Tilkilerin İlginç Özellikleri

Masallardaki kurnaz karakterleriyle hepimizin aklına kazınan tilkiler, dünyanın neredeyse her yerinde pek çok farklı tıp olarak karşımıza çıkıyorlar. Siz tekrar de bir yerde görürseniz şirinliğine aldanıp da yanına yanaşmayın zira tilki hakkındaki farklı özellikleri duyunca onu uzaktan sevmenin aşkların en hoşu olacağını göreceksiniz.

Dünya enteresan bir yer. Kimi hayvanlar sadece ufak bir bölgede zar güç hayatta kalabiliyorken kimileri kar, yağmur, çamur demeden dünyanın çabucak hemen her noktasında hayatta kalacak biçimde evrimleşebiliyor. İşte tilki, bu canlıların başında geliyor. Nerede yaşıyor olursanız olun şöyle bir etrafınıza bakınca kesinlikle o bölgeye uygun tıpta bir tilki ile karşılaşabilirsiniz.

Tabii tilkiye aslında sağda solda görerek değil, masallarda duyarak alıştık. Hayvanların başrolde olduğu fabl masallarda kesinlikle kurnaz bir tilki karakter vardır. Bu masallar tam olarak kurgu değil zira tilki hakikaten de canlılar alemindeki en kurnaz hayvanlardan bir adedidir. Tilki hakkındaki değişik özellikleri duyunca kurnazlığının aslında onun sadece ufak bir marifeti olduğunu daha yeterli anlayacaksınız. 

Tilkiler hakkında kimilerini birinci kere duyacağınız sıra dışı bilgiler:

• Aslında köpeklerin akrabası olan tilkilerin pek çok farklı tipi var.
• Tilki ıssız gecelerin yalnız avcısıdır.
• Tilkiler avlanırken dünyanın manyetik alanından faydalanırlar.
• İnsanlar ile tilkiler ortasındaki ilgi düşündüğümüzden daha eski.
• Ada tilkileri eşsiz bir evrimsel süreç geçirdiler.
• Tilki kuduzunu önlemek için gökten yemek yağdırdılar.
• Kutup tilkileri akıl almaz soğuklara dayanabilirler.
• Tilkiler süratli, hem de çok süratliler.
• Düşündüğümüzden çok daha kurnaz olabilirler.

Aslında köpeklerin akrabası olan tilkilerin pek çok farklı çeşidi var:

Canidae familyasından olan tilkiler çakallar, kurtlar ve köpeklerle akraba canlılardır. Aslında şöyle dikkatli bakarsanız ortak yanlarını görmek mümkün. Tabii her tilkide bu özellikleri göremeyebilirsiniz zira bugüne kadar tespit edilmiş tam 37 farklı çeşidi var. Lakin uzmanlara nazaran bunların hepsi tilki değil, kimileri çakallarla ya da yırtıcı köpeklerle karıştırılıyor. Yeniden de gerçek tilki çeşidi olarak bahsedebileceğimiz 12 tıbbın olduğu kesin. Bunlar ortasında en yaygın olan da Amerika kıtasında yaşayan kızıl tilkidir. 

Tilki ıssız gecelerin yalnız avcısıdır:

Tilkilerin gözleri, çeşitlere nazaran değişiklik gösterse de gece avlanmaya hassas olarak evrimleşmiştir. Gözlerinde bulunan katman, az bile olsa ışığı ikiye katlayacak halde yansıtır. Tilki bir sürü hayvanı olmadığı için gece ya da gündüz yalnız avlanmayı tercih eder. Sadece av sırasında değil, hayatında da yalnızdır. Çiftleşme sonrası erkek kısa bir mühlet sonra yalnız hayatına dönerken anne ve yavruları bir mühlet küçük bir sürü olarak yaşarlar fakat yavrular büyüyünce bu sürü de dağılır. 

Tilkiler avlanırken dünyanın manyetik alanından faydalanırlar:

Aslında kuşlarda, köpekbalıklarında ve kaplumbağalarda bile bir tıp manyetik duyu vardır lakin bunu kullanarak avlanan tek canlının tilkiler olduğu düşünülüyor. Avını takip eden tilki, onun kuzey istikametine yanlışsız hareketini algılıyor. Bu algı, ses ve manzara tıpkı hizaya geldiğinde ise tıpkı güdümlü bir füze üzere nokta atışı akınlar yapıyor. Avın çalıların ortasında ya da karın altında olması bile tilki için fark etmiyor. 

İnsanlar ile tilkiler ortasındaki bağlantı düşündüğümüzden daha eski:

Özellikle ABD üzere birtakım ülkelerde insanların evcil tilkiler besledikleri biliniyor. Bir tilki asla tam olarak evcilleşmez lakin yeniden de beşerlerle yaşamaya alışabilir. Bu durum yeni değil, 2011 yılında Ürdün’de yapılan hafriyatlar sırasında bir adam ve bir tilki yan yan gömülü halde bulundu. Kalıntılar yaklaşık 16500 yıllıktı yani insanların köpekleri evcilleştirmeden 4 bin yıl öncesi. Süreci tamamlayıp bugüne kadar getirememiş olsak da tilkiler birinci evcilleştirdiğimiz canlılardan biri diyebiliriz. 

Konu hakkında 1959 yılında Dmitry Belyaev isimli genetikçi tarafından bir deney yapıldı. İnsanlara karşı en az saldırganlık gösteren cins olan gümüş tilkileri aldı ve evcilleştirmeye başladı. 10 kuşak sonra tilkiler insanların ellerini yalamaya, kuyruk sallamaya ve havlamaya başladılar. Dahası kürklerinde beyaz noktalar çıktı ve kulakları sarkıklaştı. Yani evcilleştirilen tilkiler birkaç jenerasyon içinde bildiğin köpeğe dönüştüler. 

Ada tilkileri eşsiz bir evrimsel süreç geçirdiler:

Amerika Birleşik Devletleri’nin Güney Kaliforniya kıyılarında bulunan Manş Adalarına has ada tilkisi olarak anılan bir tilki çeşidi var. O tilkiler oraya nasıl gitti elimizde hiçbir bilgi yok ama varsayımlara nazaran kökleri günümüzden 13 bin yıl evvel adaya beşerler tarafından götürülen gri tilkilere dayanıyor. Eşeysel olarak üreyen bir cinste en az genetik çeşitlilik rekoru kıran ada tilkileri, genetik çeşitlilik eksikliği yaşamalarına karşın ne bir hastalığa ne de bir form bozukluğuna sahipler. Üstelik kuşaklarının tükenme tehlikesi bile yok, doğal beşerler tarafından avlanmazlarsa. 

Tilki kuduzunu önlemek için gökten yemek yağdırdılar:

1960’lı yıllarda İsviçre’de tilkiler ortasında büyük bir kuduz salgını baş gösterdi. İnsanlara ve evcil hayvanlara da saldırdıkları için büyük bir sorun haline gelen tilki kuduzunu ortadan kaldırmak için hükümet özel bir plan geliştirdi. Kuduz aşısı barındırdan tavuk başları tohum saçarcasına İsviçre kırsalına dağıtıldı. Resmi sayılara nazaran 1979 – 1984 yılları ortasında 52 binden fazla aşılı tavuk başı kırsal bölgeye dağıtıldı ve kuduz sorunu büsbütün ortadan kalktı. 

Kutup tilkileri akıl almaz soğuklara dayanabilirler:

Kanada, Alaska, Rusya, Grönland ve İskandinavya üzere bölgelerde yaygın olarak yaşayan kutup tilkileri, tilki evriminin hayran bırakan bir örneğidirler. Tüyleri büsbütün beyazdır ve gözleri kar yansımalarını yok edecek yapıdadır. Daha da farklı olan kalın kürklerinin yanı sıra deri altında yağ biriktirmeleridir. Bazen bu yağ beden tartılarının yarısı kadar olabilir. Bu kadar tedbir boşuna değil zira kutup tilkileri eksi 70 derece soğukta bile rastgele bir sorun yaşamadan var olabilirler. Lakin bu biçimde evrimleşen kutup tilkileri maalesef iklim değişikliği nedeniyle düşünceli vakitler geçiriyorlar. 

Tilkiler süratli, hem de çok süratliler:

Türlerine ve yaşadıkları bölgelere değişiklik gösterse bile ortalama bir tilki saatte 50 kilometreden fazla bir süratle koşabilir. Yalnızca süratli koşmaz, bir metreden fazla bir yüksekliğe de olduğu yerde zıplayabilir. Araştırmacıların gözlemlediği bir kutup tilkisi, Norveç’ten Kanada’ya kadar olan 4 bin kilometreden fazla arayı üç ay üzere kısa bir müddette tamamladı. Yani tilkiler sırf süratli değil, birebir vakitte son derece güçlü canlılar. 

Düşündüğümüzden çok daha kurnaz olabilirler:

Masallarda tilkiler her vakit sinsi, kurnaz, zeki canlılar olarak anlatılırlar. Bunlar kurgu değil, tilkiler sahiden de son derece zeki. Eğer bir kümese gireceklerse en uygun vakti seçerler, yabani köpeklerden kaçmak için özel taktikleri vardır ve av konusunda son derece inatçıdırlar. Daha da farklı olan, meyyit taklidi yapabilirler. Bir kürk avcısı tarafından yakalanan kutup tilkisi meyyit taklidi yaparak avcıyı kandırmaya çalışıyor. Yani daha ne yapsın?

Dünyanın neredeyse her bölgesinde bulunan ve kurnazlığıyla tanıdığımız tilkilerin duyunca hayran kalacağınız özelliklerinden kimilerini anlattık. Maalesef ne kadar kurnaz olurlarsa olsunlar kimi tiplerin jenerasyonu insan avcılar tarafından tehdit altında.