Aklı Başında, Okumuş Etmiş İnsanlar Nazara Neden İnanıyor? Biri, Sadece Bebeğinize Bakarak Gerçekten “Kötü Şeyler” Yapabilir mi?
Çocukluğumuzdan beri, “Maşallah” demeyi unutursak, en sevdiğimiz oyuncak ya da en güzel arkadaşımızın üzerine bir göz düşürebileceği konusunda uyarıldık, değil mi? Pekala lakin neden nazara inanırız?
Kültürlerde gelenek, görenek ve inançlar sayesinde kimi uygulamalar da resen geliyor. İnsanoğlu da kendi gücüyle engelleyemediği aksilikler için doğaüstü güçlere inanmayı ve ondan yardım almayı tercih ediyor.
Özellikle kimi nesnelere de güçler atfediliyor. Nazar da bu kavramlardan bir tanesi ve inanışa dayalı uygulamaların olduğu birçok toplumda görülüyor. Form değiştirse de varlığını müdafaaya devam eden nazara, en çok kimler inanıyor?
Nazar neden inanıyoruz?
Asırlardır insanların hem korktuğu hem de inanmaktan vazgeçmediği şeylerden biri de nazar oluyor. Çeşitli toplumlardaki nazar inancının köküne bakıldığında ise ortaya kaygı çıkıyor. Kıskanç bakışın, mülk ve sıhhat üzere birtakım mevzulara ziyan vereceği şanssız olaylarla ilişkilendiriliyor.
Yıkıcı kıskançlık korkusunu yansıtan nazar, bir nevi nedensellik sebebi. Bazen ilgisiz olaylar ortasında ilişki kurmak için de nazara başvuruluyor. Hasta olunduğunda, durduk yere esnemeye başlanıldığında yahut rastgele bir diğer berbat olayı nazara bağlama eğilimindeyiz.
Nazar boncuğu, nal, nazar muskası ve el formundaki nazarlıklar ise nazardan korunma yolları olarak birçok kişi tarafından kullanılan nesneler.
Nazara en çok hangi ülkeler inanıyor?
Tüm dünyada yaygın derken bu, yapılan araştırmalarda da görülüyor. Amerikalıların yüzde 16’sı, Sahra Altı Afrika’dakilerin yüzde 42’si nazara inanıyor. Müslüman nüfusun ağır olduğu 24 ülkedeki yapılan bir araştırmaya nazaran bilhassa Orta Doğu ve Kuzey Afrika’da nazar hayli yaygın. Tunus ise yüzde 90’lık bir oranla epeyce önde.
Nazar olan inanç, toplumsal fonksiyonelliğe nazaran değişkenlik gösteriyor.
Nazar inancının savunma sistemi olarak varsayılmasının üzerine zayıf kurumsallaşmış toplumlarda, zenginlik farklılaşması ile kıskançlığın ortaya çıkması ile nazar daha da ön plana çıkıyor.
Küçük ölçekli sanayi öncesi toplumlarda da durum birebirdi. Servis eşitsizliği ile mekânsal ve kültürlerarası yayılma kalıpları, erken ekonomik kalkınma gibi faktörler nazar inancını daha da pekiştirdi. Ayrıyeten nazar, eşitsizliğin daha yüksek seviyede olduğu tarımsal-kırsal toplumlarda daha yaygın.
Nazar, ekonomik faaliyetleri de engelliyor.
Nazar değecek korkusu yatırım yapma hareketlerini de etkiliyor. Para biriktirme teşviklerinin yanı sıra varlıkların gizlenmesi üzere verimsiz davranışlar da nazar yüzünden görülüyor. Aslında bu da mülkiyet haklarının harika formda korunmamasından kaynaklı oluyor.
Gerekli cezalar olsaydı böylece kıskançlıktan kaçınmayı destekleyen nazar inancı da bu formda olumsuz tehditler oluşturmayacaktı. Bu da nazar faktöründe resmî kurumların da ne kadar tesirli olduğunun altını çiziyor.
Toplumda çatışmaları azaltıyor olabilir mi?
Araştırmalar nazara bir öteki açıdan daha bakıyor. Kehanet üzere kavramlardan biri olan nazar sayesinde aslında beşerler hasetten kaçarak yani kıskançlıktan kaynaklı saldırganlık tehlikesini de azaltıyor.
Ayrıca kabahat bazen de doğaüstü güce kaydırılıyor ve direkt suçlamalar olmadığı için gerginlikler önleniyor. Çatışmaların kimileri nazar sayesinde hiç başlamadan bitiyor.
Sonuç olarak araştırma; ekonomik eşitsizliğin yüksek olduğu toplumlarda, resmî kurumların faal olduğu şartlar altında, kıskançlık-kaçınma davranışını öngören bir kültürel usul olarak nazarın var olduğunu savunuyor.
Sizin nazar ile ilgili fikirleriniz neler? Sahiden inanıyor musunuz?
Okumadan sayfadan ayrılmak istemeyeceğiniz öbür içeriklerimiz:
