Harcanabilir Erkek Hipotezi: Toplumun Gözünde Erkekler Neden Kolayca Feda Ediliyor?
Toplumsal cinsiyet rolleri ve evrimsel biyoloji ortasındaki enteresan bir kesişimde, karşımıza “harcanabilir erkek hipotezi” kavramı çıkıyor. Erkeklerin toplumda ve evrimsel süreçte neden daha riskli davranışlara yönelik bir eğilim gösterdiğini ve çoklukla neden “harcanabilir” olduğu bu teorinin dayandırıldığı kimi noktalar var.
Bu hipotezin ismini duyunca biz bayanların aklına çok eğlenceli şeyler gelebilirken erkekler, “Ne oluyor?” diyerek reaksiyon gösterebilir fakat her ikisini de bir kenara bırakarak bizim değil araştırmacıların ne dediğine bakalım.
Her iki cinsin de merakla okuyacağını düşündüğümüz bu hipotezi inceledikten sonra yorumlarınızı merakla bekliyoruz. O vakit ayrıntılara geçelim ve erkeklerden sahiden harcanabiliyor mu görelim.
Harcanabilir erkek hipotezi neyi savunuyor?
Temelde, harcanabilir erkek hipotezi, erkek bireylerin hayatta kalma ve üreme süreçlerindeki rollerinin, onları daha fazla riske atma eğiliminde olduğunu öne sürüyor. Evrimsel biyoloji ve toplumsal yapılar açısından bakıldığında, erkeklerin daha riskli davranışlarda bulunmasının nedenleri ortasında cinsel seçilim, toplumsal statü kazanımı ve toplum içindeki rol dağılımı yer alıyor.
Kavram ise birinci sefer 1975’te Antropoloji Profesörü Carol Mukhopadhyay tarafından tanımlanıyor. Buna özel bir isim vermese de kaleme aldığı bir kitapta, avcı toplayıcı ve savaş vazifelerinin erkeğe verilmesinin yanı sıra bayanların ya az ya da hiç çalıştırılmamasına vurgu yapıyor. Erkeklerin uzun mühletler meskende olmaması ve bayanların da ağır formda çocuklarla meşgul olması sırasında aslında daha az erkeğe gereksinim duyulduğu öne sürülüyor.
Evrimsel biyoloji ne diyor?
Evrimsel biyoloji, erkeklerin daha riskli davranışlara yönelik eğilimlerinin ardındaki sebepleri açıklıyor. Örneğin, pek çok hayvan çeşidinde olduğu üzere insanlarda da erkeklerin üreme başarısı, çiftleşme fırsatlarını maksimize etme yeteneklerine bağlı.
Ayrıca erkeğin yalnızca sperm üretmesi ile cinsel bağda rolü biterken kadının hem hamileliği hem de doğumu var. Yani bu durumda aslında erkekler daha az vakit ve güç harcıyor. Nüfusun büyümesi için çok sayıda çocuk doğurabilen bayan ve sadece birkaç erkek kâfi oluyor. Hipotezde bunun aksisi kelam konusu bile olamıyor.
Bu durum da aslında erkekleri rekabetçi ve tehlikeli durumlarla karşı karşıya bırakıyor. Savaşçı, avcı yahut esirgeyici üzere roller, erkeklerin tehlikeli vazifeleri üstlenmelerini ve bu yolda “harcanabilir” olmalarını gerektiriyor.
Toplumsal roller de bu işin içerisinde.
Cinsiyet rolleri, erkeklerin riskli davranışlarda bulunmasını teşvik eden değerli bir faktör. Tarih boyunca erkeklerin aileyi muhafaza, savaşa gitme ve ağır işlerde çalışma üzere vazifeleri üstlenmesi beklenmiş. Savaşta verilen erkek kayıpları da çoklukla üreme kapasitesi üzerinde direkt bir tesire sahip olmuyordu zira bir toplumda az sayıda erkek bile nüfusu sürdürmek için kâfi olabiliyor.
Bu roller de erkeklerin hem fizikî hem de ruhsal olarak kendilerini tehlikeye atmasını gerektiriyor. Günümüzde bu, tehlikeli meslekler üzere riskli davranışlarla da kendini gösterebiliyor. Madencilik, inşaat, itfaiyecilik üzere mesleklere baktığınızda da genelinde erkekleri görebilirsiniz zira bu mesleklerdeki yüksek risk, erkeklerin toplum için nasıl “harcanabilir” olduklarının bir öteki örneği oluyor.
Örneklerle açıklanan kimi olaylar da var.
Norveçli Sosyolog Øystein Gullvåg Holter, harcanabilir erkek hipotezini Kursk denizaltı felaketi ile örneklendiriyor. Şayet kaybolan 118 kişi şayet bayan olsaydı Rus hükûmetinin daha süratli yardım göndereceğini savunuyor. Bunun yanı sıra Kosova ve Bosna üzere kimi savaşlarda da sağlıklı erkeklerin daha fazla maksat gösterildiği ekleniyor.
Günümüzde hâlâ geçerli mi dersiniz?
Cinsiyet rollerindeki değişimleri göz önüne alırsak harcanabilir erkek hipotezine yeni bir bakış açısı da getirmek gerek. Bayanların asker olması, itfaiyecilik üzere mesleklerde daha fazla yer alması, bunun karşılığında da erkeklerin mesken içi yahut ebeveyn rollerinde daha etkin olması, bu hipotezi sorgulatmaya yol açıyor.
Bu hipotezin geleceği de erkekler ve bayanlar ortasındaki bağların daima evrim geçirmesi ile şekilleneceğe benziyor. Sizin bu husustaki fikriniz nedir? Gerçekten erkekler daha mı harcanabilir bir cinsiyet?
Kadın ve erkek farklılıklarını ele aldığımız öteki içeriklerimiz de ilginizi çekebilir:
