Bazen Dilimizin Ucundaki Kelimeyi Neden Bulamayız? Bu Duruma Özel Bir İsim Bile Varmış!
En hudut bozucu anlardan biri olan “Dilimin ucunda!” durumunun gerisinde birtakım elle tutulur sebepler yatıyor elbette. Bilim bu mevzuda ne diyor?
Bilimsel ismi “letolojika” olan sözleri hatırlayamama durumu, hepimizin başına geliyordur. “Dilimin ucunda!” deriz lakin düşünür düşünür bir türlü bulamayız, hudut bozucu bir hâl alır.
Beynin işleyişini anlamamızda da değerli bir yere sahip olan letalojika anında tam olarak neler olduğuna, neden kelimeyi bulamadığımıza daha yakından bakalım.
“Fonolojik engelleme” meydana geliyor.
Söylemek istediğiniz söz yahut isim bir türlü aklınıza gelmiyor, onun yerine diğer sözler geliyorsa bu sırada beyniniz emsal sesli, öbür sözleri öne alarak asıl söylemek istediğinizi art planda bırakıyor.
Araştırmalar, iki lisan konuşan insanların başına bu durumun daha çok geldiğini gösteriyor zira zihinlerinde fonolojik engelleyici misyonu gören sözler çok daha fazla oluyor.
Fonolojik engelleme ana sebep değil.
Bazı sözler yahut isimler başkalarına kıyasla az kullanılıyorsa beyindeki erişim noktasında o kadar geriye gidiyor. Yani sözler fazla kullanılmadığında seslerle olan temasları zayıflıyor. Ne kadar az kullanırsanız o söze ulaşmanız o kadar güç oluyor.
Psikolog Tom Stafford şöyle diyor: “Hafızanın işleyişi çok değişiktir; yeni bilgileri hatırlamak için kıymetli olan onlarla ne kadar ilişki oluşturmuş olmamızdır, onları ne kadar çok hatırlamak istediğimiz değil.”
Çok fazla söz bilsek de (örneğin Türkçe sözlükte 616 bin civarı söz var) hepsini kullanmıyoruz. Günlük hayatımızda kullandıklarımız oldukça hudutlu. Bu yüzden bir anda hatırlamakta, zihnin derinliklerinden çabucak çekip almakta zorlanıyoruz.
