Popüler kültürdeki yeri nedeniyle dinozor denilince birinci akla gelen cins olan T-Rex, metrelerce yüksekliğinde bir etçil olduğu için hem hayranlık uyandırıyor hem de hafifçe ürpermemize neden oluyor. T-Rex hakkındaki değişik bilgileri duyduğunuzda ürpermenizin haklı bir nedeni olduğunu göreceksiniz.
Dinozorlar günümüzden milyonlarca yıl evvel yaşadılar ve o periyot dünyanın tek sahibiydiler. Anlaşılır bir durum zira dinozorların büyük bir kısmı hayal edebileceğimizden bile çok daha büyük boyutlara sahiptiler, üstelik ortalarında etçil olanlar vardı. Evet, mevzuyu T-Rex’e bağlayacağız çünkü T-Rex devasa boyutlara sahip etçil bir dinozor, üstelik son derece de zeki bir avcıydı.
Aslında hepimizin T-Rex hakkında az çok bilgisi var zira tanınan kültürdeki tüm diziler, sinemalar, çizgi romanlar bahis dinozorlar olduğu vakit bizi kesinlikle bir T-Rex ile buluşturuyor. İddialara dayalı animasyonları bile bu kadar ürperticiyken kendisi kimbilir nasıl bir canlıydı merak ediyorsanız gelin T-Rex hakkında kimilerini birinci sefer duyacağınız sıra dışı bilgilere yakından bakalım.
T-Rex hakkında kimilerini birinci sefer duyacağınız sıra dışı bilgiler:
- T-Rex büyük lakin en büyük değil.
- Öldürücü bir nefesi vardı.
- Dişi T-Rexlerin erkeklerden daha büyük olmasının kıymetli bir nedeni var.
- T-Rexler süratli yaşar, genç ölürlerdi.
- Her vakit avlanmıyorlardı.
- T-Rex yavrusu küçük bir kuş yavrusu üzereydi.
- T-Rex düşündüğümüzden çok daha başarılı bir avcıydı.
- Tyrannosaurus Rex ismi itinayla seçildi.
- T-Rexler düşündüğümüzden çok daha zeki.
T-Rex büyük lakin en büyük değil:
Tyrannosaurus Rex ya da hepimizin bildiği ismiyle T-Rex’in kuyruğuyla birlikte uzunluğu 12 metre, yerden yüksekliği ise 4 metreydi. Ağırlığının ise 4 ile 8 ton ortasında değiştiği iddia ediliyor. Lakin bu akıl almaz boyutları ve yükü onu yaşamış en büyük etçil dinozor yapmıyor. Güney Amerika bölgesinde yaşamış etçil bir dinozor olan Giganotosaurus’un uzunluğu 13 metreye, yükü 14 tona ulaşabiliyordu. Dahası Afrika’da yaşamış etçil bir dinozor olan Spinosaurus’un uzunluğu 16 metreye, yükü 7 tona ulaşabiliyordu. Bu üçlü çok güçlü.
Öldürücü bir nefesi vardı:
Bir T-Rex’in çok sık ve jilet sertliğinde dişleri vardı. Çiğ et ile beslenen dinozorumuz elbette ağız paklığına değer veremeyeceği için beslenme sırasında bu etlerin büyük bir kısmı diş ortalarında birikirdi. Biriken ve vakit içinde çürüyen bu etler T-Rex’in ağzını tam bir bakteri yuvasına dönüştürür ve haliyle nefesini dehşetli bir hale getirirdi. Daha da farklı olan bu bakteriler T-Rex’in ısırığını zehirli hale getirirdi. Isırdığı lakin yakalayamadığı bir av, kaptığı bakterin oluşturduğu enfeksiyonlar nedeniyle birkaç hafta içinde acı içinde ölebilirdi.
Dişi T-Rexlerin erkeklerden daha büyük olmasının kıymetli bir nedeni var:
Yapılan hafriyatlarda bulunan T-Rex fosilleri incelendiği vakit dişi olanların erkeklere nazaran birkaç ton daha ağır oldukları ortaya çıktı. Bu tartı farkının en büyük nedeni kalça kemiği genişliğidir. Dişi T-Rexlerin kalçaları daha düzgün twerk yapmak için değil, T-Rex boyutunda yumurtalar bıraktıkları için bu kadar genişti. Farklı bir teoriye nazaran ise tıpkı günümüzdeki aslanlar üzere tahminen de T-Rexlerin de erkekleri yatarken dişileri avlanıyordu.
T-Rexler süratli yaşar, genç ölürlerdi:
Aslında bir fosil üzerinden canlının ne kadar yaşamış olduğunu anlamak zordur lakin T-Rex üzere tanınan dinozorlar hakkındaki çalışmalar daha da ayrıntılandırıldı ve ortalama 30 yıl bir ömre sahip oldukları görüldü. T-Rexler, besin zincirinin zirvesinde oldukları kısa bir periyot dışında öteki yırtıcılar tarafından kolaylıkla avlanabiliyorlardı. Lakin asıl mevt nedenlerinin hastalık ya da yaşlılık üzere doğal nedenler olduğu varsayım ediliyor. 50 tonluk titanozorların 100 yıl yaşayabildiklerini düşünürsek T-Rexlerin ömrü oldukça kısaymış.
Her vakit avlanmıyorlardı:
Dinozorları beslenme formlarına nazaran etçil, otçul, hepçil ve leşçi olarak sınıflandırmak mümkün. Hepimizin bildiği üzere T-Rex etçil bir avcıydı. Lakin leşçi olup olmadığı da her vakit bir tartışma konusu olmuştur. Elimizde kesin bulgular yok lakin devrin koşullarını düşündüğümüz vakit sağda solda daha yeni ölmüş onlarca tonluk dinozorlar varken T-Rex bunlara burun kıvırıp da av peşinde koşmamıştır. Tahminen T-Rex tam bir leşçi değildi fakat şimdi ölmüş dinozorlardan da birkaç ısırık almaktan geri durmuyordu.
T-Rex yavrusu küçük bir kuş yavrusu üzereydi:
Tabii bildiğimiz kuşun birkaç ton daha ağırı. Artık genel kabul görmüş bir teoriye nazaran günümüzden milyonlarca yıl evvel yaşamış dinozorlar evrilerek günümüzdeki kuşlar haline geldiler. Bu nedenle onlarca tonluk tartıya sahip bir dinozorun üzerinde bile küçük tüyler vardı. Bu tüyler büyük alanda küçük kalıyordu lakin yeni bir doğmuş bir T-Rex’te bu tüyler çok daha ağır bir halde görünebilir. Bu nedenle de diyebiliriz ki bir T-Rex yavrusu, hayatının birinci periyodunda tüylerle kaplı şirin bir canlıydı.
T-Rex düşündüğümüzden çok daha başarılı bir avcıydı:
Şöyle bir düşündüğümüz vakit T-Rex üzere devasa bir yırtıcının kendisinden daha küçük canlıları masadan çerez toplarcasına, kolaylıkla avladığını söyleyebiliriz. Ancak T-Rexlerin, bilhassa aç kaldıkları vakit avlanmaları akıl alır üzere değildi. 9 metre uzunluğa ve 12 ton tartıya ulaşabilen bir Triceratops da bazen bir T-Rex’in avı olabiliyordu. Elbette bu devamlı yapılan bir av değildi ve devasa yetişkinler tercih edilmiyordu lakin gereğince aç bir T-Rex, yavru bir Triceratops’un üzerine atlamaktan da çekinmiyordu.
T-Rex’in ne kadar güçlü bir avcı olduğunu görmek isteyen Stanford Üniversitesi’nde vazifeli bilim insanları bir timsah üzerinden kıyaslama çalışması yaptılar. Yapılan çalışma sonunda görüldü ki bir T-Rex’in çenesi yeri gelince 2 tondan fazla bir kuvvetle çiğneyebiliyordu. Yani bir T-Rex, bir dinozorun en sert bölgesi olan boynuzunu bile çıtır çıtır kemirebiliyordu. Bir insanın azamî çene kuvvetinin 80 kilo olduğunu da hatırlatalım.
Tyrannosaurus Rex ismi itinayla seçildi:
Tabii dinozorlar yaşadıkları periyot rastgele bir isimle anılmadıkları için bugün bildiğimiz isimleri sonraki çalışmalarda verildi. New York’ta bulunan periyodun Amerikan Tabiat Tarihi Müzesi lideri ve bir paleontolog olan Henry Fairfield Osborn, 1905 yılında bu fosili görür görmez ona Tyrannosaurus Rex ismini verdi. Tyrannosaurus Antik Yunanca zorba kertenkele, Rex ise Latince kral manasına geliyor. Yani T-Rex, dinozorların zorba kertenkele hükümdarıdır. Daha güzel bir isim düşünülemezdi.
T-Rexler düşündüğümüzden çok daha zeki:
Yakın vakte kadar T-Rexlerin yalnızca avlanmayı bilen salak canlılar oldukları düşünülüyordu. Vanderbilt Üniversitesi’nde misyonlu sinirbilimci ve biyolog Suzana Herculano-Houzel’in Journal of Comparative Neurology mecmuasında yayımlanan makalesine nazaran T-Rexlerin nöron sayısı, neredeyse çağdaş primatlarla tıpkı seviyede. Yani bir T-Rex gelişmiş bir sorun çözme yeteneğine sahip olmasının yanı sıra çarçabuk alet kullanabilirdi. Birebir devirde yaşamıyor olduğumuza sevinmek için bir neden daha.
Dinozor denilince akla birinci gelen yabanî avcı T-Rex hakkında kimilerini birinci defa duyduğunuz sıra dışı bilgilerden bahsettik. Tamam T-Rex hoş fakat Jurassic Park izlemiş her yiğidin gönlünde bir dinozor yatar. Favori dinozorunuzu yorumlarda paylaşabilirsiniz.
