Buz Devri’nde İzlediklerimizden Çok Daha Fazlası: 11 Bin Yıl Evvel Soyları Tükenen Mamutlar Hakkında 10 Gerçek

Tarih öncesinin devasa hayvanları olarak hafızalarımıza kazınan mamutlar, ekseriyetle buzullarla kaplı eski dünyanın simgeleri olarak tasvir ediliyor. Mamut fillerin atası mı diye başlayan sorular üzere mamut özellikleri hakkında pek çok bilinmeyen ayrıntılar var.

Mamut denilince Buz Evresi sinemasından çok daha fazlası var. “Mamut jenerasyonu neden tükendi?” üzere sorulara karşılık bulacağınız içeriğimizde bu hayvanların insanlık tarihindeki yerine de bakacağız.

Hazırsanız, yüzyıllar öncesinde dünyada yaşamış olan mamutlar hakkındaki yolculuğumuza adım atalım.

Mamutlar hakkında değişik bilgiler:

• Mamut, fillerin atası mı?
• Mamutlar yalnızca buzullarda yaşamadı.
• 3 bin 700 öncesine kadar yaşıyorlardı.
• İlk insan toplulukları, mamutları avlamak için karmaşık av teknikleri geliştirdi.
• Günde 400 kilo bitki yiyorlardı.
• İklim değişiklikleri, mamutların neslinin tükenmesine neden oldu.
• Boyutları ile devasa sözünü hak ediyorlar.
• Mamutlar, soğuk ortamlara eşsiz fizikî özellikleri ile ahenk sağladı.
• İlk tüylü mamut iskeletinin tarihi 1799’u gösteriyor.
• Tüylü mamutlar geri gelebilir.

Mamut, fillerin atası mı?

Mamut özellikleri dediğimiz vakit çabucak kocaman, yünlü, devasa ve hortumlu bir hayvan düşünürüz. Bu fikir de aklımıza mamutların fillerin atası olup olmadığı sorusunu getiriyor. “Mamut, fillerin atası mı?” diye merak ediyorsanız çabucak bu merakınızı giderelim.

Araştırmalara nazaran yünlü mamutlar ve filler, 6 milyon yıl evvel farklı çeşitlere ayrılan ortak bir cedde sahip. Tüylü mamutların da filler üzere dişleri vardı ve onlarla birebir yiyecekleri yediler, misal biçimde yaşadılar. Ortalarındaki ufak farklardan biri mamutların kulaklarının fillerden daha kısa olması, başkası ise dişlerinin fillerden daha geniş ve kıvrımlı olması.

Mamutlar yalnızca buzullarda yaşamadı.

Mamutlar, ekseriyetle Buzul Çağı ile özdeşleştirilir fakat bu devasa canlılar dünyanın birçok farklı bölgesinde yaşamış. Kuzey Amerika’dan Avrupa’ya, Asya’dan Afrika’ya kadar geniş bir coğrafik alanda izlerine rastlanıyor.

Bu kadar geniş coğrafyada uzun mühlet yaşamaları da “Bir mamut kaç yıl yaşar?” sorusuna karşılık gerektiriyor. Mamutların ortalama ömrü 60-70 yıl olarak biliniyor.

3 bin 700 öncesine kadar yaşıyorlardı.

Çoğu mamutun yaklaşık 11 bin yıl evvel kuşağı tükenmiş olsa da yünlü mamutlardan oluşan bir küme hayatta kalmayı başarmıştı. Son tüylü mamutlar, Arktik Okyanusu’ndaki Wrangel Adası’nda yaşıyordu. Bu tarihler ise yaklaşık 3 bin 700 yıl öncesine işaret ediyor yani eski Mısırlıların piramitleri inşa etmesinden yüzlerce yıl sonra bile mamutlar hayattaydı.

İlk insan toplulukları, mamutları avlamak için karmaşık av teknikleri geliştirdi.

Mamutlar ve beşerler, tarih boyunca karmaşık ve etkileşimli bir alakaya sahip oldu. İnsanların mamutları avladığına dair ispatlar, arkeolojik hafriyatlarda bulunan mamut kemikleri ve sanat yapıtlarıyla destekleniyor. Bu etkileşimler hem mamutların tarihine hem de insanlık tarihine ışık tutan cinsten.

Bu dev hayvanlar, o periyot insanları için pahalı bir yiyecek, giysi ve barınak kaynağıydı. Mamut kemiklerinden yapılan barınaklar ve av araçları, mamutların insan omurundaki değerli ayrıntılar ortasında.

Günde 400 kilo bitki yiyorlardı.

Otçul olan mamutlar; çalıları, otları, yaprakları, çiçekleri ve ince kolları yiyen bir çeşitti. Kimileri otlarla beslenmeyi seçerken kimileri da söğüt, köknar ve kızılağaç üzere ağaç kabukları ile yapraklarını tüketiyorlardı. Yetişkin bir mamutun ise günde yaklaşık 400 kilo ot yediği iddia ediliyor.

İklim değişiklikleri, mamutların neslinin tükenmesine neden oldu.

10 bin yıl öncesinde var olmaları “Mamut kuşağı neden tükendi?” sorusunu da meraklı formda düşündürüyor. Bilim insanları, bu devasa hayvanların neden yok olduğuna dair birkaç farklı teori öne sürüyor. Bu teoriler, iklim değişikliklerinden insan avcılığına kadar geniş bir yelpazeyi kapsıyor.

Birincil neden olarak sıklıkla iklim değişikliği gösteriliyor. Buzul Çağı’nın sona ermesiyle birlikte, dünya iklimi ısındı ve mamutların ömür alanları büyük ölçüde değişti. Soğuk ve açık tundralar, ormanlar ve çalılık alanlara dönüştü. Bu değişim, mamutların yiyecek kaynaklarını ve hayat alanlarını da olumsuz etkiledi.

İnsan avcılığı da mamutların yok oluşunda değerli bir faktör olarak kabul ediliyor. Beşerler, mamutları avlamak için tesirli formüller geliştirdi ve bu, bilhassa küçük ve izole popülasyonlar üzerinde büyük bir baskı oluşturdu. Birtakım araştırmalar, insanların mamut popülasyonlarının azalmasında değerli bir rol oynadığını gösteriyor.

Boyutları ile devasa sözünü hak ediyorlar.

Mamutlara dev diyoruz zira mamut boyları, 2 ila 3,5 metre ortasında değişirken yükleri ise yaklaşık 5,4 ila 13 ton ağırlığındaydı. En büyük mamut türü olan bozkır mamutları ise 8 tondan fazla yüke sahipken yaklaşık 4,5 metreden uzundu. Yünlü mamutlar ise 2,5 metre uzunluğunda olup yaklaşık 6 ton yükünde biliniyor. Bu da bir Afrika fili ile neredeyse tıpkı ölçüler demek.

Mamutlar, soğuk ortamlara eşsiz fizikî özellikleri ile ahenk sağladı.

Buzul Çağı denilince bir hayvan nasıl o kadar soğuğa dayanabilir diye düşünüyorsanız bunun sırrı, onların özelliklerinde gizli. Soğuk bozkırlarda hayatta kalmak için adapte edilen özellikleri ortasında olağan ki yünlü kürkleri geliyor.

Kürk kâfi olmayacağı için mamutların bir de kürklerinin altında balina yağı üzere davranan on santimlik yağ katmanı vardı. Uzun dişlerinin de bir sebebi vardı. Kar altındaki bitkileri kazmak için büyük dişlerini kullanarak hayatta kaldılar. Küçük kulaklarının sırrı ise ısı kaybının azalması ve donma riskinin daha az olması içindi.

İlk tüylü mamut iskeletinin tarihi 1799’u gösteriyor.

Sibiryalı bir avcı, 1799 yılında ırmak kıyısında donmuş toprak içerisinde gömülü bir mamut keşfetti. Cesetler çok uygun korunmuştu ve taramalar sonucunda mamutların 40 bin yıl evvel çamurda boğularak öldüğü ortaya çıktı.

Tüylü mamutun iskeleti ise 1806 yılında Rusya Bilim Akademisi Zooloji Enstitüsü tarafından bir ortaya getirildi. Kurumun birinci hayvan iskeleti birleştirmesi mamut üzerinde olmuştu fakat tek bir yanlışları vardı. Dişlerin yanlış yerlere yerleştirilmesi sonucunca dişler, içe değil dışa yanlışsız kıvrılmış oldu.

Bilim insanlarının yanı sıra mamut kalıntısı bulan bir çocuk da vardı. 2012 yılında Rusya’da yaşayan 11 yaşındaki bir çocuk, köpeğini gezdirdiği sırada yünlü bir mamutun kalıntılarına rastladı.

Tabii ki bunlar yalnızca birer örnek. 1994, 2014, 2022 üzere farklı vakit dilimlerinde, farklı cinsteki mamut kalıntıları da bulundu. O denli ki kimilerinin kirpiği bile hâlâ duruyordu.

Tüylü mamutlar geri gelebilir.

Mamut cesetlerinin kimilerinin âlâ korunmuş olması, bilim insanlarının DNA çıkarmasında oldukça işe yaradı. Teorik olarak bakıldığında ise bu DNA, tüylü mamutları klonlamak için kullanılabilir.

Bu mevzu üzerindeki çalışmalar ise biraz karışık. Kimi bilim insanları, şu anki dünyanın mamutların hayat alanlarına uygun olmayacağını söylüyor. Öbürleri ise şayet bu hayvanlar geri getirilirse onlara yeni bir ömür alanı yaratılabileceğini lisana getiriyor.

Mamut nedir sorusundan tutun da ne ile beslendiklerine, kaç yıl yaşadıklarına kadar birçok farklı bilgiyi bir ortaya getirdik. Sizin, en çok şaşırdığınız hangisi oldu?

Hayvanlar hakkında öteki farklı bilgilerimiz: