Uykuda Bu Sesi Çıkarmıyor Olmamıza Rağmen “Z” Harfi Nasıl Oldu da Bu Şekilde Anılmaya Başlandı?
Çizgi sinemalar, çizgi romanlar ya da karikatürler… Neresi olduğu fark etmeksizin uyku ve horlama halini tabir etmenin yolu herkes için birebirdir: “Zzz”. Pekala, sizce neden “Z” harfi?
Bir harfin uykuyla özdeşleştirilmesi mantıksız görünüyor olabilir ama öbür nasıl söz edebilirdik ki?
O vakit “Zzz” tabirinin kendimizi bildik bileli nasıl uyku ve horlama haliyle eş tutulduğuna bakalım.
Aslında bu durumun çıkış noktasına dair birden fazla teori var.
İlk olarak 1837 yılında Henry David Thoreau, bir yazısında böceklerin hafif vızıltısına atıfta bulundu ve akabinde yıllar geçtikçe bu vızıltı, horlama esnasında çıkan sesle eş tutulmaya başlandı.
Yine çok evvelce çizgi romanlarda, uyku ve horlamayı söz edecek bir şeye muhtaçlık duyuldu ve bunun yanında sanatkarlar, bir karakterin uykuda olduğunu göstermenin yollarını aradı. Uyku ve horlama halini temsil etmenin çok fazla yolu yoktu ve “Onomatopoeia”ya başvuruldu.
Bu kavram; isimlendirilen şeyle temaslı olarak, bir sesten gelen sözün oluşumuydu ve her türlü sesi taklit etmek için ortaya çıkarılan bir söz sınıfıydı. Tıpkı vakitte “Zzz” tabiri, çizgi roman sanatkarlarının fazla uyuyamamalarının bir dışavurumu olarak da nitelendirildi.
Yani uykuyu tabir etmenin gerçek bir yolu olmadığından, bunun yerine bir ses sözcüğü (Onomatopoeia) kaynak alındı.
Bu terim; aslında ses çıkardıkça hecelenen boom, bang, clang, buzz, zipp üzere yansımalı sesleri temsil etmekte. Uyurken çıkan seslerin harflerle temsil edilmesi hayli sıkıntı olduğundan, bu durumu en uygun “Z” harfinin tabir ettiğini düşünüldü.
Hatta bu harflerin büyük yahut küçük biçimlerinin kullanımı bile vakit zaman farklı manalar çağrıştırabiliyor. Örneğin “ZZZ” çoklukla yaşlı ve iri biri tarafından yüksek sesle horlama manasına evrilmiştir. Küçük harflerle “z” harflerinin birleşimi de daha sakin ve gürültüsüz bir horlama biçimini akıllara getirir.
Ayrıca bir testerenin ileri-geri ve zikzak hareketlerle ağaç kütüğünü kestiğini hayal edin. Bu durum size de tıpkı horlama esnasında çıkan ses üzere “Z” harfini anımsatmıyor mu? Ayrıyeten “Z”, alfabenin son harfi ve ekseriyetle uyku, günün sonu manasını çağrıştırabilir. Bu ipuçları da aslında bizi sorunun karşılığına götürebilir.
“Zzz” tabiri, dünya çapında benimsenmiş olsa da her kültürün bunu tabir ediş biçimi, vakit zaman farklılık gösterebilir.
Örneğin Almanlar “ch” ve “r”nin tipik Almanca söylemleri göz önüne alındığında uyku ve horlama için “chrrr” sözünü kullanır. Ses açısından varlıklı bir “r”yi tercih eden Fransızlar ise “rrr”, “roon”, “ron” seslerini benimsemiş durumda.
İspanyollar “rooooon”, Japonlar “guu guu”, birtakım Çinliler “hu lu”, Finliler de uyku ve horlama hali için “kroohpyyh” ifadelerini kullanmakta.
