8 Mart Dünya Kadınlar Günü Nasıl Ortaya Çıktı? Okurken Dehşete Düşeceğiniz Bir Hikâyeye Dayanıyor…

Dünya Bayanlar Günü olarak bildiğimiz 8 Mart tarihine aslında “Emekçi Bayanlar Günü” desek daha yanlışsız zira bu özel günün fitilini birinci ateşleyen sosyalist bayan çalışanlardı. Kökleri 1800’lere kadar uzanan bayan ayaklanmaları, müthiş ve etkileyici bir olaya tanıklık ettikten sonra 8 Mart’ın “Dünya Bayanlar Günü” olarak kutlanmasını sağlayacaktı. Hazırsanız 8 Mart Dünya Bayanlar Günü olarak isimlendirilen bu özel gün nasıl ortaya çıktı birlikte bakalım.

8 Mart Dünya Bayanlar Günü; her yıl, dünyanın dört bir yanında kutlanıyor. Toplumsal omurdaki eşitlik taleplerini lisana getirmek, cinsiyet eşitliğini sağlamak, kısacası bayan haklarına dikkat çekmek için tüm bayanlar bir ortaya geliyor ve hareketler düzenliyor, sloganlar atıyor, yürüyüşler yapıyor, danslar ediyor, birbirlerine sarılıyor, seminerler düzenliyor ya da toplumsal medya platformlarından birbirlerine dayanak mesajları iletiyorlar.

Ne yazık ki hâlâ bayanların toplumsal hayatta daha eşit bir pozisyona gelmesi için çok yol katetmemiz gerekiyor. Fakat unutmamak gerekir ki şimdiye kadar kazanılan hakların hepsi, bayanların birlik olup çaba etmesiyle elde edildi. 8 Mart Dünya Bayanlar Günü’nün öyküsünü anlattığımız bu içeriğimiz, tüm mücadeleci bayanlara gelsin ve hepsinin 8 Mart Dünya Bayanlar Günü olsun!

8 Mart Dünya Bayanlar Günü’nün tarihçesine baktığımızda bayanların iş hayatındaki eşitsizliklere karşı çabasının 1800’lü yıllara kadar uzandığını görebiliyoruz.

19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başı boyunca sanayi personelleri, bilhassa de bayanlar, tehlikeli fabrikalarda çok az fiyat karşılığında çalıştılar. Bu periyotlardaki bayanlar, personel hakları ve oy verme üzere öbür haklar için de gayret etmek hedefiyle bir ortaya geliyorlardı. 

“Uluslararası Hazır Bayan Giysi Emekçileri Sendikası”, bayan emekçilerin telaşlarını lisana getiren en büyük sendikalardan biri hâline geldi ve erkekler de bu sendikaya katıldı.

Erkek çalışanlarla eşit kurallara sahip olmak istiyorlardı.

Sınıf ve ırk gayretleri dahil olmak üzere çeşitli nedenlerden ötürü çalışan bayanların sendikalara katılmasını sağlamak en başında zordu ama 20. yüzyılın başlarında personel hakları ve insan hakları için uğraş eden personel sınıfından bayanların çıkarları, kendi kelamlarına göre “öncelikle erkek çalışanlarla eşitliği sağlamaya odaklanan” orta sınıf feministlerin çıkarlarıyla örtüşüyordu.

O vakitler endüstriyel alanlarda çalışan personel sınıfından bayanlar, işleri tehlikeli şartlarda yapıyorlardı ve birebir işleri yapan erkeklerden daha düşük fiyatlar alıyorlardı. Bayanların yaptığı fabrika işlerinin merkezi, hazır giyimdi.

Ayaklanmalar, 1900’lü yılların başında arttı ve 1909 yılında 14 hafta süren, gömlek imalatçısı 20.000 kadının katıldığı bir grev başladı.

Bu, bir grevden fazlasıydı. Artık tükenmiş bir cinsiyetin ortak bir isyanıydı. Ayaklanma, birçok alanda ilgi topladı. Toplumlar, kadınların da savaşçı olabileceğinin ve haklarını savunabileceği ile tanıştı. Hatta Musevilerin, göçmenlerin ve genç kızların da örgütlenebileceğini görmüş oldular.

1911 tarihinde, New York’taki Triangle Gömlek Fabrikası’nda meydana gelen vefatlar, 8 Mart Dünya Bayanlar Günü’nün fitilini ateşleyecekti.

Mart 1911’de, bir gömlek fabrikasında yangın çıktı ve bayanların kaçabilecekleri kapılar polisler tarafından kilitlendi. Kimileri, alevlerden kaçmak için 10 katlı binanın 9. katından atlamak zorunda kaldı. Kurbanların ortalama yaşı 21’di ve birçok Yahudi ya da İtalyan göçmendi. Ne hikmetse fabrikadaki tüm üst seviye erkekler yangından canlı çıktı lakin 123 bayan canlı canlı yandı. 

Bu olay, bir milat oldu. 100.000’den fazla insanın katıldığı sessiz bir cenaze yürüyüşü yapıldı. Fabrikada çıkan yangın, bayan personellerin karşı karşıya olduğu şartları bir defa daha ortaya çıkardı ve Dünya Bayanlar Günü aktifliklerine ivme kazandırdı. 

Yangın, bayan personellerin adaletsiz bir ekonomik sistemde katlanmak zorunda kaldıkları dehşetin canlı örneği olarak tekraren anılacaktı. 

Trajediden birkaç gün sonra sosyalist ve sendika aktivisti Rose Schneiderman şu kelamları söyledi:

“Bu, bayanların diri canlı yakıldığı birinci sefer değil. Her hafta personel kız kardeşlerimden birinin vakitsiz vefatını öğreniyorum. Her yıl binlercemiz sakatlanıyoruz. Bayan ve erkeğin hayatı çok ucuzken mülkiyet çok kutsal. Çok fazla kan döküldü. Kendimizi kurtarabilmemizin tek yolu, güçlü bir personel sınıfı hareketi.”

8 Mart Dünya Bayanlar Günü yıllar içinde bugünkü hâlini aldı.

Dünyanın dört bir yanındaki insanların 8 Mart’ı Dünya Bayanlar Günü olarak andığı onlarca yıldan sonra 1970’lerde kimi ABD okulları “Kadın Tarihi Haftası” kutlamaya başladı. 1977 yılında, Birleşmiş Milletler Genel Heyeti, 8 Mart’ın “Birleşmiş Milletler Dünya Bayanlar Günü” ismi altında resmî olarak kutlanmasını ve tanımasını öneren bir kararı kabul etti. 1987 yılında ise ABD’deki 14 eyaletin valisi mart ayını “Kadın Tarihi Ayı” olarak kabul etti.

Tüm bu gelişmeler, 8 Mart’ın Dünya Bayanlar Günü olarak kutlanmasına taban hazırladı. Günümüzde ise farklı kültürlerde ve farklı coğrafyalarda çeşitli etkinliklerle kutlanıyor ve bayan haklarının değeri vurgulanıyor. Toplumsal cinsiyetin eşit bir yere yerleştiği bir gelecek umuduyla, Dünya Bayanlar Günü kutlu olsun!

Bonus: 8 Mart Dünya Bayanlar Günü’nde izlenebilecek ilham verici birkaç sinema önerisi sizlerle!

• Suffragette: 20. yüzyıl başlarında İngiltere’de bayanların oy hakkı için verdiği çabayı husus alıyor.
• Hidden Figures (Gizli Sayılar): Bâtın Sayılar, NASA’da çalışan üç Afro-Amerikan bayanın etkileyici kıssasını anlatıyor.
• Frida: Filmde, epimizin bildiği büyük sanatçı ve feminizmin bir figürü olan Frida Kahlo’nun mücadeleci bayanlara ilham olan hayatı işleniyor.
• Little Women (Küçük Kadınlar): Little Women, 19. yüzyıl Amerika’sında yaşayan dört kız kardeşin öyküsünü; bayanların toplumsal rolleri, eğitim hakları, meslek imkânları ve bağımsızlık arayışları üzere bahisler çerçevesinde ele alıyor.
• Joy: Jennifer Lawrence’ın başrolünü üstlendiği sinema, gerçek bir kıssadan esinlenerek tek başına bir iş kuran ve büyük muvaffakiyet elde eden bir bayanın hikayesini anlatıyor.
• Mulan: Disney’in animasyon klasiklerinden biri olan Mulan, güçlü bir karaktere sahip bir bayanın kendini bulma ve savaşma kıssasını ele alıyor.
• Queen of Katwe (Katwe Kraliçesi): Biyografik bir dram sineması olan Phiona, Phiona Mutesi’nin hayat öyküsünü anlatıyor. Karakterimiz, bir kızın şiddetli ömür şartlarına ve toplumdaki cinsiyet normlarına meydan okuyarak kendi potansiyelini gerçekleştiriyor.
• 20th Century Women (20. Yüzyıl Kadınları): Sinemadaki bayan karakterler, vaktin toplumsal normlarına karşı duruyor ve kendi kimliklerini bulmaya çabalıyor. Birbirleri ortasındaki bağlar ve dayanışma ise izleyen tüm bayanlara yürek veriyor.

Şimdiden tüm okurlarımıza düzgün seyirler!

İlginizi çekebilecek öbür içeriklerimiz: