoksa ince düşünülmüş diğer stratejiler mi var?

Dijital reklamcılığın gücü: algoritmalar ve veri

Öncelikle şunu netleştirelim: Birden fazla durumda telefonlarımız bizi dinlemiyor. Lakin bu, reklamların neden bu kadar “hedefli” olduğunu açıklamaz mı?

İşte tam bu noktada devreye algoritmalar ve veri toplama teknolojileri giriyor. Teknoloji şirketleri, bizim çevrim içi davranışlarımızı, ilgi alanlarımızı ve tercih ettiğimiz içerikleri inceleyerek bizi âdeta bir açık kitap üzere okuyorlar.

Bir web sitesinde gezinirken ya da toplumsal medyada bir gönderiye tıklarken aslında geride birçok iz bırakıyoruz. Çerezler olarak isimlendirilen bu küçük data parçacıkları, online hareketlerimizi takip ediyor.

Hangi web sitelerinde gezdiğimiz, hangi içeriklere daha çok vakit ayırdığımız, hatta arama motorlarında hangi anahtar kelimeleri yazdığımız bile kaydediliyor.

Yani biz bir şey hakkında konuştuktan sonra değil, arama yaptıktan yahut içeriklere göz attıktan sonra reklamlar görmeye başlıyoruz. Örneğin, yeni bir televizyon almak hakkında düşünüyorsunuz ve birkaç gün boyunca televizyon modelleriyle ilgili aramalar yapıyorsunuz. Algoritmalar sizin bu ilgiyi fark ediyor ve size televizyonlarla ilgili reklamlar sunmaya başlıyor.

Sosyal medya dinliyor mu?

Telefonlarımızın ve toplumsal medya platformlarının bizi dinlediği efsanesine bir göz atalım. Bu bahiste sıkça teoriler öne sürülse de şirketler daima olarak telefon mikrofonlarının yalnızca kullanıcı müsaadesi ile belli uygulamalar tarafından etkin olarak kullanıldığını savunuyor.

Yani bir uygulama, mikrofonunuzu dinleyip bu bilgiyi reklamlarda kullanamaz. Ancak şirketlerin topladığı bilgi o kadar geniş ve çeşitli ki sizin ilgi alanlarınızı kestirim etmek için dinlemelerine gerek bile kalmıyor.

Örneğin, arkadaşlarınızla meskende pizza yapmak üzerine konuştuğunuzda, bu konuşmayı illa telefonun mikrofonu duymuyor olabilir.

Ama kısa bir müddet evvel bir pizza tanımı aramış ya da pizzayla ilgili bir görüntü izlemiş olabilirsiniz. İşte bu cins hareketleriniz algoritmalar tarafından izleniyor ve size uygun reklamlar oluşturuluyor.

Nerede olduğunuz da önemli!

Konum verisi, dijital reklamların hedeflenmesinde değerli bir rol oynuyor. Telefonlarımız her an nerede olduğumuzu biliyor ve bu bilgi, reklamların daha da özelleştirilmesini sağlıyor.

Bir alışveriş merkezine gittiğinizde, yakınınızdaki mağazaların yahut restoranların reklamlarını görmeniz beklenen. Hatta bulunduğunuz bölgedeki hava durumu ya da mahallî etkinliklere nazaran bile reklamlar karşınıza çıkabilir.

Böylece, bir şey hakkında konuştuğunuzda değil, o şeyin olduğu yerde bulunduğunuzda size uygun reklamlar gösterilir.

Ortak etkileşimler nasıl reklama dönüşüyor?

Konum bilgisi öteki bir yerde daha işe yarıyor. Facebook üzere rastgele bir uygulamaya giriş yapmasanız bile cep telefonu pozisyonu takip ediliyor ve data, reklam hedeflemelerinde kullanılıyor.

Şöyle örnek verelim: Diyelim ki arkadaşınızla bir partiye gittiniz. Arkadaşınız da daha evvel bir marka ile çevrim içi etkileşimde bulundu ve ilgilendi. Yalnızca arkadaşınızın ilgilendiği, sizin o anki konuşmanızda haberinizin olduğu marka ve bahisle alakalı siz de o ağa düşüyorsunuz.

Nasıl mı? Algoritmalar hem bulunduğunuz yeri hem de sosyal ağlarınızı tahlil ederek o markanın sizin için de değişik olabileceği sonucuna varıyor ve size bu markanın reklamını gösteriyor.

Bir adım daha ileri gidecek olursak, arkadaşınız aslında öbür bir arkadaşıyla bu markayı konuşmuş olabilir ve bu konuşma Facebook üzere uygulamaların radarına girmiştir.

Arkadaşınız, bu konuşmadan sonra reklamı almışsa, aynı yerde bulunduğunuz için aynı reklamı sizin de görmeniz gerektiğine karar verebilir.

Yani yalnızca sizin değil, etrafınızdaki insanların çevrim içi ve fizikî hareketleri de gördüğünüz reklamları etkileyebiliyor. Bu metot aslında dijital reklamcılığın ne kadar karmaşık ve ileri seviyede olduğunu da gözler önüne seriyor.

Bir öteki kıymetli faktör de temas kurma eğilimimiz.

Beynimiz, daha evvel gördüğümüz yahut duyduğumuz bir şeyle ilgili yeni bir bilgiyle karşılaştığında doğal olarak bir bağ kuruyor.

Siz tatil hakkında düşünürken tatil reklamları görüyorsanız, bu iki olay ortasındaki ilişkiyi çabucak fark edersiniz. Lakin reklamlar her vakit ilgi alanlarımıza uygun olmayabilir, yalnızca fark ettiğimiz ve hafızamıza kazınanlar genelde bu tip reklamlardır.

Reklam bölümünün geleceği nereye gidiyor?

Dijital reklamcılık giderek daha kişiselleşiyor ve algoritmalar her geçen gün daha akıllı hâle geliyor. Fakat bu gelişmelerle birlikte, veri kapalılığı konusundaki kaygılar de artıyor.

Birçok insan, şirketlerin ferdî bilgilerine bu kadar kolay ulaşabiliyor olmasından rahatsız. Bu yüzden de hem teknoloji devleri hem de hükûmetler, bilgi kapalılığıyla ilgili yeni düzenlemeler getirmeye devam ediyor.

Kişiselleştirilmiş reklamların geleceği de bu dengeyi kurabilme yeteneğimizle şekillenecek üzere görünüyor.

Peki kurtulamaz mıyız?

Tabii ki bu döngüden çıkmak için birtakım usuller deneyebilirsiniz. Uygulamaların izleme yeteneklerini sınırlandırabilirsiniz. Pozisyonu kapatmak üzere birçok süreç olsa da platformları kullandığınız sürece ilgili reklamlarla hedeflenmeniz için bilgi toplanmaya devam ediliyor.

Yani tek metodunuz o uygulamadan tamamen çıkmak ve bir daha kullanmamak.

Bunları da inceleyebilirsiniz: