Aile, Arkadaş, Evcil Hayvan… En Çok Hangi Canlıya Karşı Değer Verip Ona Karşı Kaygı Duyarsınız? (Araştırmalara Göre Bunun Tek Bir Cevabı Var)
Bu soruya etrafınızdaki insanları, hayvanları, bitkileri, hayırseverleri ve katilleri de dahil edin. Hepimizin muhtemelen karşılıkları ahlak çemberimize nazaran farklı olacaktır. Lakin bu hususta yapılan bir çalışma, en çok tasa duyduğumuz canlı hakkında tek bir kişiyi gösteriyor.
Mayıs 2021’de Birleşik Krallık’ın hayvanların resmî olarak hassas varlıklar olarak tanınacağını duyurmasından sonra ahlak çemberimiz daha genişledi ve tahminen de sizin yanıtınız gözünüzün üzere baktığınız hayvanınız. Ya da aileniz mi?
Hollanda, Avustralya, Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık’tan iştirakçilerle gerçekleştirilen çalışma sonucunda ortaya çıkan canlı çeşidini öğrendikten sonra “Acaba mı?” diye kendinizi sorgulayabilirsiniz.
Ahlak çemberi ne demek?
Bireylerin yahut toplulukların etik pahaları, normları ve prensipleri etrafında nasıl konumladıklarını, bu pahaların şahsî ya da toplumsal davranışları nasıl şekillendirdiğini simgeleyen kavrama “ahlak çemberi” deniyor.
Ahlak çemberi tıpkı vakitte bireylerin yahut grupların ahlaki pahalara ne kadar bağlı olduğunu ve bu kıymetlerin hayatlarını nasıl yönlendirdiğini de gösteriyor.
Bu çember evrim geçiriyor.
Kişilerin ve toplumların etik kıymetler ve normlar konusunda daha kapsayıcı olması ve kucaklayıcı bakış açısı kazanması için de evrim geçiriyor. Bu süreç, yalnızca yakın etrafa yahut belli bir küme beşere değil tüm insanlığa, başka canlı tiplerine ve etrafa kadar da uzanıyor.
Eğitim ve farkındalık, empati gelişimi, global problemlere hassaslık, toplumsal ve kültürel değişimler ve toplumsal sorumluluk da bu evrim sürecinin en önemli faktörleri oluyor. Son vakitlerde yapılan çalışmalar ise cins kategorisi, algılanan zekâ, politik yönetim üzere tesirlerin de ahlaki çembere hangi varlıkların dahil olduğunu araştırıyor.
Hedef ve yargıç özellikler ortasındaki öbür etkileşimler de dahil edilince ahlak çemberinin faktörleri öbür hâller alıyor. Yani aslında kimin kimi yargıladığına veya kiminle etkileşime girdiğine bakılıyor.
Elimizde iki başka sonuç var.
Bunlardan biri yalnızca hayvanları kapsıyor. Çalışmada görülüyor ki kedi, köpek, tavşan ve at üzere evcil hayvanlarımıza; inek, koyun, keçi ve tavuk üzere besin hayvanlarından daha fazla paha veriyoruz.
Tüm canlı çeşitlerinin dahil olduğu sonuçta ise hayvanlar birinci sırayı almıyor. İştirakçiler en fazla ahlaki korkuyu; hayvanlar, mülteciler, iş arkadaşları, hayırseverler, yabancı vatandaşlar, bitkiler ve katil üzere makûs adamların arasından öncelikli olarak eşlerine gösteriyorlar.
Farklı ülkelerden iştirakçilerin araştırmaya dahil olması da başınızı karıştırmış olabilir fakat çalışma şunun da altını çiziyor. Bu ahlaki telaş, dindarlık ve milliyet üzere değerler ile değişmiyor. Çok daha geniş ve daha çeşitli ülke çapındaki araştırmalar da bahsimiz olan araştırma ile bu noktada uyumlu oluyor.
Araştırmadan çıkan bir sonuç daha var. O da yaşlı beşerler, kadınlar ve siyasi solcular daha fazla ahlaki korku gösterme eğiliminde.
Siz bu araştırma hakkında ne düşünüyorsunuz? Sizin ahlak çemberinizde dert duyduğunuz canlı çeşidi hangisi? Yorumlarınızı bekliyoruz.
İlginizi çekebilecek farklı araştırmalara dair içeriklerimiz:
