Helikopterler Neden Kulak Tırmalayacak Kadar Gürültülü Çalışıyor? (Ya da Biz Öyle Sanıyoruz)
Havada âdeta tam bir gürültü makinesi üzere gezen helikopterlerin teknolojiden nasibini almamış üzere neden çok ses çıkardığını hiç düşünmüş müydünüz? Koskoca uçakların bile sessizce süzüldüğü gökyüzünde helikopterlerin kulak tırmalayan sesinin ardında pek çok farklı neden yatarken şaşırtan bir ayrıntı daha var.
Teknik ayrıntılardan havaya kadar pek çok sebepten sonra aslında nasıl yanıldığımızı duyduğunuzda biraz afallayabilirsiniz.
Çığlık çığlığa gezen helikopterleri gelin biraz da yakından inceleyelim.
Gürültüyü oluşturan havanın ta kendisi.
Ana rotor (motorun dönen kısmı), helikopteri havada tutan ve ileri yanlışsız hareket ettiren ana güç kaynağı olarak karşımıza çıkıyor. Rotor döndükçe kanatların üzerindeki hava basıncı düşüyor ve alttaki hava basıncı da artıyor. Bu fark da helikopteri üste hakikat iten şeyken aslında gürültüyü çıkaran öge oluyor.
Basıncı dengelemek için kanatların etrafından akan hava, düşük basınç nedeniyle ısınıyor ve aşağıdan yükselen daha soğuk, düşük basınçlı havanın altında kalıyor. Etkileşimle ortaya çıkan girdap da bir sonraki bıçağa çarptığında meydana gelen titreşimler, bizim duyduğumuz ses dalgaları hâlini alıyor.
Kalınlık gürültüsü faktörü de var.
Bıçak içinden geçerken havanın yer değiştirmesi “kalınlık gürültüsü” olarak tanımlanıyor. Rotor düzlemine yönlendirilirken bir de bıçaklara uygulanan kaldırma ve sürükleme kuvveti de ortaya çıkıyor. Bu da “yükleme gürültüsü” ve ses çıkaran bir öteki öge.
İnerken daha fazla seslerini duyuyoruz değil mi?
Evet zira iniş ve kalkış sırasında “kanat girdap etkileşimi (BVI)”, ismi verilen bir durum oluşuyor. Etkileşim, rotor kanatlarının, evvelden oluşturdukları hava girdaplarıyla tekrar müsabakası ve bu etkileşimin neden olduğu ses dalgalarının ortaya çıkmasına neden oluyor. BVI, helikopter gürültüsünün en kıymetli ikinci kaynağı ve bilhassa iniş sırasında rahatsız edici düzeylere ulaşabiliyor.
Mekanik kesimleri da göz gerisi etmeyelim.
Motor ve öbür mekanik modüller da helikopterin sesine ses katar. Helikopter motorları, çoklukla yüksek güçte çalıştırıldığı için kıymetli bir gürültü kaynağı hâline geliyor. Ayrıyeten dişli kutuları ve öbür hareketli mekanik kesimler da sürtünme ve titreşim yoluyla ekstra gürültü üretebiliyor.
Helikopter gürültüsü aslında sandığımız üzere yüksek değil.
Düşününce, o ses kulaklarımızda yankılanınca bize hayli fazla geliyor değil mi? Fakat durum duyduğumuz üzere değil. Memleketler arası Helikopter Birliğine nazaran 150 metre yükseklikteki bir helikopterin gürültü düzeyi 87 desibel. 300 metrede ise bu gürültü 78 desibel oluyor.
Karşılaştırma yapınca artık ne demek istediğimizi daha uygun anlayacaksınız. Elektrikli süpürgelerin gürültü düzeyleri 63 ila 85 desibel ortasında değişiyor. En sessiz dediğimizin bile desibeli 65. Yani baktığınızda aslında helikopterler bir elektrikli süpürge kadar ses çıkarabiliyor.
Tabii ki bu desibel düzeyi helikopter içindekiler için birebir değil. Şayet oradaysanız biraz daha yüksek ses duyabilirsiniz. O da genellikle 97 desibel civarında oluyor.
Peki neden daha fazlaymış üzere geliyor?
Bize nazaran helikopter sesi hayli rahatsız edici. Fakat yapılan çalışmalarda görülüyor ki bizler olağandan 2 kat daha yüksekmiş üzere duyuyoruz. Bunun nedeni olarak ise helikopterin spesifik bir gürültüye sahip olması gösteriliyor.
Helikopterler teknolojiden nasibini almıyor mu?
Helikopter üreticileri olağan ki güzelleştirme için pek çok tasarım ortaya koyuyor. Rotor kanatlarının biçimi ve materyalindeki değişikliklerin de gürültüyü azaltmaya yardımcı olduğu görülüyor. Bu örneklerden biri de Airbus’un Blue Edge rotor kanatları.
Görselde de gördüğünüz üzere kanatlar, geriye hakikat kıvrılmış bir uca sahip. Bu değişim de gürültü oluşumunu azaltmak için düşünülmüş bir teknik ayrıntı.
Yeni kuşak hibrit ve elektrikli uçaklar da geliştiriliyor. Kentsel ortamlar için özel olarak tasarlanan bu helikopterler sayesinde bölgede yaşayan beşerler için gürültü makul bir düzeyde tutuluyor.
Geliştirilen yeni usuller ile tahminen de gelecekte helikopterlerin gürültüsüz bir halde gökyüzünde süzüldüğünü görebiliriz. Gürültüsüz helikopterler şu an için hayal üzere gelse de bu, mühendislerin üzerinde çalıştığı gerçek bir amaç.
Bu içeriklerimize de göz atarak helikopterler konusunda bilgi dağarcığınızı genişletebilirsiniz:
