Tarihin Bilinen İlk Barış Antlaşmasına İmza Atan Hititler Hakkında 8 Sıra Dışı Bilgi

Hititler sadece tarihteki en eski medeniyetlerden bir tanesi değil, birebir vakitte Anadolu’da kurulmuş bir uygarlık yani bugün yaşadığımız topraklarda var oldular. Gelin Hititler medeniyetine biraz yakından bakalım ve tarihi süreçte ne üzere izler bıraktıklarını görelim.

Dünya tarihinde insanlık medeniyetinin birinci izleri ile Mezopotamya ve içinde yaşadığımız Anadolu topraklarında karşılaşıyoruz. Günümüzden binlerce yıl evvel bu topraklarda uygarlıklar kurulmakla kalmadı, bunlar birer krallığa dönüştü ve hatta ortalarında savaşıp antlaşma bile imzaladılar. İşte bu medeniyetler ortasında en kıymetlilerinden bir tanesi de Hititler uygarlığıdır. 

Ege ve Güney Doğu hudutlarını saymazsak neredeyse bizimle tıpkı sonlara sahip bir medeniyet olan Hititler Türk olabilir mi bilmiyoruz ama tarihe bıraktıkları pek çok iz hakikaten de hayret verici. Daha da değişik olan ise bu medeniyet ile kutsal kitaplarda bile karşılaşabiliyoruz. En düzgünü gelin Hititler hakkında kimilerini birinci defa duyacağınız sıra dışı bilgilere yakından bakalım. 

Hititler hakkında kimilerini birinci kere duyacağınız farklı bilgiler:

• Hititler Anadolu’nun tam kalbinde kuruldu.
• Eski Ahit’te Hititlerden bahsediliyor.
• Hititler birinci sefer 19. yüzyılda keşfedildi.
• Tarihin bilinen birinci barış antlaşması Hititler ile Mısır ortasında yapıldı.
• Hititler o denli bir günde yıkılmadı.
• Hititlerin sanat anlayışını günümüze kadar gelen tapınaklarından anlıyoruz.
• Hititçe, bilinen en eski lisanlardan bir tanesi.
• Dini inançları oldukça tanıdık.

Hititler Anadolu’nun tam kalbinde kuruldu:

Etiler olarak da bilinen Hititler, milattan evvel 1650 ile 1190 yılları ortasında karar sürdüler. Kafkasya üzerinden Anadolu’ya gelen Avrupalılar oldukları varsayım edilen Hititler, bugün Çorum vilayet sonları içerisinde bulunan Hattuşaş bölgesine yerleştiler.  Kısa vakitte hudutlarını genişleterek Kuzey Mezopotamya ve Doğu Akdeniz’e kadar olan geniş bir coğrafyada hâkim oldular. Uzun aralarda göç edebilmelerinin yanı sıra tarımla da uğraştıkları için elde ettikleri topraklara yerleşmeleri kolay oldu. 

Eski Ahit’te Hititlerden bahsediliyor:

Müslümanların Tevrat ve Zebur olarak isimlendirdikleri Musevilerin kutsal kitaplarından biri olan Eski Ahit, Hititler keşfedilmeden evvel bile bu medeniyetten bahsediyordu. Metnin Hükümdarlar Kitabı kısmında bu medeniyetin İsrailoğullarına savaş arabası ve at yardımı yaptığı söylenir. Yaratılış Kitabı kısmında Hz. İbrahim’in dostları olarak bahsedilirler. Hatta kıymetli Hitit askerlerinden olan Uriya’nın Kral Davud’un ordusunda kumandan olduğu söylenir. Tarihler Kitabı kısmına nazaran Uriya, periyodun en güçlü erkeklerinden biridir. 

Hititler birinci kere 19. yüzyılda keşfedildi:

Hititler ile ilgili birinci bulgulara ulaşan kişi Charles Texier isimli Fransız bir bilim insanı oldu fakat buluntuları yanlışsız yorumlayamadı. William Wright tarafından 1884 yılında Çorum’un Boğazkale ilçesinde keşfedilen anıt üzerindeki yazıların Suriye’de bulunan farklı bir anıtla eşleşiyor olması ise olayı biraz daha aydınlattı. 1887 yılında Mısır’da bulunan diplomatik yazışmalar ise artık Kheta Krallığı’nı açık bir biçimde ortaya çıkarmıştı. 

Archibald Henry Sayce’nin Eski Ahit’teki metinler üzerinden kurguladığı Anadolu’da büyük bir medeniyet olduğu fikri böylelikle kanıtlanmış oldu. 20. yüzyıla geldiğimizde ise artık buluntular açık bir halde ortada olduğu için Hititler medeniyeti kesin bir halde kabul edildi. En kıymetli arkeologlarımızdan olan Profesör Tahsin Özgüç hayatını kaybettiği güne kadar Hititler hakkında sayısız buluntunun ortaya çıkarıldığı kıymetli kazılara imza atmıştır.

Tarihin bilinen birinci barış antlaşması Hititler ile Mısır ortasında yapıldı:

Hititler kuruldukları yerde kalmayıp hudutlarını giderek genişlettikleri için devrin değerli medeniyetlerinden Mısır’ı tehdit eder hale gelmişlerdi. Mısır firavunu bu durumu değiştirmek için Hititlerin ticaret merkezi olan Kadeş’i ele geçirmeye karar verdi ve on binlerce askerlik ordusu ile yola koyuldu.

Bu noktadaki değişik ayrıntı ise Mısır ordusu ile Hitit ordusunun neredeyse birebir aynı güçte olmasıdır. Bu nedenle iki taraf da sayısız sefer çatışmasına karşın bir türlü galip gelemedi ya da her iki taraf da kendini galip zannetti. Baktılar olmuyor aralarında bugün Kadeş Antlaşması olarak isimlendirdiğimiz ve tarihin bilinen birinci barış antlaşması olan metni imzaladılar. Metin Akad ve Mısır lisanlarında hazırlanmıştı. Antlaşmanın orjinal gümüş tableti kayıp fakat kil tablet bulunmuştur. 

Hititler o denli bir günde yıkılmadı:

Hititler üzere büyük imparatorluklara dönüşen medeniyetler bir günde yıkılmaz. Kral IV. Tuthaliya öldükten sonra imparatorluk süratle güç kaybetti ve kısa müddette dağılmaya başladı. İmparatorluğun yıkılış tarihi olarak milattan evvel 1190 kabul edilir lakin sonrasında kurulan Gurgum, Hilakku, Kammanu, Karkamış, Kummuhu, Melid, Patin, Tabal, Tunna üzere krallıklar sayesinde Hititlerin izi bölgede en az beş yüzyıl daha kendini göstermiştir. 

Hititlerin sanat anlayışını günümüze kadar gelen tapınaklarından anlıyoruz:

Hattuşaş ve etrafında yapılan hafriyatlarda 31 tane tapınak buluntusuna rastlandı. Bunların tamamı törensel gayeyle kullanılıyordu. En değişiklerinden biri ise 71 metrelik bir alt geçide sahip olanıdır. Aslan Kapı olarak isimlendirilen bir tapınak girişinde yer alan kükrer haldeki iki aslan kabartması, Hititlerin hem sanat anlayışı hem de inanç sistemi hakkında ipucu veriyor. 

Yazılıkaya olarak isimlendirdiğimiz bir açık hava tapınağı ise sayısız kabartmaya sahiptir. Doğal bir kayalık alan üzerine inşa edilen bu yapıda pek çok ilah ve tanrıça kabartması kutlama yaparken görülür. Tekrar bir aslan ile birlikte periyodun hükümdarı ve tıpkı vakitte başrahip olan IV. Tuthaliya’ya yer verilmiştir. Farklı bir galeride ise pek çok yeraltı rabbinin yer aldığı bir kabartma bulunmaktadır. 

Hititçe, bilinen en eski lisanlardan bir tanesi:

Bugün Hitit ve Hititçe olarak adlandırsak da aslında bu beşerler kendilerine Nesice konuşanlar manasına gelen Nesili derlerdi. Kil ve tunç tabletler ile günümüze kadar gelen bu lisan çivi yazısı ve hiyeroglif olarak iki farklı tıpta yazılıyordu. Hititçe, Hint – Avrupa lisan ailesinin en eski lisanlarından bir tanesi olarak kabul edilir. 1915 yılında Bedřich Hrozný, 1940’lı yıllar ise Helmuth Theodor Bossert tarafından çözümlenen Hititçenin yer aldığı on binlerce tablet günümüze kadar gelmeyi başarmıştır. 

Dini inançları oldukça tanıdık:

Hititlerin inandığı sayısız ilah ve tanrıça vardı. Ana rableri ise Teşup olarak bilinir. Tanrılar fiziki olarak insanlara misal lakin natürel eşsiz yetenekleri vardır. Hitit metinlerinde sık sık ilahların birbiri ile kıyaslandığını ve insanların ilahlara hizmet etmek için yaratıldığını görürüz. Tapınaklar, bu ilahları onurlandırmak için yapılırdı. Her ilah için farklı rahip vardı fakat başrahip hükümdardı. Tüm bunlara baktığımızda aslında Mısır inanç sistemi ile neredeyse tıpkı olduğunu görüyoruz. 

Anadolu’da kurulmuş birinci medeniyetlerden bir tanesi olan Hititler hakkında kimilerini birinci defa duyduğunuz sıra dışı bilgilerden bahsettik. Ülkemizin İç Anadolu bölgesini dolaşırken bir dahaki sefer bastığınız yerlere dikkat edin, tahminen bir Hitit hükümdarı da binlerce yıl evvel sizinle birebir yoldan yürüdü.